Wp/vmw/Anakatana!

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | vmw
Wp > vmw > Anakatana!

Anakatana!


Joyce Joana António Carmona Madime

Anakatana

Yaari etthiminku. Ni nipuro na emakaripi emosa yotthekula. O Maxaquene, epayiro emosa eri muxerexere mwa epooma ya Omaputo,yakhala ntoko exuraskeere yolikana. Zunguza ahipwanyiwa oxaka ni  khakusariwa okhala namacophola. Namasahara namawereya. Mulopwananakatana.Vayiwanyeya okhuwela wapopulasayu paahi:

Iviwe! Opahiwe! Aruhiwe tho maroota! Akweeke! Vaphiyerya! Opahiwe mulopwana ole!

Oviha waari wotepexa mmpakha ettha yanikaphula. Ni mooro a maroottha, mihaava sanitepa okhala oriipa ni atthu yaniviheriwa ntoko yamuhepha vatthi va nsuwa. Oruliweene, vovaraanexa ni mihaava iye amurampeene patarooyo, akhunyulasiwaka, Zunkuza, yanimunlele vohiroromelo woole ayiiwa nsu naya.  Masi okwa tiwaari wakhuliwa wa ihukhumu eele.

Alapwa aiili ahikhalana phiyaya waniwehasa ehasara ele. Khipwehasa miyiila saya mukhatuwani variyari va metthu saya etthonyeryo worimpwa murima. Akumihasa malumi mwaha wa oviha. Ni  yahivenyihasa alikanasaka hootthe, yoniheryaka wi vaari vootthunkuxe vowavirikaniha apinaatamu. Vaari ntoko wi alapwa yamusuwelasa wi apinaatamu tii aloopu axineene. Anantakwani, ahittwelaneya.

Wale ari anamawaani a muttetthe yoole, vale waariri omalamala o woopiha waalesa oteene. Yaari yowunleliwa yomala ni wotteliha murima. Khuuvo acalelaa apiya Jorgina, ameyaya Zunguza, osareya otthunku, awereewe ni khiyeleela ekiilo 15 wa mweeri mmosa paahi. Yamunla okathi woteene waphatthuwa nsuwa, mwaha yosuwela wi kiyakhala khala tho awehaka mwanaya. Ni yanamini wi ole khasuwenle ethhu.

Omureva mutthi ekhirime . Mwivaavo ahinyereriwa axenti  Sitoe memisayu yowonelela  amaholele aya ehasara ele ni tho ohaayasa mulatthu a mwaha anamatuphela mmuttettheni. Ohimwa ekekhayi ya mukhalelo anakatana. Sitoe aari axenti ohiwerya ovara muteko. Nnakhala khavamusivela oyeleela okathi awe ohayasaka milatthu sokorakora. Wanimaliherya khuta ekwaha moonelo ohisuwanyeyasa wi ohivare muteko. Aari na namasiveliwa a makwankwa. Wa emosa yamusuvelexa yaari okhuura ecamusa yoviha ni yoosiva sa Jorgito, mulupale awe Zunguza, sootthokihiwa ni mukhaliheryo  axirikha awe anroromelo,, Junior ni Elias. Jorgito aari mwaana otepeca oyeva aapiya Jorgina. Wuule mmosaru yahalane aya.

Wi opacerye muhaayaso, Sitoe ahorowa olavulana ni amuhano Jorgina:

Mwanaka ororenvwa vohooneliwa otthunku.Ohiviwa mmirava aka… yanalikele apiya Jorgina, ahivarravareyaka ni mayitthori  otemweene mwaha wa okathi ni muhaawelo otanyeriwa ni mukhalelo otepa olipa vekekhayi.

Oenvwa mutthu ekhirime.  Amaayi akhalana ikuru somutthoonya muhooleli a mwaha ola?

Jorgito ahikapwula kwakhula ninaanoru:

Mpante mulupalexa anamwatthamanani ahu  muttetthe yoola, akhulupale. Masi ataata Azacarias  tiyapacerye.

Okhala okathi yoteene, Sitoe nnakahala khatthune omaliha okatthi awe otthola tholala ekhirime ele.

Ahimalela paahi ni omutthanla mwanyiheriwa okhala mutanyeri mulatthu. Ahitthaniwa Zakarias ni, nophiyasa oskwaatara, ahimukoha koha:

Zunguza aari ti pani?

Mwatthamani aka, mwaana opacerya a muhano Jorgina.

Oreviwe mwaha wa eheeni?

Mwaha wi khanihiya wi nirupe. Aari mulopwana  -nakatana. Akhala yakhanle omukeliha mukalaposo!

Mokhalana ikanyero sinkweherya  wi ole vekekhayi aari mulopwana- nakatana?

Ayo, sowaattha!

Tiivi?

Wa miyeeri mmpakha va, Zunguza, ahitthatuya mwamulopwana iipaka ni khaavo asuwela wakumiha awe musurukhu, maana khinawehe mwanihiku nno okhuma owaani wi onrowa omutekoni. Ni ekhahe eeyo ahiwehiwa oxaka mmpikatana mwa epaayiro nanamahoverihiwa…

Mokhalana nroromelo?

Nulupalexa!

Mwiivaavo taani awehe oxaka?

Nmwatthamanani, atokweene!

Mwatthamanani Xeeni?

Mwatthamanani aka!

Namaxatiyari xeeni! Mumphela okinyonyiha ni wimaliha waka?

Vekekhayi, kaari miyo va ole aari tanwenhe!

Nto mulopwana mwakhuma owi oxaka ole?

Npakha va nkinuupuwela. Ti vakhalayini…

Ni viira mmwiivale ole ohinsuwela etthu?  Munoonela wi mwaha woowi pinaatamu owela mukhalelo awe vantthonyeryo nookhala nakhirime?

Zacaria, ahoona wi ahivonya wakukhulaka apopulasayu wi amwesekutari amurevaka. Ethoni aya yanoniherya ehaaya wana awe ni otthuna wi etthikele otthuli ni ophuke vopwanelela. Nnakhala khakhunle. Omaala ti waari wakhula ninotthukiwa wahiwattamela.

Maahiku ari manli,axenti Sitoe ahipwanya Jorgito uxerexereni mwa muttetthe yoole otumihaka icamusa. Otthuma vakhaani. Sahimusivela ni apitiiti omalela mmpakha eyano sawe osareya makhura. Vottharelana ahukuttha ni matata. Ahiwara eroroce awe yootepeca olipa matthumeliyo aya aryanaawe mmoononi. Wahusururya erukulu awe yulupale ntoko ekanyeryo yanamuttettheni. Vattharelana ahimukoha watana wawe ni Zacarias . Jorgito ahituthuwa  okathi vakhaani, ahitthikinya muru ni khemexa makhikhi. Sitoe ahitthikela.

Ananyiheriwa wi aari  mmosa wa anakatana opopiha muttetthe ole ni amuromolihe onakhirime amalupale awe Zunguza wi anamuttettheni ahoone. Munikupali?

Jorgito khanele ettho yokohiwa ele ni anatthikela otumiha examussa sawe. Masi akeeti Sitoe ahitthipelela:

Miyo kinisuwela wi nkimpheela  woxelelihani, masi mwaakhula munoorowa ovaha mukhaliheryo aanyu wi ole otthukweliwe vekekhayi.

Jorgito ahimoroxa niithori. Ethoni awe yanimuttettemela  maweheryo awe yanoniherya otthunku.

Atokweene, etthu emosa kinsuwela aka ti wi mulopwana owo yaari muhooleli mwa okwa wa mulupale aka. Miyo nkinataane ni yena. Nto hooti, kinipheela otumiha…

Soteene Sitoe atthuna awe saari ephatta wi Zacarias otthukweliwe ni orule muritthi amuteko alemela mmakhatana mwawe. Mwivaavo ahitthikela oskwaatara ni ahehererya wi omukhanyererye Zacarias wemererye wi ole aari nakatana.

Miyo kohimwa wi nnkihiyo nakatana, miyo kanamalima otthithimiheya…

Miyo nkirina epasiyensiya. Oteene anisuwela saneenexa weeyo. Mwatthuna wakusariwa varowa okhakla voreerela winyeenyo tho!

Okhala khamuwerya avenyerya olaphulela, Sitoe ahitepa onanariwa.

Ohaasuwela awe ti wi vaari vootepa okweya otthola thola mwaha voohiya wehererya ompaka onakhirime ole ohinsuwela etthu. Vaari ntoko otthipa ehinye mmasorosoroni wi nihikuxe maasi. Khawenrye omaalelea onyonyiwa wawe ni ahiwiitthana maxeeti makina a eskwaatara eene yeeyo, iiraka:

  −Iputthasiwe mwalapwa ooyo mmpakha ohinya ekekhayi. Khanikhanle okhala omaala paahi ni muttinto a mulatthu nntoko ola!

Yahicokariwa ntoko poola, omaniwa vanceene niohala osareye ephome ni mayino khamosa ‾khamosa yahimorela vatthi. Waale yakhanle  okathi wakolono, ohukhumwa iwe yaalatthana nntoko nntthonyeryo na ‘’Xipalu’’. Nnakhala ahirina ikuru, Zacarias ahitthhipelela  okhuwela:

Miyo nkipwanele iya, kamulopwana otthitthoimiha.

Ni Zunguza , ahipwanelela orenvya nipuro nawe? Ni atthu oniyana awe?

Iyo nkiirale etthu, atokweene…

Aaye! Miyo  kimokhaliheryani wi mupuwele!

Mukhaliheryo ononiherya ni omaniwa. Ni okala wi kwemerenrye onakhireme, ahukhumwa mmpakha okwa wa Zacarias, Mapilisa aphuka wi ahihimwe etthu mwa mwaha ole. Ntoko wakhula wa anamawaani, Sitoe ahivuwiha wi mooleli a  ikhirime sanlaniwa aari Zacarias ni owo ahiviwa manamuna ohisuwanyeya. Anamawaani a muttetthe ole yahitthapelasa. Waari opaceriha wa murettele . Mahala wa axenti mulupale Sitoe, yoowo mwa apopulasayu, akhanle avinre wuule ohewelele mmpakha okhala moopoli. Wixootottha vekekhayi. Ekekhayi ntoko maasi a vamaphatthuweloni wa muro. Khavasuweliwa etthu wi ohiyu yoole anakatana yatthikelasa watakari.

Voowiiraka ekhatiri ya iyoora 21, vavale yatthikaaya oxikola Elisa, mixirikha a Jorgito, ahiweha nikhuru na aximiravo awaranseene manamuna ohitthariheleya. Yaari elimwe. Khavareere oviha. Khavara nnakhala nntthowa nayav woweetthasa yikhunelanse. Kivaweryaneya oweha nnakhala itthoni saya. Vasuwanyeyaka wi yahikhala ettho yotikiniha yiiraneya, Elis yahilipiha weettha nntoko manamuna ovira ahinatthi wooniwa. Vaavo, alesa yahaaweha ni khivekeliwa wi yeemele. Ole anitthukumelasa mwaha owoova. Yanittetthemela, waninyamunya makwarikwa. Yanoova vootepa.

Mwali, ekhatire xeene yeela?

Nkisuwela! Nto nyusa mwaanisa?

Mumpheela osuwela?

Muhooleli a nikuto nanakhirime nne aharuma wi ahiyase omopopoha mwali ole otthereryaka wi ti mmosa woole asuwelana awe.

Mwali muttyaweke, olelo nihiku na eparakha anyu!

Woova yonaaya ahitthatuwa khikhala mutikiniho. Ale yanisuwela wi nsu nne wanisuwela:

Mulipelele vo, mi kinisuwela nsu nno…

Nnakhala, Khamunsuwela!

Aayo, Kinisuwela…

Nnakhala, Khamunsuwela!

Kinisuwela, aayo nyu mwa…

Munoorowa omutthokiherya Zunguza! Aniira mukhulupale a nikoto na anakhirime nuumala omuxokola owilipiheene ne ekatanaemosa.

Yakhalanne owerya  otthikiherya okathi ottuli, atokweene Moises, akalapinteero yaavara yatthamela mmpikatana, khayakhanle ovenya owanyaya vosiisu yoole. Yarowa omutekoni waya, avarele ekatana emosa mmatatani mwaya, novetthula murutthu a Elisa wataleleyeene vathi. Yahikhuwela yilipihaka vanceene, mukhuwelo mmosa paahi ahimalelaniwa mmuttettheni.

Nyanntayeyooo… Okhala murutthu va! Muluku aka! Ti mwavano Elisa! Yahithamala mmpaka omoroxa epataaso ya mattwokwa yamukhura aya. Masi anamawaani amuttetthe niwatthamelasa ni khiweha ekatana mmatatani, khayupuwelanse wi ole anirumeela omutekoni, nnakhala khatthunansi wiwelela sohinya sawe. Apaceryasa Okhuwela:˗ Aruuhiwe marootha ni kasoliina. Novara tho mmosa. Witthaniwe Jorgito. Owo ohaana ikhalelakaa onamoona a ehakhi , maana nomwiiva mulupale awe mwaha wa mulopwana ola. A Moisés  yahitthukiwa ni khimoroxeliwa vatthi. Viira anamunceene yeteteryaka ele enriwa ehakhi, mwanawe Junior, ahimwattamela ni nulomo novanyiha.Orirya. nin otthunku. Ni Khiira:

Mokooniha ehaaya tiitthi aka. Vaniinanoni va nkirina manamuna owokhaliheryana. Kinoona otthunku. Khanoonana tho, tiithi…

Atthu wanikhuwelasa:

Haya Jorgito, mmpatthihe nroottha… mupahe mulopwana ola.

Masi Jorgito ahivenya vale ohihinnye nnakhala etthu.

Hoo… mmiravo xeeni aniphento ni oreera murima, nnakhala ehukhumu khotthune otthikiha.

Wanilavula muthiyana  mmosa a mwatthamanani awe, nivontaati.

Siisaale ntoko Zunguza, Moisés kilipihe ni ikuru sapinaatamu. Akwa vaxaruskeerani vaavale tho mohawani mwaya.

Vaavale axenti  Sitoe  ophiya muttetthe ole, witthaniwe ni Jorgito ni Junior, waphanyasa va paraakani wattamela nipuro nareviwe awe

Akohasa ti exeeni yarwa yiraneyakaː Jorgito kwakhulaː

̱ Muxirikha aka, Junior, muri orimpwa erooho mwaha wi titthiinyu oropahiwa. Wanyiheriwaka wi nakatana.

̱ Eheeni?! Ti pani irenle mmpantte mwaha ole?Anikoha Sitoe,wilipihaka nsu nawe.

̱  Mpannte munceene anamuttettheni, akhulupale. Masi ataata ya Artur yaari muhooleli.

Nsina Nimosa, vaari voophiyerya wi ekumihiwe muritthi a muteko, atthuvani, so paahi vaari votthuneleya opwanya mmosa wi avahiwe ntthowa .̱ Taani oyo ori Artur?

̱  Ti  namatumiha a nipanttha nne iwe, vaxikiinani, ni yaari yaawo yapacerehe omureva.

Ni Sitoe, ni ipheyo iye sa ekhulupale, wixonehaka wi toosuwelexa ni wiroromela wawe, ahiiraː

̱ Ompaha mutthu ekhirime, wa miyo, Artur awo ti vekekhayi mulopwana nakatana, amothenrye Moisés wi anamuttettheni ahiwehe.

Vaavo ahimwaatthamela Artur ni khimukohaː

̱ Nyuyo munsuwela ni ya mwaha wohasariwa mwaavano Elisa?

̱ Nnakhala, akhulupale.

Niroromelo Sitoe ahiiraː

̱ Eyaa? Nrowe oskwaatara. Kinoorowa wokhaliheryani wi muupuwele…

Vanuncerereya, wa mmosa ole ohasuwela etthu ahimarakhariwa wi ahiwerye mmatatani mwa Sitoe, vanimwiiraru anakatana a ekekhayi yarimwipitthasa owiittho watthu oteene. Nomala Sitoe Okhuma vale, a Jorgito ni  a Junior yahitthapasa ni otteeliwa murima ni oxintthasaː

̱  Niri oviheene, Jorgito, atittwaka akilivela ni mulupaliinyo oholivelani!

̱ naarowa okhala ani voohimusi ni voohi mapilisa owoolowasa? Siiso , olelo khanaarowa opaka ixamusa, heeee!

̱ Jorgito, cooni!  Vaniinanoni va kinimunla wi anamawaani yupuwelelke wi kekwasuni yomalela!

̱ khahi etthu eeyo, Júnior! Nrowe nivanelele epolaata yoottharelana…

Wahitthikelasa otthapela. Ahoovaka otthukweliwa. Atakahereyaka kirukurerye ole alimalelo.