Wp/tts/ภาษาอีสาน
ภาษาอีสาน แม่นภาษาท้องถิ่นที่ใซ้เว้าในภาคตาเว็นออกเสียงเหนือของประเทศไทย แม่นภาษาลาวสำเนียงหนึ่ง แม่นภาษาที่มีวรรณญุกต์ในภาษากลุ่มไท และสัมพันธ์ใกล้ซิดนำ ภาษาลาวของประเทศลาว ระบบการเขียนในภาษาอีสาน สมัยแต่กี้ใซ้อักษรธรรมอีสานในคันถะพระศาสนาและใซ้อักษรไทน้อยสำลับทางโลก มื้อประจุบันซิใซ้อักษรไทย
ระบบเสียง
[edit | edit source]อักษรอีสาน
[edit | edit source]นอกจากเครื่องหมายที่บ่ปกติแล้ว ตาตะรางทางลุ่ม ซิแสดงเถิงพญัญซนะภาษาอีสาน เซิ่งเป็นพญัญซนะต้น, กลาง, และ ท้ายพญางค์ แต่ละกรณี กะมีการสมเทียบกับตัวหนังสือ และเครื่องหมายเสียงของภาษาไทย เครื่องหมายอยู่ในตาตะรางดั่งกล่าวมีคุณค่าทางด้านสัทศาสตร์ดั่งต่อไปนี้
| /ญ/ | ɲ | ออกเสียงฮูดังเพดานแขง |
| /ว/ | ʋ | ออกเสียงเปีดฮิมสีปากลุ่ม-แข้วเทิง |
พญัญซนะต้นและกลาง
[edit | edit source]
|
|
พญัญซนะท้ายพญางค์
[edit | edit source]| สัทอักษรสากล | อีสาน | ไทย |
|---|---|---|
| /p/ | บ,ป,ผ,ฝ,พ,ฟ,ภ | บ,ป,ผ,ฝ,พ,ฟ,ภ |
| /t/ | ด,ต,ถ,ท,ธ,ฎ,ฏ,ฐ,ฑ,ฒ,ซ,ศ,ษ,ส | ด,ต,ถ,ท,ธ,ฎ,ฏ,ฐ,ฑ,ฒ,ช,ซ,ศ,ษ,ส |
| /k/ | ก,ข,ค,ฆ | ก,ข,ค,ฆ |
| /m/ | ม | ม |
| /n/ | น,ญ,ณ,ร,ล,ฬ | น,ญ,ณ,ร,ล,ฬ |
| /ŋ/ | ง | ง |
| /w/ | ว | ว |
| /j/ | ย | ย |
พญัญซนะ
[edit | edit source]เสียงสัทอักษรพญัญซนะในภาษาอีสาน (เสียงแปร) มีอยู่นำกัน 20 เสียงดั่งต่อไปนี้
| ฮิมสีปาก ทังสอง |
ฮิมสีปากลุ่ม -แข้วเทิง |
ปู่มเหงือก | หลังปู่มเหงือก | เพดานแขง | เพดานอ่อน | ผนังคอ | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| เสียงกัก | /p/ ป |
/pʰ/ ผ,พ |
/b/ บ |
/t/ ฏ,ต |
/tʰ/ ฐ,ฑ*,ฒ,ถ,ท,ธ |
/d/ ฎ,ฑ*,ด |
/k/ ก |
/kʰ/ ข,ฃ,ค,ฅ,ฆ |
/ʔ/ อ** | ||||||
| เสียงนาสิก | /m/ ม |
/n/ ณ,น |
/ɲ/ ญ |
/ŋ/ ง |
|||||||||||
| เสียงเสียดแทรก | /f/ ฝ,ฟ |
/s/ ซ,ศ,ษ,ส |
/h/ ห,ฮ | ||||||||||||
| เสียงผสมเสียดแทรก | /t͡ɕ/ จ |
||||||||||||||
| เสียงเปีด | /ʋ/ ว |
/j/ ย |
|||||||||||||
| เสียงข้างลิ้น | /l/ ล,ฬ |
||||||||||||||
- * ฑ สามารถออกเสียงได้ทัง /tʰ/ และ /d/ ขึ้นอยู่นำคำศัพท์
- ** เสียง /ʔ/ มีปรากฏอยู่ในคำที่มีสระเสียงสั้นและบ่มีพญัญซนะสะกด
สระ
[edit | edit source]ตาตะรางดั่งต่อไปนี้ แสดงเถิงสระทังหมดของภาษาอีสาน นอกจากเครื่องหมายพิเศษบางโต
| สัทอักษรสากล | เครื่องหมายอักษรไทย | |||
|---|---|---|---|---|
| (สั้น) | สั้นนำโตสะกด | สั้นบ่มีโตสะกด | ญาวนำโตสะกด | ญาวบ่มีโตสะกด |
| /i/ | -ิ | -ิ- | -ี | -ี- |
| /e/ | เ-ะ | เ-็- | เ- | เ-- |
| /ɛ/ | แ-ะ | แ-็- | แ- | แ-- |
| /a/ | -ะ | -ั- | -า | -า- |
| /ɯ/ | -ึ | -ึ- | -ือ | -ื- |
| /ɤ/ | เ-อะ | เ-ิ- | เ-อ | เ-ี- |
| /u/ | -ุ | -ู | ุ-- | ู-- |
| /o/ | โ-ะ | -- | โ- | โ-- |
| /ɔ/ | เ-าะ | -็อ- | -อ | -อ- |
ลำดับตัวหนังสือ
[edit | edit source]ภาษาอีสานได้จัดตามตัวหนังสือไทย พญัญซนะของแต่ละพญางค์แม่นต้องอ่านแต่ซ้ายหาขัว และตำแหน่งก่อนสระ ตัวพญัญซนะประกฏขึ้นตามลำดับออกเสียง, บ่ออกเสียง, เสียงพ่นลม, พญางค์ไขประกฏขึ้นก่อนพญางค์อัด และสระเสียงสั้นประกฏขึ้นก่อนสระเสียงญาว
คำหนึ่งๆ ตำอิดแม่นขึ้นต้นด้วยตัวพญัญซนะต้นพญางค์, ตัวพญัญซนะท้ายพญางค์, บาดแล้วกะแม่นตัวสระ
ลำดับตัวพญัญซนะ
[edit | edit source]ก ข ค ฆ ง จ ซ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ด ต ถ ท ธ น บ ป ผ ฝ พ ฟ ภ ย ร ล ว ศ ษ ส ห ฬ อ ฮ
ลำดับตัวสระ
[edit | edit source]| -ะ | -า | -ิ | -ี | -ึ | -ื | -ุ | -ู | เ-ะ | เ- | แ-ะ | แ- | โ-ะ | โ- | เ-าะ | -อ |
| -ั- | -า- | -ิ- | -ี- | -ึ- | -ื- | -ุ- | -ู- | เ-็- | เ-- | แ-็- | แ- | -- | โ-- | -็อ- | -อ- |
| เ-อะ | เ-อ | เ-ียะ | เ-ีย | เ-ือะ | เ-ือ | -ัวะ | -ัว | ไ- | ใ- | เ-า | -ำ | ||||
| *เ-ิ-,เ-ิ-ะ | *เ-ี-,เ-อ- | เ-ีย- | เ-ือ- | -็ว- | -ว- |
- *สระ เออ แบบมีโตสะกด ภาษาอีสานแญกเสียงสั้นและญาว โดยใซ้สระ อิ สำหรับเสียงสั้น และสระ อี สำหรับเสียงญาว เซิ่งบ่แม่นคือภาษาไทย เซ็่น เงิน(เสียงสั้น) และ เดีน (เสียงญาว)