Wp/vmw/Opuruvisiya ya Osofaala- Omosampiikhi

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | vmw
Wp > vmw > Opuruvisiya ya Osofaala- Omosampiikhi

Epuruvisiya ya Osoofala - Omosampiikhi[edit | edit source]

Maapha a Muttetthe a Osofaala

Osoofala ti epuruvinsiya emoosa yo Omosampiikhi. Empwanyaneya muttetthe eriyaari wa elaapo, ni mpaatta mmoosa wooraakama wa ephareeya, mmakhoropaaneeloni mmoosa mwa ekanaale ya Omosampiikhi . Epooma aya yulupaale ti epooma ya Opeera yoottevaani ya Opeera, eri voophiiyaka ekooto emoosa 1190 ya ikhiloomu orooka ota wa epooma ya Omapuutu, epooma yuluupale ya elaapo . muttetthe aya ta ikooto milooko 68 018 sa ikhiloomu² ni apinaatamu aya a imilyaawu 2 221 803 sapinaatamu mwaakha wa 2017, muttettheola a epuruviinsiya onkawanyeeya muhiina mwa itistiriitu 13 ni okhalaana, okhuuma mwaakha wa 2022, imunisiipiyu thaana moosa[1]. Weeno tho yaahikhaala, okhaathi waholeela ya apwittikiisi, efeeitoriiya ya Osofaala,yatumereriwa napwiittikisa, efeetoriiya ya São Caetano ya Osofaala.

Mapuuro empwanyaneya awa[edit | edit source]

Empwanyaneeya eriiyari va Omosampiikhi, Osofaala onikawaana ota ni e ota moono omaphattuweloni ni muro Sampeese ni ipuruviisiya sa Oteete ni Osampesiya, vaano moono othi omaphattuweloni teeri epahaari Intiiku. Othi onvalaanyiwa ni muro Saave variyaari va epuruvinsiiya ya Onyampaane, vaavotho moono omaphattuwelooni eluttelelana ni epuruviisiya ya Omaanika[2].

Mwaatteliwo[edit | edit source]

Apinaatamu[edit | edit source]

Ntooko iresultaato soopaceerya sa mwarepeele a mwaakha wa 2017, muttetthe a epuruviisiya ya Osofaala oriina imilyaawu 2 221 803 sapnataamu ni muttetthe aya a ikooto milooko 68 018 a ikhilomu², ni, vaavo, mwaattelo apinaatamu mmoosa 32,7 apinaatamu wa khuta ekhilomu². Muhiina mwa mukhaleelo omuutthu, 51,8% apinataamu yaari athiyaana ni 48,2% aloopwana . Mwaattelo a mwaakha wa 2017 tooniheerya wuncerereya wa ikooto imiiya 536 140 sapinaatamu wala 31,8% ipuruseento sene vatananihiwa naale a emilyaawu 1 685 663 atthu yakhaala orepeeliwa mwaarepeele a mwaakha wa 2007[3].

Ehaantisi[edit | edit source]

Osofaala waanirwa osuweliiwaka voovira iseekulu. Esekuulu ya X, Almaçudi onithalakaasa muraarelo a maluuku owaarya ni nakooso variyaari va impeeriyu Omwenemutaapa ni makhiyaarapu ni Ahiiti iwe yamakaase.

Akuunya noovoolowa waya ni wunraana ni Waafirika moono otho-omaphattuweooni vokheeriwa ni (ekaapu ya Boa Esperança), yahileelasiwa mwaaha wa nakooso ni muttetthe osofaala: matarafikaate alupaale amwiisilamu okhuuma Ormuus, a Waatem ni mipaatta mikiina ykhaleela eyeero yananakooso akiina amwiisilamu yakapiitara metaale wi niyawoosa opwanyaase mattapwatta a anxootte na Okapaaya ni ikhinaaku sakumihiiwa Ephareeya yoxeerya wala Okhusaraate. Muttetthe onaakhula nsiina ns Osofaala vaninaanoni va waari mpaatte muluupaleelxa atumereeriwa ni ekompanyiiya ya Omosampiikhi, watikitheriwe we mwaakha1891. Noomala wa mutumereryo ole, mutetthe ahithamiheeriwa orooka mmaaatani mmwa matumereeryo a mapurtukeexi mwaakha wa 1942[4]. Ahinuwiheeriwa okhaala "Etistiriitu ya Opeera", waruuye onithaneeliwa "Etistiriitu ya Omaanika ni Osofaala "mwaakha wa 1947. Mahiiku yettaaka 5 mweeri wa nithaanu miraaru mwaakha wa 1970 etistiriitu ela yahikawanyiiwa mutistiriitu ya Osofaala ni etistiriitu ya epooma yamukhaani ya Pery ( nsiina nekhalaya na epooma ya Oximooyu).vaviraaka okaathi wa Kuveeruni a taransisaawu (mahiikhu 7 mweeri ya nethana mixexe mwaakha wa de 1974 mpaakha mahiiku yetta aya a 25 mwaakha wa 1975) Etistiriitu ya Osofaala, yohunuheriwa khukhaala epuruvinsiiya ya Osofaala.

Kuveeruni[edit | edit source]

Makuverenatoore Okhuma mwaakha wa 1975 oroowa mweeri wopaceerya mwaakha wa 2020 epuruvinsiiya yahooleliwa ni Kuvernatoore mmoosa onomeyaariwa ni Muhooleli a elaapo. Voothariheeliwa yuluuliwa wa Nlaamulo na elaapo wa mwaakha wa 2018 ni muhiina mwa elexislasaawu esya eniireeliwa omwarya mwariwa na mwaakha wa 2019, Koverenatooro muttetthe a epuuvisiiya vahoorya anamuthaanliwa muhiina mwa mwaathaale anamunceene, ni koveeruni senteraale ohoorwa onahooleliwa ni Sakarataari a Estaato a muttetthe a epuruviisiya, okhaale tonthoonyiiwa ni Muhooleli a elaapo[5]. Makoverenatoore Onomeyaariwa (1974-1975) Alberto Cangela de Mendonça (1975-1978) Tomé Eduardo (1980-1981) Mariano de Araújo Matsinha (Ministuuru- Onkhaala) (1981-1983) Armando Emílio Guebuza (Ministuuru-Onkhaala) (1983-1986) Marcelino dos Santos (Muhooleli) (1986-1995) Francisco de Assis Masquil (1995-2000) Felisberto Paulino Tomás (2000-2005) Felício Pedro Zacarias (2005-2010) Alberto Clementino Vaquina (2010) Maurício Vieira Jacob (2010-2012) Carvalho Muária (Othaleeliwa omuraatteli lekaale) (2012-2015) Félix Paulo (2015-2018) Maria Helena Taipo (2018-2020) Alberto Ricardo Mondlane Makoverenatoore Othanleliiwa (2020-) Lourenço Ferreira Bulha,Othaaliwe muhina mwa epartiitu Frelimo Masakarataari a estaato (2020-) Stella da Graça Pinto Novo Zeca Makawanyereeyo a Epuruviisiya

Itistiriitu[edit | edit source]

Osoofala okawaanyeya muhiina mwa itistiriitu 13, iiye 12 sokhaleene vaavale iraneya awe mwaarepela a mwaakha wa 2007, maasi etistiriitu ya Opeere, epattuxiiwe mwaakha wa 2013 wi etumereeryeke miteeko sa kuveeruni senteraale, okumaanya ni muttetthe a munisiipiyu onaakhuula nsiina nimosaaru: Opeera Opuusi Okaaya Oxeepa Oxirinkooma Oxipapaava Otootu Okoroonkosa Omaxaaka Omariikwe Omaromeewu Omwaasa Onyamataata Imunisipiiyu Epuruviiseya ela yokhalaana imunisipiiyu thaana mmoosa: Opeera (epooma ) Okaaya (epooma yamukhaani) Otootu (epooma) Okoronkoosa (epooma yamukhaani) Omaromeewu (epooma Yamukhaani) Onyamataanta (epooma yamukhaani) Nisuweele wi epooma yamukhaani ya Okoronkoosa epattuxiiwe mukhaleelo a munisipiiyu mwaakha wa 2008, eleele ya Onyamataata mwaakha wa 2013 i ya Okaaya mwaakha wa 2022[6].

Ethoonyeryo[edit | edit source]

  1. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)
  2. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)
  3. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)
  4. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)
  5. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)
  6. https://pt.wikipedia.org/wiki/Sofala_(prov%C3%ADncia)