Wp/tuq/Zala
| Zala
فزان | |
|---|---|
| |
| Numi-ĩ | Lîbia |
Zala (Araŋga du : فزان) muro lardu gibi ni, Lîbia nûu-ã dî hunã a čîdo. Muro busahu hunã bugi-ĩ gunna awi nani, ême turo turonna yê ônnure kiša giba yê čûkudo. Zala du kuhana mundu čûku. Kuhana tada du numa hunã gunna čûku. Ôwonni, Zala du imbi bûturol ni, bui čî. Îji čûsu ni, budi čî. Čîidi, îji hunã gunna îji bûnee.
Lô Lîbia nuyodunã, Zala lardu larda ôguzuu du Lîbia êski-ĩ yibedunaã turo. (Muro yê Tarabulus yê Barka yê) ôguzuu četu Lîbia êski-ĩ yibedu. Taa, šîgeĩ larda ôguzuu-ã sagahanu 1964 yîhitu ni, agasuga čû a čoorko. Agasugo Ubari yê Šebehe yê. Šîgeĩ zabčondu tirigo gudi ôwunea čindîe turo du čoorko. Ôwunnea Zalaa-ã kôwuro to ada muro : Jufura yê Šaati yê Šebehe yê Ubari yê Gat yê Murzug yê Ôrkudun yê.
Jugurofia hunã
[edit | edit source]Zala Muro di ônum ni, Tîge yê Tû yê čûku. Ma ni, Tezer čî. Yala du ni, Tarabulus yê Barka yê čûku. Dî di ni, enesu yizeir čî.
Muro enesa ôguzuu yê kêleŋgida. Dî di ni, enesu Yizeir yê ; ônum du ni, Čad yê Nijer yê kêleŋgida.
Zala kînjigi hunã
[edit | edit source]Zala karn 5 ndobusi-ĩ gubudi čoŋu ni, karn 5 ndobusii-ĩ ŋgirši-ĩ enesu Jerma agasuyi yida. Šîgeĩ lardu Rûmanaa togus. Čer hunã Lardu Fesseenia čindi. Sagahanu 1258 kor Durdo Kônum gu-ã Dunama Dabala mi yerkuda keyinu ni, Zala laũ hunu bugi-ĩ gunna čoŋ. Šîgeĩ Mahuna mia-ã čindiã Marrakuš du lidu numi-ĩ čoŋgu ni, enesu hunu yibeyuo. To koi di čûku sagahanu 1576 togusã Tûrka-ã čoŋgu Tarabulus su čupo. Kôwuro guroo ni, agasudido nuyodo čunaku ni mura ha lombo čeni. Kôwuro guroo ni, tîrizi di mura agasuyindi. To koi di čûku sagaha 1911 togusã Îtalia li.
Saghanu 1911 du Îtalia Zala ha čoŋ. Čîidi, sagahanu 1923 togusiĩ korã haki galigêdi čoŋgudo yugó. To koi di čî Gursu dîne-ã gunnaa gubuddi-ĩ togusã Furansa Îtalia ha boki yoduru ni, muro čoŋ.
Sagaha 1952 du Lîbia nuyo hakunã Zala larda Lîbiaa ôguzuu-ã turo togus.
Anna hunã
[edit | edit source]Zala bini larda Lîbiaa-ã gunna du muro anna hunã mîndie. Tarabulus yê Barka yê hoŋuũ lanuwo. Nû anna hunã zaga Lîbia gudia-ã čirkasuã koi di hunã mannu čirkaso. Ada muro ndogudka anna hunaã sagahana kanjindaã du :
Kôñole Zalaa-ã
[edit | edit source]Zala du kôñole ôguzuu čûku. Tuda-ã yê Yuburda-ã yê Yogoda-ã yê. Yogoda-ã mura yeska yê čua yê čû čûku. Tuda-ã ni, Zala dî di budi hayindi ; Yogoda-ã ni, Zala ma du budi hayindi. Yuburda-ã ni, Zala laũ hunu dîdi-ĩ du hayindi.
Ka Zalaa-ã
[edit | edit source]Zala du ka ôguzuu wetindi. Tudaga yê araŋga yê midimidiŋa yê. Araŋga-ã ka wêtigaa Lîbiaa yiŋgal du Zala gunna du wetindi ni, karadindi. Tudaga-ã yê midimidiŋa-ã yê ni, kôñole ka môore-ã yê môše hundã yê borsu wečindi. Čîidi, nû sagahani 2019 ha čoŋu nû hu ŋgirši-ĩ tudaga-ã mannu karaga agasua-ã du gôniga mundu kara togusî čî.