Wp/wal/Oduwa Naqaashshaa

12 kifle Luxanchatu Paace Caljuwaa Aginan ….Qoncciis. Luxxetassi

yigettannne paaciya hagaza kifle dumma dumma ayso asatuppe yaa’idage qoncciis. 2015 m.l 6tta kiffilya pace D/manta xakka imettiygee siyettiis. Luxeta murutasi laamme yaanay deretetaynne kawotettay issippe hashshetina giidi kaw gawotwta hagazay qonccisiis. Asaa naatu issipetetta duusaa minttiyogan luxettay bessiyo beeray wolqama geetettiis. Yunbberstiyappe anjjettidi kiyanawu kessa paaciyan aadhdhana koshshiyogaa luxeta moconay qoncissiis. Humbbo Alana luxeta keetatu xaafo keettay macara oosuwan sinta xeera gididi daagettiis. Kessa paaciyan wlayta soodo yunbbersitee xoqqa ayfiya xaafissees geetettidi naagettees. Qeeri naatu luxettay qophphe luxetta baaso gidiyooge qonciis. Issi biitta dichchassinne laamiyassi luxetay baaso gidiyooge malaatettiis. Luxeta seera giigissiyo oosoy yeleta lo”o eraninne qaran dichchiyo oos gidiyooge qoncciis. Ha laytta 12tta kifiliya paaciya lo”o murutaa xaafissanawu giigidoogaa luxanchchati qonccissidosona. Wolaytta moottan Arakka ambban de’iya yelagaa Ajaayye maajoore KTM-01 geetettida ooratta motoriya medhdhoogee siyettiis. 12tta kifiliya luxanchchaa Zakkaariyaasa Saammeeli MB-21 geetettya rookeetiya medhdhoogee odettiis. Tigire dalgga manttiyan 522 luxetta keettati hanno gakkaanaashin haggaazaa doommibeennaagee qoncciis. Nayjeeriya yunbberesttetu luxissiyaageeti luxanchchatuura mattuma gaytotettaa polennaadan teqqiya seeraa kessaasu. Chaynaa dentto saluwa pilgganchchati usuppun aginaappe guyyiyan pilggettaa kuuyyidi sa’aa wodhdhidoogee odettiis. Amerkkaa Los dentto anjjeleessa xaacee dentto roobootiya kanaa xxaaciya oosuwa gelissanawu maacciis. Daro wodiya go’ettennan wottido naqaashshaa giteti sayberiya qohuwassi aadhdhidi imettana danddayiyoogee qoncciis. 240 Sha’aappe aaro luxanchchati yunbberesttiya kessa paaciya ha laytti ekkoosona geetettiis. Feesibuukiya dentto eqotay iizaawatu xuuraa aatti immo gaasuwan 1.2 biiloone yuuro marchchuwa maqqaccettana mala maacettoogee odettiis. Toophphiya biiheraawe naqaashshaa gitiya eqotaa minotaa bessiya “Nisiroocchhuu” geetettiya pilimee anjjettiis. 2015 maarotettaa layttan 12tta kifiliya paacee caljjuwa aginan yunbberesttetun naa’’u kayan imettees geetettiis. Dicciya Zakkaraasa Sammeeli B.M-21 geetettiya rokkeetiya medhdhiis. Eesuwawu wolqqaama geetettida motoriya yelagaa major Ajaayee medhdhidoogee siyettiis. Heezzantto digiriyan anjjettiyageetu pilggetta xuufiya pilggidoogaa Wolaytta Sooddo yunbberesttee qonccissiis. Darajaa.com eqotay WSY issippe oottanawu maayettoogee siyettiis. WSY kompprenssiv isppeeshaalize hosppitaalee MRI maashiiniyan hakkamo haggaazaa immiyoogaa qonccissiis. 600 luxanchchata issippe paacissana danddayiya komppiiteriya baazzaa giigissidoogaa WSY qonccissiis. Wolaytta sooddo yunbberesttiyan deretettaa saynisiyanne asumma kolleejee zirxxa hanotan luxettaa kaalettiiddi de’iyoogee qoncciis. Sooddo ambbay luxetta murutaa bollan deretettaa kifilee hashetana mala kiitaa aattiis Chaynaa biittiya Amerkkaa wochchiyo baazzaa kuuban essana haniyoogee siyettiis. Luxettaa boolumaa naagissanawu kaalettiyaageetu beeray wolqqaama geetettiis. Luxettaa moconaa Nagga Biraanu “Education development trust” geetettiya eqotaara luxettaa boolumaa xeelliyagan tobbidosona. 2015 M.L 240,000 xoqqa luxettaa keettaappe anjjettiyoogee qoncciis. Gasuubba luxetta xaafo keettay 2015 M.L luxettaa oosuwa poluwa yiggidoogee qoncciis. Luxettaa murutaassi baaso luxetta keettaa gadaawatun gidoyoogaa piroofeeseriya dentto nagga biraanu qonccissiis. Issipetettaanne asumma kolloojjee 2015 M.L imettiya paaciyan loyttidi oottanaadan dr.Dajana Fiststumi qonccissiis. Bodditte ambbaa luxetta xaafo keettay 2015 M.L oosuwa poluwa yiggiyo oosuwaa oottiyoogee qoncciis. Wolaytta luxetta keettay lume gezon annaacettiya yeletaa Wolaytta dichchaa amoy doommido qeeri naata maattaa ushshiyo oosoy naati luxettaa qanxxenna mala maaddiis geetettiis. Qeeri naatu luxattay xaaxi waaxo luxettaa boolumaassi baaso ggidiyoogee odettiis. BUSINESS Wolaytta dichchaa amoy “marchuwa” sima paynanssiya eqota basis. Kareppe geliya murutata so murutatun techchanawu oosettidi de’ees geetettiis. Biittta economiya dichchanawu buzo dureta minttettana koshshees geetettiis. Toophiya aqota dichchay gujiddi de’iyogee qonciis. Giyaa al’otetaa guttanawu wudidi oottitiyooga kawotettay ersiis. Wolaytan obba heeranikka sanbata giyati doomettidosona. Asaa koshshaynne buquratu shiishoy bixetenagee duussaa al’ettiis getettiis. Toophiyaa 58.2 toona tukiya kare giyawu shishshasu. Kare zal”iyappe 12.5 biilone doolaare marcuwa woriya demmidoga marccuwaa mocconay qonccisisiis. marccuwaa mocconay salo gufanto bankiyara tbbidooge odetttiis. Toophiyaa worqqaa zal”iyan sintta xeera gidasu geetettiis. 2016 m.l Toophiyaa kiike kawotettay hittifiro bajate 801.6biilone marcco gididi maacetttiis. Boying-787-horophphileta hallissawu giya kessennaaga eqotay qonccissiis. Toophphiya zal”e baakka kare marccuwaa laamiyaa gita woriya shiishiddi de’ees geettetiis. Toophiyaawu biherawe bankka worqaa shammiyo gattiya xoqqu oottidogee qonccissiis. Hachchi issi Amerka doolare 54.biranne 3579 sauttiyan shamettidi pe”idogee erettiis. Ha layti Toophiya kiike kawotwttay bajete zall”ettiyagappe 15.04- marccuwan dares geetettiis. Keeniyaa NCBA- bankee Toophiyan hasheshetanawu Safaricom eqotara haasaya doommooge odettiis. Hawassa industriya parkee layttan 500 millone doolare gelisiis geetettiis. Toophiyan galbaa murutappe lo”o gatiya demmiyooge naqashettiis Zal’iya mocconay 25,000 tone sukkariya gelisidi de”iyooga qonccissiis. Kata ayfetu qaraxa guuttanawu maccoga zal”iya moconay malattiis. Toophiyan nadaje muruta kessanawu qaatay doomettiis. Toophiya gistiya muruta kare giyawuyeddiyoga doomasu. Lume gezo bankkee Toophiyassi immiyo marccuwa kaafiyaa mintees getettiis. Toophiyan Chinaa murutatu bolli qaraxay gujetana haniyooge siyettiis. Fabrikkaa maccara kare dureti hashetana mala xeesay shiiqiis. 1.6 millone kessiya kontorbande buqurati oyqettidoga toophiya gumurukiya komishineree qonccissiis. Toophiyaa worqa murutassi immada oottiyoge qoncciis. Seeri bayna ogiyaara polletiya worqaa zal”ee bite eqota abiya qohidi dees getettiis. Buzo dureti Toophiya economiya dichchaa bolli bessiyo beeraywolqama getetrttiis. 2.5 billone tone abukaduwa muruta kare giyaw yeddidoga zal’iya moconay qonccissiis. Hinde biita dureta xaliyaa pabirkaa Toophiyan dooyanawu mayettidoogee erettiis. Murutisiyo maccarassi wudaa immidi immidi oottiyoga industriya moconay eressiis. 1.2 trillone gamma oyqidooga daashine bankee qonccissiis. Wolaytta zal’iya macara zoreta keettay moottan de;iya zal’anchatuura zorettiis. Ethio-China- macro economiya tobe polettiis. Ethio-Turke- zal’iya waatta zorettay tunggan polettiis. Ruusiya biittiya Afrikkaa biitatura pooliyo zal’iyaa waatta minttiyoga qonccisaasu. Ethio-Keeniya- lamu abba kariya meeshoy mata wodiyan kuuyettidi hagaza immes geettettiis. Cora oorata kaametti jubaata abba kareppe Toophiya gelidooge erettiis. Toophiyaa markabee caanido 20,000 toone tukee Awuropaa giyaw gelidoge odettiis. Huwawee eqotay Toophiyan silkiyaa murutissiyo macara hashetanawu koyiyooga erissiis. Nashinale simintuwa fabirkay tungan 2 sohota doyana haniyoge siyettis. Nadajiya bayziyanne shammiya ‘tele-birr’ bagara polettiyoge odettiis. Afrikka biitta qeeri naati zal’iya meeziyara dichchana mala loohissota immiyo kooshay de’iyooga lume-gezo bankee erissiis. Aadhdhida 9 aginatun 1.2 trilone biray diigitale ogiyan qanxettiyooga dichchaa moconay qonccissiis. Tamu aginatun tukiya bayzuwappe issi billone doolare marccuwa demmooga tukkiyanne shayiya maataway qoncissiis. Toophiya ujjiyobatuppe suure go”ettana mala qofay imettiis. Toophiya econome 7.5% kushiyan dichchaa bessiidoga dichchanne halchuwa mocconay malatiis. Biherawi banke safari.com eqotassi marccuwa silkiyan qaattiyo eenotaa immidoge siyettiis. Huuphesa Toophiya ola gaasuwan 1.5 trilone marcoy kundidooga marccuwa moconay qonccissiis. Toophiya maarccuwassi shammiyo abbe leppidi yiidoogee economiya eranchati qonccissidosona Toophiya zal’e bankee ba kappitaliya 1.5 trilone marcco gattitooga erisiis. Suure minjida yarata daaganawu giigidoga awash bankee erisiis Toophe zal’e banke 56 xekkara de”iya ooso keeta meeshissidi anjisiis geetettiis. Galla galla koshiya katatu gate 50% kusheppe gujjidooge siyettiis. Toophiya “Abbay- 2” geettida markabbiyaa oosuwakko gelisana hanniyoge siyettiis. Toophiya carkuwa ogee Afirikan sinta xeera geetettiis. Toophiya carkuwa ogee 18- gujo horophiliya shaman haniyoga qonccissiis. Soodo amban markkatto giyaa meeshoy takkidooge zal’iya qaatta xubbiyoga zal’anchatti hassayisidosona. Issi galla 200,000 litre zayitiya muruttisiya pabirkaya oosuwa dommidoge siyettiis. Toophiyan meeshshettida industriyaa parketi kare marccuwa laammiya ehidi de’iyoge odettiis. Daamota goshshanchatu issipeteta oosuwa yamee zayiytiya pabirka essana hanniyogee siyettiis. Sooddo daabuwa pabirkay muruta daabuwa deretetawu shiishidi de’es geetettiis. Wolayttan doomettida sanbata giyati lo’’o gatiyan lo”o muruta demmana mala maadiyoga shammiyaagetti hassayisidosona. Oosanchata-oottisiya eqotatuura gattiyogan lo”o giya gemmiidi de”iyogaa dereja.com eqotay qoncciissiis. Bolsuwan- geetettiya China kaameti Toophiya galena mala teqettidosona Kawotetassi koshshiya giira qanxxiddi oottiyooge sooddo amban de”iya hooteleti qonccissidosona. So giddo murutata dichchiyoogan kare marccuwa laamiyaa demmanawu oottiyoga marccuwa mocconay biradhdhiis. Worqaa murutissiya macaran poletiya balbakkoy biittaa dichchaa gayee zaariyoogee odettiis Maattaanne maattaa murutaa giigissiyo macara hashshettida eqotati lo”o gatiya demmidi de”iyoogee odettiis. Ay mala saro gam;ideti zooxanawu zirxxatettanne tumattettaa giya wogetaa f;miyaa 96.6 ziiriyaapee giigidi inttekko gakkiyaa makkisuwaa kaalliya boncho ezggiyaageetoo saatee 7 kumiis hachi guuliyaaa aginaa 28-ciisha gallassawu soopenne kareppe demmidi intekko gattanawu dosido odotaa sissanaa Toophiyaa haattaa aquwaa bessiyaagaadan moorenan go;;etana bessiyoogaa haattane energiya mocona giddiyaa DR INJINEER itefa Habtamu haasayidosonaa Haattaa qumanne enerijiya allaalliyan wudidaa luma gezzo konssonoy tungga ambban polettiidi dees

kawotettay huupehessa toophiyan dee;iyaa metotaa susure ogiyan birshshanawu oyiqido maachay  toophiyaa xoonuwa sinttawu efanawu danddayissiyoogaa dere kall;;ata zoretaa ketaa yarati haasayidosonaa

Bistiiginaa partiya ooswaa boliissiyaane man; ;e konttiyaa yarati aadhida saaminttan polido konssonuwan huuphessa toophiyaa baggan akkeekettiyaa woppaa xayuwan akeketttiyaa metota birshshana danddayissiyaa allaaaliyan zorettidosonaa Biittiyoo laalanawu giigida karene somorketu halchuwaa teqidoogaadan toophiiyaa baalotaa boxooxissanawu yalagati gita aaawatettan oottana koshshiiiyoogaa erissidosonaaa Biltsiginnaa parttiyaa yalagatuu liigiyaa yarati debre brane ambbanatse zarayaqoba kuta ambbaa issipetetta shuhan 4ttoo maatamala ashuuraa puutiyaa tossa shoraa doomidosona Yukrene tooray arggo bagga lissi chansk ambbaa yedi kiyoogan ambbay ruusiyaa wolqatu kushiyan gelidoogaa yukrene boxooxissasu. Carkkuwu laamiya medhshiya allaallate tegganaw deretetta kchce assiyo wsot fishlatettan wottana bessiyagee qonccis Hc cllaelliyon medic eqota wottoyeteati payyotte allaliya ottogeeta waatte otttane besiyoge akeekettis Hc