Wp/vmw/Epooma ya Wiinyambaane
Epooma ya Wiinyambaane[edit | edit source]
Wiinyambaane epoostu ya muhoolelo, epooma, emunisiipiyu ni edistriitu ya oMosambiki, epooma yuulupale ya eproviinsiya ni nsina nenlo. Epooma ya Wiinyambaane emphwanyaneya mukherekhereni wa elapo wa mpantta woothiyana wa elapo emosa yoorukureriwa ni maasi enmaliherya epaiya ya oInhambane. Oholo waya, ekherekhere ya mpantta omphutuwa nsuwa wa epaiya yeela emphwanyaneya epooma ya oMaxixe. Ekherekhere ya mpantta omphutuwa nsuwa wa elapo ela yoorukureriwa ni maasi ekettelo emosa yuulupale ya iphareya mpuwa wa Oceano Indico ni ekhanle emalelo ya miteko sooxukurya simpheelaxiwa ni atthu a oMosambiki ni anamarwi.[1]
Ceensu amaloko a 2017 orina maloko oophiyeryaka 79 724.
Muttetthe muulupale owo ninlelo orina nsina na "Terra da Boa Gente" (Elapo ya atthu oorera murima) naavahinwe ni Vasco da Gama okathi avirawe mwa epooma yela 1498.[2]
Ethale[edit | edit source]
Wiinyambaane oyarinwe ni anamatumiha aswaahili, ni va opatxeryani aaxukurinwe ni akunya ooPortugal mweeri wa Janeiro wa 1498, okathi nikhuru na ekhotto na Vasco da Gama neemenleaya weiwo wiira niwurye maasi ni olya, ni mwaha wa waakheliwa sanene wa atthu ala, elapo ela enatthuliwa nsina na "terra da boa gente". Akunya ooPortugal yaahiteka epasari yoolipihiwa mwaakha wa 1546, masi epasari ela yaattottelinwe muraarelo ni akunya ooPortugal mwaakha wa 1731. Mwaakha wa 1763 okathi yaatekinwaya Yoolipa ya Nossa Senhora da Conceiçao, Inhambane ahaakhela moonelo wa viila ni nikhuru na concelho. Yaahihiviheriwa ni atthu ooFrança ni oHolanda, ni yahivoloweliwa khiiyeriwa ni anasusukhi ooFrança yaakhuma o Ilha da Reuniao.
Yaawelihinwe mwa mpantta wa epooma mahiku 12 a Agosto a 1956.
Mwa mpantta wa muhooleli, epoma ela munisiipiyu, ni muhoolelo oothanliwa mpuwa memmo, nave tho edistriitu, nikhuru na mpuwa memmo na muhoolelo muulupale, entthariheliwa ni muhooleli mmosa okhuma Dezemburu a 2013. Noovira Nihiku Noowopowa na oMosambiki, muhooleli oopaatxerya a Conselho Municipal a oInhambane aari Albino Francisco. Okathi waarunyaya eDemocracia ni opatuxiwa wa ipooma sa ikuru, mamuhooleli a iconselho anapatxerya othanliwa.
| Mwaakha woothanliwa | Muhooleli a Conselho Municipal | Nikhuru |
| 1998 | Vitorino Manuel Macuvel | Frelimo |
| 2003 | Lourenço A. da Silva Macul | Frelimo |
| 2008 | Lourenço A. da Silva Macul | Frelimo |
| 2012 | Benedito Eduardo Guimino | Frelimo |
| 2018 | Benedito Eduardo Guimino | Frelimo |
Miyeettelo[edit | edit source]
Epooma ela enlupaanyiwa ni mipantta mikina sa elapo ya oMosambiki veeri wa N242, ephiro ya mikukutta enlupanyerya oviila ya Jangamo mwa mpantta wa vathi. Ephiro ya Mukukutta Yuulupale tenpiixa oJangamo.
Muvolowelo muulupale mpuwa wa epoortu ya eproviinsiya ela eri o Porto de Inhambane, emphwanyaaneya mpuwa wa epooma.
Ihiya miteko iyo, epooma ela ninleelo yookhalana Aeroporto de Inhambane (INH).[3]
Oxuutta[edit | edit source]
Epooma ya Wiinyambaane erina ixikhola suulupale piili sa yoolimaleliwa Universidade Eduardo Mondlane, envara muteko Exikhola Yuulupale ya miteko sa Mootelini ni oxukurya, mpuwa wa muttetthe wa Chalambe I, ni Exikhola Yuulupale ya Munnuwelo aMufoora, mpuwa wa muttetthe a Vilanculo.[4]