Wp/tig/Main Page/ተእሪክ እርትርየ/ምህሮ 8 - ኣቲ ወመትመዳድ እስትዕማር ጥልያን

ለትትስኤ ፍገሪት ድራሰት

• እት ደንጎበ ናይ እሊ ምህሮ እሊ ደረሰ፡

• እብ ክሱስለ እርትርየ እብሊ አዜ ለህለ እግለ ሸክል ስያስያይ እግል ትትከወን ወተህሌ ለአቅደረ እስትዕማር ጥልያን እብ ከፎ ክምሰል አተ። እት እርትርየ እተ መደት ለህ ለዐለ ሓለት ሰያስየት፡ እቅትሳድየት ወመሕበረይት፡ እተክምሰልሁመ፡ አማዳድ ወሰባት እስትዕማር ጥልያን ከፎም ክምሰል ዐለ መፍሁም መአንብታይ እግል ልርከቦ ልትሰአው።

አግቡይ ኣቲ እስትዕማር ጥልያን

• እስትዕማር ጥልያን እርትርየ እግል ልምለክ ለዐለ እአግሉ ትልም እት ፍዕል እግል ልተርጅም ለአንበተ እተ መደት፡፣ ስታቱ እምበል ዐዋርድ እግል ልትመም፡፣ እት እርትርየ እተ መደት ለህ ለዐለ ሓላት ስያሰት ወእቅትሳድ፡ ገበይ ጣፍሐት ወቴለል ውጡይ ከልቀ እግሉ። ክምሰለ ' እተ ደርስ ለሐልፈ ለህደግናሁ፡ ገቢል እርትርየ እብ ፍንቲት እት ካልአይት ክፍለት 19 ዘበን፡ እብ ሰበብ ወራራት ትሉሉይ ወዘማቱታት፡ ሐዋኒቱ እንዴ ከረ ቅድረት AEA (resistance) እንትሂት ወእት ሐዋኒት ካርየት ዐለት። እሊ ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ እት ሰነት 1888 እት ክለ መንጠቀት ቀር - አፍሪቀ ክሩይ ለዐለ ጀፋፍ ወፈለል፡ እግል ገቢል እርትርያመ፡ እዴ ዋዲ እቱ ዐለ። ሰበት እሊ፡ እለን ክልኤ ምስምሰ እለን፡ እግለ ' እግል እስትዕማር ጥልያን ለትቃበለ መዋጀሃት ወመቃወማት ምነ እግል ምስተዕምረት ብዕዳም ጋብህ ለዐለ፡ ክምሰል ቀልል ወለሐውን ወደያሁ።

• እሰልፍ፡ ጥልያን እት ሰነት 1869 ፡ እግል ዐሰብ እብ ስሜት ሩባቲኖ ለትትበህል ኩባንየት ተጃረት፡ ምን ስልጣናት ናይለ ገበይል እብ ገበይ ጁሰፔ ሳፔቶ ለልትበህል ሚስዮናይ አደረተ። እት ዐስር - ሳልስ ሰነተ ህይ ሐንቱቲ PAN ሕኩመት ጥልያን ኣቱተ። ምን እሊ እንዴ አትሌት፡ እት ወሬሕ ዩናይር ሰነት 1885 በይሉል፡ እት ወሬሕ ፈብራይር ህዬ። መስር እንዴ ህረሰት ጸብጠተን። ገበይ ኣቲ እስትዕማር ጥልያን እት እርትርየ ክምሰል ናይ ክሉ እስትዕማራት እብ ምስምሰ ሸሪካት ተጃረት ወሚስዮናያም ዲን ወቴውረት ቱ ለመጽአ።

አማዳድ

• ሐቆ መትእባጥ ባጹዕ፡ ጥልያን እት ሰነት 1887 እት ሰሓጢት ወዊዐ መዐሳክር አሰሰት። እሊ ቴለል እሊ ክእነ እት እንቱ፡ እብ ሰበብ ወራራት ወዘማቱቴታት ጸንዒት ትግራይ እብ ፈለል ወጀፋፍ እኪት - ርሑ ዳሊ ናይለ ዐለ ገበይል እርትርየ ሸየም፡ ሕጌ ወትንክበ ምን እንረክብ እበ ትብል ሰእየት፡ እት ጥልያን እግል ልእተው ወልትከቶለ አንበትው። እግል GAA: NEAR ሓምድ ናይ ሳሕል፡ ወለምን ጸንዒት ትግራይ እንዴ ህርበው እት ሳሕል AA ክቱላም ለዐለው በረምበራስ ካፍል በዐል ደምበላስ ወደጊያት በህተ ሐጎስ፡ ምጽአት ጥልያን እብ ፈርሐት ምነ ትከበተው ሰልፋያም ሜርሐት ዐለው።

• ዋቄዕ ወሄርር አማዳድ እስትዕማር ጥልያን ህጹይ እብ ብሩዱ ወእምበል ግብህ ወመቃወማት ይዐለ። ክምሰለ እሉ ህደግነ፡ ጸንዒት ትግራይ ወእብ ፍንቲት ህጸይ ዮውህንስ እት እርትርየ እብ ዱቅሪ መስለሐት እስትዕማር ዐለት እግሎም። አማዳድ ጥልያን ህይጹ አደሐ - ጸዐደ እሊ መሳሌሕ እሊሰበት ተዐዳወ፡ ፍንጌ ክልኢቱ ሕየል መስተዕምረት፡ ደግሽ ወኢውፋቅ እግል ልትከለቅ ላዝም ዐለ። ሰበት አሊ እት ዮም 25 ወሬሕ ዩናይር ሰነት 1887 ረአስ - አሉለ ዴሹ እንዴ ፈ ' ረ እግለ እት ሰሓጢት ዕስኩር ለዐለ ዴሽ ጥልያን ዘብጠ። እለ ደርበት እለ ኢተዐወተ። ፈጅራተ፡ እት ዶገሊ ሐቱ ውሕደት ዱዴሽ ጥልያን እንዴ ከርፈ ረአሰ - ቀደም ደመረየ። እለ ውዲት አለ እግል ጥልያን በነ ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ እግል ክሎም አሮባያም መስተዕምረት አደንገጸቶም ወሓሰረቶም። ምናተ፡ አሉለ እግለ ሐርብ የአተላለዩ። ሐርብ ዶገሊ At ሰነቱ፡ ህቱ ወህጸይ ዮውህንስ ድድ አምዳድ መህዳያም እግል ልትሓረቦ አስክ አቶብየ ዐቅበለው። ህጸይ ዮውህንስ ህይ፡ እት ሰነት 1889 እት መተመ ' መሁናያም ቀትለዉ።

አማዳድ ጥልያን እት እርትርየ

• ከርዶን ህጸይ ዮውህንስ ወረአስ - አሉለ ( እብ ግብለት ምኒሊክ፡ እብ ቅብለት ምውዳቅ - ጸሓይ መህዳያም ) እግል ጥልያን ለዐቤት ምሽክለተ ሰበት አርህ እግለ፡ ስታት አማዳደ አተላሌት። እት ሰነት 1889 ህዪ፡ ከረን ወአስመረ ጸብጠት። ሐቆ ገሌ አምቈላት ህጹይ ከበሳታት እርትርየ አስክ መረብ ጸብጠት። እት ሄለል ወሬሕ ዩናይር ሰነት 1890 ህይ፡ እግለ ' ምልከ ለሐዳስ ‘ እርትርየ " ለትብል ስሜት ህበተ። ወአብለ ገበይ እለ ህይ፡ እርትርየ ክምሰል ደውለት አብህዘት።

• ጥልያን እግል እርትርየ ምልከ እተ ወዲት እተ መደት፡ እግል ህጸይ ዮውህንስ እንዴ በደል ሺመት ጸብጥ ለዐለ ሀጸይ ምኒሊክ ናይ ሽዋ ገበይል ኦሮሞ፡ ጉራጌ፡ አደራ፡ ዐፍር፡ ሶማል ወወላሞ እት ወርር፡ ሐንቱ ምልኩ ኣተዮም። ሰበት እሊ እርትርየ፡ እብ እስትዕማር ጥልያን ወአቶብየ እብ ገበይ ወራራት ጸንዒታይ ናይ ህጸይ ምኒሊክ፡ እት ሐቱ መደት ድወል እንዴ ገብአየ ትከወነየ ወአብዐዘየ።

• እብ ዓመት እስትዕማር ጥልያን እት እርትርየ እት ሰለስ መርሐለት እንዴ ካፈልነ እግል ንርአዩ እንቀድር።

• አወለይት መርሐለት (1890-1896) መሳክብ መትሸና ' ክ ወመትጌላጥ ጠለይን ሐረስቶት እግል አሰሶት ወነዜዕ ናይለ እግሉ ለከድም PLC ሐርስ ዋሴዕ ለትረአ እተ መርሐለት

• ካልአይት መርሐለት (1896- መአንበት 1930 ታት )- እብ ብዝሴ ዕስክርየት፡ ሄራር ዐቦት ዳፍአት ናይ ረአስ - ማልየት ወአሰሶት ናይ እቅትሳድ ኢንዱስትሪ ወወራታት ተጃረት ወመትዳላይ ዋሴዕ እግል ወራር ትከምክም።

• ሳልሰይት መርሐለት ( መአንበት 1930 ታት -1941) ሞ እስትዕማር ፋሽሽታይ ( ስያሰት ፈናታይ ጅንስ ለትደቀበት እተ፡ ወእብ ሰበብ ወራር አቶብየ ወራታት ተጃረት ዋሴዕ ለገብኣ እተ፡ 75 አልፍ ለገብኦ ጠለይን እርትርየ ለሰክነው እተ መደት። )

ሰኣላት

1. ጥልያን እምበል ሴመ መቃወመት ወአእብ ስሁለት እርትርየ ክለ እግል ልጽበጦ ለአቅደረዮም አስባብ ሽርሖ።

2. አግደ አቅራድ እስትዕማር ጥልያን ሳሙ።