Wp/tig/Main Page/ተእሪክ እርትርየ/ምህሮ 9 - ግብህ ድድ እስትዕማር ጥልያን

ለትትስኤ ፍገሪት ድራሰት

• እት ደንጎበ ናይ እሊ ምህሮ እሊ ደርሰ፡ እብ ክሱስ፡ -

• እብ ክሱስ ተኣምሪታት ወአምሳል ግብሃታት አርትርዪን ድድ እስትዕማር ጥልያን መአንብታይ መፍሁም እግል ልርከቦ ልትሰአው።

• ክምሰለ ቀደም እለ ለህደግናሁ፡ ገቢልነ ቀደም ምጽአት ጥልያን ሐዋኒቱ ካሪ ሰበት ዐለ፡ ወምጽአት ጥልያን ለሑሰት ገበይ መንገፎ ምነ ሓለት ለእተ ዐለ እግል ትምሰል እቱ ለቀስብ ሓላት ሰበት ዐለ እቱ፡ እምበለ ሸዐብ ዐፈር እት ደንከል እት ሰነት 1881 ወሰነት 1885 ለውደዩ ግብሃታት ወኬን ለልትሰሜ ግብሃታት ድድ እስትዕማር ጥልያን ዋዲ ቱ እግል ልትበህል ኢልትቀደር። ኢጋብህ ሌጠ እንዲ ኢገብእ፡ ብዝሓም ምን ሽየሙ ባጹዕ እንዴ አተው ክትል ጥልያን ጠልበው ወትከበተው።

ቀትል ወእስሮ ብዝሓም ሸየም እርትርየ ወቴልየቶም ክምሰል ምስዳራት ከሬዕ መቃወማት

• ጥልያን እግል ከብቱ ሳልመት ለሸዐብ እአርትርየ ትከበተየ ተ፡ ልበ ኢከሬት። ልተ ' ሐር ወልትቀደም ሊበል እንድ - ኢኮን፡ መቃወማት እግልልሳድፈ ክምሰል ቱ ሰበት ደሌት፡ እግለ አግል ልትቃወሞ ወመቃወማት እግል ልምርሖ ቀድድሮ ለቱለቶም ሜርሐት ገቢል እግል ትሽረቦም ሰተተት። ብልሊ ሰበብ እሊ ህይ፡፣ ምን ሰነት 1890 ሐድ 800 ምን ሸየም እርትርየ ወቴልየቶም ቃተለት። ብዝሓም ብዕዳም ህጹይ እት ዐሰብ ወናኵረ ሕብሰቶም ወሽርብ አሽረበቶም። እት መደት እስትዕማር ጥልያን መስከብ አከይ - መዋዲት ጥልያን ለዐለ ሐብስ ናኵረ

ግብሃታት ገቢል ድድ ጥልያን

· ጥልያን ክምሰለ እለ ትፍርህ ዐለት፡ ምድር እግል ትንዘዕ ወሸየም እግል ትቃትል ወተኣስር ክምሰል አንብተት፡ እት ክል - እንክር እርትርየ መቃወማት ጋብህየ። ገቢል ለልትሐበን እቦም ወለለዐጅቦም ፍራስ ህዪ እት ምድር ሳሆ፣ቢን - ዓምር፡ ደንከ፡ ኩናመ፡ ናረ ወከበሳታት አብህዘው። እግል መሰል ነህብ፡ -

• ዘማት ወድ እኩድ፡ - ቡልንየ ወድ ደንበር አገምን በርከ

Ø ከረ ዘማት ወድ እኩድ

Ø ደግያት ካፍል ምን ደንበላሳስ

Ø ሰባር ናኵረ ዐሊ መሐመድ - ዑስማን ቡሪ

Ø “ ቀቪ አማረ፡ ኣንድ አበረ '( ሕኔት አልፍ ምን አምሐረ፡ ዎሮት አበረ ')" እንዴ ቤለ ህጸይ ምኒሊክ ለዐዶሁለሸህደ እግሉ አበረ ' ህይሉ

Ø ደግያት መሕራይ፡ ሰባር ናኵረ፡

Ø ከንቱባይ ሓምድ ምን ሳሕል

Ø እት ተእሪክ ግብህ ድድ እስትዕማር ለትወቀለት ተረት ለቡ ወአካን ለጻብጥ ደጊያት በህተ ሐጎስ ( ባቤኔ በህተ ሰገነይቲ ) ለመርሐየ ሐረከት

Ø አቡበከር አሕመድ ወመሐመድ ኑሪ ምን ሳሆ

Ø ስልጣን ያሲን ሐይሰመ ምን ዐፈር

እሎም ጀማዐት እሎም ቅሰስ ተእሪኮም ለለአትዐጅብ ሰበት ቱ ወእት

ተእሪክነ አካን ዐባይ ሰበት ቡ፡ ገሌ ምኖም አግል ንሳሜ ወንህደግ ቱ።

ደጊያት በህተ ሐጎስ

• ምን ክሉ ድድ እስትዕማር ጥልያን ገብእ ለዐለ መቃወማት፡ ለትደቀበ

ናይ ደጊያት በህተ ሐጎስ ዐለ። ጥልያን ባጹዕ ክምሰል አቱት፡ በህተ ክትለ ገብአ። ስለሕ እንዴ ትከበተ ምኖም ህይጹ ቴልየቱ ሰለ ' ሐ። ደጊያት በህተ ቀደም ጥልያን ዎሮት ምን ጸንዒት ትግራይ እንዴ ቀትለ እት ሳሕል እግል ሐድ ዐስር - ሐምስ ሰነት ሜርሓይ ዱዴሽ ከንቲባይ ሓምድ ጋብእ ዐለ። ጥልያን እት ሰነት 1889 ከበሰ ክምሰል ጸብጠት ህዪይ እግል በህተ ሓክም ሰገነይቲ ወዲዴቱ።

ደጊያት በህተ ሐጎስ

• ምናተ ደግያት በህተ እግል AA ሺቪመት አለ ርዮሕ ይዐለ ወጋኑ ኢሰክበ እግለ። ሰነት 1893 ጥልያን ሓምስ - እዱ (1/5) ናይለ እት ከበሰ ለልትሐረስ ምድር እግል ትንሰእ አመመት። ወእንዴዱ አትሌት ዕጹፍ ናይ እሊ ምድር እሊ ነዝዐት። እሊ ህይ ምድር ከበሰ ለሕዉዝ ክሉ ቱ በህለት ቱ። እለ ውዲት እለ እግል በህተ አቅህረቱ ወደሙ ፈልሐ እቱ። እሊ እት ረአስ ጥልያን ለዐለ እግሉ ሸክ ወዘን ለሸሬሕ ህዬ አምዕል ሐቱ እግል ሰንጋል ሑሁ እሊ ለተሌ አውሎ ( ሆይ ) ቤለዩ።

ሰንጋል ሑዜ ዐደደ ኢትትገለል

ሰንጋል ሑዜዪ ዐደደ ኢትትገለል

አርቑዊ ጸዐደ ሐቆ በዲር ጸብጠ

ኢለአድሕን ቱ ቱ ስራዩ እብ ተሐዘ

• እት ዮም 14 ዲሰምበር ሰነት 1894 ፡ በህተ ድድ ጥልያን ክምሰል ቀንጸ አትአመረ። ህቱ፡ ሰንጋል ሑሁ ወገብሬመድህን ወልዱ እንዴ ገብአው ህይ እግል ተሌንቱ ዶሻኒ ሳንጎኔቲ ለልትበህል ጥልያኒ መስኡል አስረዉ። ሐቆ እለ ውዲት እለ በህተ ክሉ ገቢል ከበሰ እት አሰሩ ወእገሩ አግል ለህርስ ወጠን። አስክ ሸየም ዐሳውርተ ወሰራዜመ ጀዋባት ከትበ። እት ዮም 16 ዲሰምበር ህጹ በህተ አቢል እንዴ ጅምዐ እለ ለተ'ሌ መሓደረት ህበ።

“ እነ ምነ ሐቅነ እግል ልዕጸጽ ወምን ሕርየትነ እግል ልሕረመነ፣፡ ምድርነ እግል ልንዘዕ ወልዝመት፡ ግረህነ እግል ልውረስ፡ ድበዕነ እግል ልሕዘዕ ምን መዐደይ በሐር ለአንጠጨነ ከም እግል ሕርረክ “ ቱ! ”

• እት ዮም 18 ዲሰምበር፡ በህተ እግለ ' እት ሐላይ ዕስኩር ለዐለ ዴሽ ጥልያን ህጅመ። ደማር ወክሳር ብዝሕት ህጹይ ከር እቱ። ምናተ ጥልያን፡ ምን ገጽ - ምሴ ራድኢት ሰበት ነድአት፡ ሜዛን ሒለት ናይለ መዕረከት ትቀየረ። በህተ ህጹ እንዴ ትጀረሐ ወድቀ። ወእትለ ' መዕረከት እለ እብ ፈራሰት አስተሸህደ።

ሰቢር ናኵረ፡ ተኣምርተ ግብእ ወኢመትመላክ

• ናኵረ፡ እት መደት ጥልያን ተኣምሪት ወዕላመት ዐዛብ ወጀኣረት እስትዕማር ለዐለት ጀዚረት ሐብስ ( Prison Island ) ዐለት። እተ ምን ክሉ ለብትክት ጀዚረት፡ ብዝሓም እስትዕማር ለትቃወምው ወአግል ኢልትቃወሞ ለትፈረህው እርትርዪን ምዋጥኒን ልትሓበሶ ወብዝሓም ምኖም እብ አከይ - ሓል ወአከይ - መንበረት መይቶ ወለህልኮ ነብረው። እት ሓለት እለ ትመስል ቱ ህዪ እት ተእሪክ ግብህ እስትዕማር ጥልያን ምህም ለገብአ ሐደስ ሰቢር ናኵረ ለሳደፈ። ለሐደስ እት ዮም 17 ወሬሕ ዲሰምበር ሰነት 1899 ቱ ለሐስለ። እተ መደት ለህ ክልኦት ጥልያኒ ለዐለው እቶም 29 ሰብ - ስለሕ ዐስከሪ ለለዐቈቦም 119 ነፈር እሱራም እተ ዐለው። አለ አምዕል 12 IL ወርዶ ለዐለው እሱራም ምነ ዴደባናቶም ስለሕ እንዴ ነዝዐው፡ እግለ ጥልያኒ ለዎሮት እንዴ ቀትለው አግለ ካልኣይ ሐንቱ ምልኮም እንዴ ጸብጠዉ እግል ክሎም ለእሱራም ጣለቀዎም። 107 ምነ እሱራም ህይ ለእሉ ጸብጠው ጥልያኒ ወ 6 ዐስከሪ ብዕዳም እንዴ ነስኣአው እት ሽብህ - ጀዚረት ቡሬ ተዐደው። ገሌ ምነ ምን ስጅን ለነፍረው እርትርዪን አብ ዐፈር፡ "‘ ናኵረ ያጌሊ ' ( ሰባር ናኵረ )" እበ ትብል ክናየት ለልትአመር፡ ዐሊ መሐመድ ዑስማን ቡሪ፡ ደጊያት መሕራይ ( መሕራይዜ .... ምን ክታብ ዘምህረት ) ልትበህል ወልትሐሌ ለዐለ ብላተ ገብሬዝጋብሄር ጊለማርያም ወብዕዳም እግል ልትሰመው ቀድሮ።

ሰኣሳት

1. ጥልያን ምነ እግል ልሳድፎም ለቀድር መቃወማት ሸዐብ እርትርየ እግል ልትነጀው ለንስአዉ ምስዳራት ሽርሖ።

2. መትሳዳይ ሸየም እርትርየ ምስል እስትዕማር ጥልያን ብዞሕ AW ኢዳይም አግል ሚቱ አት መቃወማት ወግብሃታት ለትበደለ ?

3. አምሳል ግብሃታት ሸዐብ እርትርየ ድድ እስትዕማር ጥልያን ህቦ።