Wp/tig/Main Page/ተእሪክ እርትርየ/ምህሮ 7 - ወራራት ምስራያም ወጸንዒት ትግራይ

ለትትስኤ ፍገሪት ምህሮ

• እት ደንጎበ ናይ እሊ ምህሮ እሊ፡ ደረሰ እብ ክሱስ እሊ ለተሌ መውዶዕ

• እብ እንክር ለዎሮ ወራራት ምስራያም ወጸንዒት ትግራይ፡ ወእበ እንክር ለካልኣይ ረድ - ፍዕል ገበይል እርትርየ ሚ መስል ክምሰል ዐለ ሐብሬ እግል ልርከቦ ልትሰአው።

ወራራት መስር

• እብ ዓመት ምስር ክፋል ናይ እምበረጦርየት ዑስማናያም ( Ottoman Empire) ዐለት። ክምሰለ ቀደም እለ ለህደግናሁ ህዪይ አገንን በሐር - ቀየሕ እብ ወለት - ገበይ ሐንቱ ተእሲር ወመራቀበት አትራክ ዐለ። እት አወለይት ክፍለት 19 ዘበን ህጹይ ዑስማናያም ( አትራክ ) ሒለቶም እት ተሐውን መጽአት። እብ ድድ እሊ፡ መሐመድ - ዐሊ ፓሸ መረሐ ለዐለ መስር እት ትትደቀብ ትመጽእ ሰበት ዐለት፡ በደል በደል ናይ አትራክ እት እንተ እግል ትትሐረክ እንብትት ዐለት። ተኣምሪት ናይ እለ ሐቂቀት እለ ህጹይ፡ ምስራያም ሶዳን እንዴ ወረ ' ው፡ እግል መምለከት ፉንጅ እት ሰነት 1821 አዞለወ። እንዴ አትለው እት ሰነት 1823 ሰብደራት ክምሰል ጸብጠው፡ ተእሲሮም እት ምውዳቅ - ጸሓይ እርትርየ ወደው። እት ሰነት 1846 ህይ ባጹዕ ወሕርጊጎ ምን አትራክ አጀረወን።

• ምስራያም እት መአንበት 1870 ታት ከበሳታት እርትርየ ወድዋራት ብዕድ ናይ መሊክ ወራራቶም እግል ለአደቅቦ አንበተው። ወእብሊ እት ድዋራት ከረን ለትትረከብ በጎስ እት ሰነት 1872 ሐንቱቲ ምልኮም ወደወ። እተ ዕሩያሙ ለይዐለው ከበሳታት እርትርየ ወመናጥቅ ብዕድ እግል ልጽበጦ ወልምለኮ ህዪይ እት ሰነት 1875 ወ 1876 ወራራት አትበገሰው። ምናተ፡ እት ክልኢቱ እሊ ወራራት እሊ፡ እት ሰነት 1875 እት ጉንደት ወሰነት 1876 እት ጉረዕ ለወደዉ ጀርቤታቶም ዴሽ ህጸይ ዮውህንስ ናይ ትግራይ ሰበት አፍሸለዩ፥ ኢተዐወተው። እትሊ ግብሃታት አሊ ተረት ረአስ - ወልደሚካኤል ዐባይ ዐለት። ጽዋር ናይ ሐርብ ብዞሕ ሰበት ሰልበ ህይ፡ ሒለቱ ምነ እለ ዐለት ወኬን ሰኒ ወአማን ትደቀበት። ጽዋሩ ወሒለቱ እንዴ ደምነ ህጹይ ቅብላት URE ዮውህንስ ቀንጸ። እለ ውዲት ረአስ - ወልዴሚካኤል ለአቅህረቱ ህጸይ ዮውህንስ ህጹይ እት ሰነት 1878 ረአስ ባርያኡ ገብሬጻድቅ ( አባ ' ጋለ ) እብ ዴሹ እንዴ አትበገሰ ድድ ረአስ ወልዴዱሚካኤል ሐርብ ጸምደ። ረአስ ወልዴሚካኤል ህዪ አግል ረአስ ባርያኡ እት አስመረ ዲብ መዕረከት ቀትለዩ። ሐቆ እለ ገድም ረአስ ወልዱሚካኤል፡ ረአስ - አሉለ እንዴ ቀሸዩ እግል ዕሬ ሊዱ ዋፈቀ። ዴሽ ህጸይ ዮውህንስ ህዬ እትህቡስ እንዴዱ ጸንሐ አእግል ረአስ ወልዱሚካኤል አስረዉ። ምን አለ ወሐር ለዐለ ዕምሩ ህይ እት ሐብስ፡ ገዳም እንዳ ' ባ ' ሰላመ ( አቶብየ ) ተመ።

ወራራት ጸንዒት ትግራይ ወእትየት መህዳያም

• ሸዐብ እርትርየ እብ ወራራት ረአስ - ዉቤ ወርአስ - አሉለ ወጸንዒት ትግራይ ብዕዳም ( ክሉመ ምን ሕድ ለኢልትፈናቱ ወራራት ወፊራሮታት ጸንዒት ቴ ) ጣርስ ወሓስር ነብር ዐለ። እብ ፍንቲት ረአስ - አሉለ - መረብ - ምላ ' ሽ እግል ልሕከም ክምሰል ትሸየመ፡ ለወራራት ወለዘማቱታት ምነ አኬት እተ ትኬለመት ደረጀት በጽሐ። እሊ ወራራት እሊ እዴ ለኢወደ እቱ ክፋል ምጅተመዕነ ምንመ ይዐለ፡ ዝያደት ለትደመረ ወለትሸዕተረ ላተ ገበይል ናረ ወኩናመ ዐለ። አራውሖም፡ ዳሮም ወማሎም እግል ለአንግፎ አብ ፈራሰት (heroic) ካፍሖሐ ምንመ ዐለው፡ ዐደድ ለአለቡ አዳሞም በደ ወእቅትሳዶም ምን ቅያስ ወለዐል ተአዘ። ገበይል ሳሕል፡ ብሊን፡ መንሰዕ ወእተክምሰልሁመ ገበይል ሚን - ዓምር ወከበሳታት አረይ አሊ ወራራት እሊ ጋብእ ዐለ። እሊ ሌጠ እንዴዱ ኢገብእ፡ መህዳያም ( ደራቡሽመ ልትበህል ) ምን ሶዳን እት ቀንጸጾ፡ እብ ፍንቲት እግል ገበይል በርከ አረይ ወራራት ወዘማቱታት ዋድያሙ ዐለው።

• እት መአንበት ወክፍለት ሰልፍ 19 ዘበን፡ እብ ሰበብ ለኢካርም ወራራት ወአማዳድ ምስራያም፡ እተክምሰልሁመ፡ ሕውነ ' ቤት - ክስታን ተወህዶ፡ አስክለ መደት ለህ ቴልየተ ለዐለው ገበይል ብሊን፡ ማርየ - ቀየሕ ወጸላም፡ መንሰዕ፡ ቤት - ዱክክ ወቤት - አስገዴ እት እስላም፡ ካቶሊክ ወከኒሸ ትበደለው።

ሰኣላት

1. ትርክ እት አገንን በሐር - ቀየሕ ምልከ ለዐለ ምድር እግል ሚ እት ምስር ዐዴቱ ?

2. ምስራያም ከበሳታት ወዐረዱ እግል ልጽበጠጦ ወድዉ ለዐለው ጀርቤታት እግል ሚ ፈሽለ ?

3. መትመዳድ ወተእሲር ወራራት ጸንዒት ትግራይ እት እርትርየ ሽርሖ።

4. መህዳያም መን ቶም ?