Wp/vmw/Epooma ya Oxaayi- Xaayi
Epooma ya Oxaayi -Xaayi[edit | edit source]
.jpg)
Epooma ya Oxaayi-Xaayi ti epooma yuulupale ya epuruvinsiya bya Okaasa Omosampiikhi. Muttetthe ole opattuxiiwe mwaakha wa 1897 mwa nsiina na Xaayi-Xaayi, vaavo nahinuuheriwa mukhaleelo wa epooma Yamukhaani eyaakha ya 1928. Mwaakha wa 1922 yahiiviira khiyiitthaniwa ni nsiina na Vila Nova ya Okaasa nnaamwi eyaakha ya 1928 nahirukuuxiwa nsiina khiyiittaniwa Epooma Yamukhaani ya João Belo, Otthitthitthimiheriwaka musaatoro mmoosa avakhalayini. Epooma yamukhani yahinuuheriwa mukhaleelo wa Epooma mwaakha nwa 1961, wi vattharelaana wopoowa wa elaapo ethikeele nsina nekeekhayi, nto ekwaaaha ela ni malepeeliwo masya (Xai-Xai) Xaayi Xaayi[1].
Mukhaleelo[edit | edit source]
Epwanyaneeya mukerekheeri mwa muro Liimpopo,ola oniviirela ikhiloomu saye vakhini ene osuuluxe omakumaanoni waawe. Orakameela waawe ti wa ikhilomu 224, otaaxe, wa epooma ya Omaaputu. Ntooko mwaarepele apinaatamu wa mwaakha wa 2017, yukhalaana apinaatamu aya a ikooto 141 963,muncerereyo mmoosa wa ikooto 25 620 (22,02%) vatananihiwa naale ikooto 116 343 apinaatamu yalempwe mwaakha wa 2007.[2]
Muhaakhu[edit | edit source]
Oxaayi-Xaayi yookhala mukhaleelo wa muhaakhu onitikitheerya muhiina mwa miteeko somiiserya, othinpwa maluuku owaarya ni miteeko sotthekuleela; ola okhiiserya otanyeriiwa mwaha wotthuneexiwa mikhaleelo sa miteeko sotthekuula wa iphareeya saya. Ephareeya ya Oxaayi-Xaayi, eempwanyaneeya eluttelele eriiyari ya epooma ni muhiina mwa ikhilomu 10 sa eraapha yowataliwa alikataraawu, teerinexa sootekaasiwa , maasi iiye sa Oxonkweene, ni ota ni sa Osankweene, othi tisoolikanasa manamuno ahaayiwa.[3]
Epuliitika ni Kuveeruni[edit | edit source]
Epooma ela, muhiina mwa ntomereeriwo, munisiipiyu mmoosa ni kuveeruni amme othaanliwa ni ohooleliwa ni Peresiteenti wa Ekonseelyu Munisiipiyu, ni tho , mweeri wa namulooko ni miili a mwaakha wa 2013, muttetthe a etistiriitu mmoosa, nuraanyo nimoosa na muttetthe ole na Kuveeruni senteraale, oholeeliwa ni musaatooro mmoosa. Munisiipiyu wa Oxaayi-Xaayi ahikalaana amahooleli othanlelaasiwa:
Mwaakha othanliiwa Muhooleli wa Ekonseelyu munisipaale epartiitu 1998 Faquir Bay Nalagi Frelimo 2003 Isidro A. Assane Frelimo 2008 Rita Muianga Frelimo 2013 Ernesto Daniel Chambisse Frelimo 2018 Emídio Xavier Frelimo
Sotekaasiwa[edit | edit source]
Mikukuutta Epooma ele ti ethikilanyiwa ni eraampha Yeelapo ettweeliwe ni nsina na n.º 1, ephiiro elutteleela epooma samukhaani sa Oxikumpaani ni O Chissano, Othi moono otupweela nsuwa, ni mpaatta wa Ota. Mpaatta wa otaaxe moono otupweela nsuwa toori muthaato wa Oxaayi Xaayi, oteekiwa mwaakha wa 1964 okiinkimanya muro Limpoopo, muhina mwa eporoceeto ya Edgar Cardoso. Miteeko Sosoma Epooma ela yookhalana mittetthe siruukurerya ni Oxonkweeni, sintakaahereya iseeti sa miteeko khamoosa khamosa samuraarelo sa epooma yuluupale, ni ekaapi sa Universitaate Saave.
