Wp/tig/Main Page/ተእሪክ እርትርየ/ምህሮ 1 - ተርጀመት ወምህመት ተእሪክ

ለትትስኤ ፍገሪት ድራሰት

• እት ደንጎበ ናይ እሊ ምህሮ እሊ ደረሰ እብ ክሱስ እሊ ለተሌ ጋራት ፈህም ቀሊል እግል ልርከቦ ልትሰአው።

• ተርጀመት ተእሪክ ዕሙመይት

• ምህመት ተእሪክ

• ገበይ መትነፍዖት ወአሽከፎት (Use and Abuse) ተእሪክ

1.1 - ተርጀመት ተእሪክ

• “ ተእሪክ ሚ በህለት ቱ፡ " ለልብል ቀሊል ምንመ ኢኮን፡ ተርጀመት ዕሙመይት እግል ነህብ እቱ ላተ እንቀድር።

• ተእሪክ በህለት፡ ቅሰት ወድ - አዳም በህለት ቱ። እብ ክሱስ እተ ዘበን ለሓልፍ ወድ - አዳም ወድዩ ለዐለ አሕዳስ ወወቀይ ህጹ ለሓኬ። ሰበት እሊ ክል - ገበይል ወክል - መዕያታት ተእሪክ ኖሱ ቡ። እብ ዓመት ተእሪክ እብ ክልኤ ተርጀመት ቡ።

ህ ) ተእሪክ ሓስል፡ ክምሰል ዐለ ወጀረ ለሳብት አሕዳስ፡

• እተ መደት ለሓልፈት ለጋብእ አሕዳስ፡ አፍዓል አማን፡ ወራታት፡ ለዐለ ሓካም ወሕኩማት፡ ሜርሐት፡ ገበይል፡ ለዐለ ሓላት መሕበራይ፡ ዓዳት፡ አሽቃላት ስያሰት፡ እቅትሳድ፡ ወራታት ወተቅዪራት . ወለመስሉ ሓላት ሸምል።

ለ ) ተእሪክ፡ ክምሰል መጃል ዕልም .-

• እግለ ተእሪክ ለሓስል እብ ገበይ ብሑስ ወአከቦት ሐብሬ ከቲቡ ቱ። እግል መሰል፡ ግድለ ሸዐብ እርትርየ፡ ክምሰል ክልኢቱ አጅናስ ተእሪክ፡ ለእብ አማን ሓስል ወክምሰለ እብ ክሱሱ ለክቱብ አክትበት ተእሪክ እግል ንሕሰቡ እንቀድር።

1.2 ምህመት ተእሪክ

· ምህመት ተእሪክ ከሊማት ሕዱድ እት ትትነፈዕ እግል ትሽረሐ ስድት ምንመ ተ፡ እሊ ለተሌ ንቀጥ ሰሚ ልትቀደር።

ተእሪክ ጀላብ ፍሂም ሓለት ሓድረት

• መዕያታት ለደለዩ ወተዐደዩ ደረጃት ተጠውር፡ እት ናይ ዓዳት፡ መሕበራይ፡ ስያስያይ ወእቅትሳዳይ መጃላቱ ወእንክራቱ ለአምጸአዩ ተቃዪር ወሄራር ( Changes and Continuities ) ለትጠበዐዩ ጠባይዕ፡ ወአስል ዐሚም ( Domination) ወመትከምካም፡ ተፍኪር ለእሉ አትጠወረ፡ ፈልሰፋት ቃኑን ወስያሰት፡ ዲና ወቀናዓት፡ ሚ መስል ክምሰል ዐለ እንዲ ወደሐ፡ ሓለት ለሓድረት ናይለ ገቢል እግል ትድሌ ወትፍህም መበገስ ገብእ እግልከ።

• እተክምሰልሁመ መዕያታት ለአጠወረዩ ወራራት እስትዕማር፡ ምስል መዕያታት ብዕድ ለዐለ እግሉ ናይ ኬር ወሸር ዕላቃት፡ እት ፍንጌ መዕያታት ወአፍራዱ ለዐለ ዕላቃት እግል ፍሂም ሰዴ።

ተእሪክ ቴለል ለመጽእ እግል ደሊ

• እዳም እብ ፈርድ ልግበእ ወእብ ክምኩም ምን አየ ክምሰል መጽእ ወአየ ክምሰል ገይስ ዲመ እት ሕሳባት ወሽቃል ነብር። እብ ገሌ እንክራቱ ዶል ልትገነሕ ህይ፥ ለእብ ክሱስለ ሐልፈ እግል ኣመሮት ለገብእ መትሐሳር ምስለ እብ ክሱስለ መጽእ ለብከ ቱ ሽቃል ወሕስር ( Anxiety ) ልትጻጸበጥ።

• ዎሮት እሙር ኬትባይ ተእሪክ፡ " እሊ አዳም ለጥዉር፡ እተ አስሉ ለቀዳም ለልትሐሰር ወልትመራመር እቡ ሰበብ፡ ለሃስስ ጨወሬሕ ናይለ ዘበን ለሐልፈ፡ ገሌ ናይለ መጽእ መሲሩ ምን ለአበርህ እይ እበ ትብል ሰእየት ቱ " ክምሰለ ቤለየ፡ ወድ - አዳም ገሌ አመት ናይለ መጽእ መሲሩ ለለአፈርጉ በያን እግል ልርከብ እንዴ ቤለ ቱ እት ተእሪክ ለልትሐሰር።

ተእሪክ እግል ሕፋዝ እት አስል ( ጅንስየት ) ወእግል አሳስ ሐበን

• ተአእሪክ አቅሩድ አስል ወዓዳት እንዴዱ ሐንፈለ ወቃልዐ፡ ለመድ ወዓዳት እት ለአትአምር፡ አስል ወጅንስየት መዕያታት ሕፉዝ አት እንቱ ክምሰል ለአተሳላሌ ወዴዱ። መዕያታት ወአፍራዱ፡ እብ ተእሪኮም ወአስሎም ክምሰል ልትሐበኖ ወሸኖ '’ ወዲ። ሐበን ህይ ምጅተመዓት ገጽ - ቀደም ለነድእ ወለለሓዜ ርዝቅ አሳስያይ ቱ።

ተእሪክ እግል ዒን ሰእየት

• መዕያታት ወአፍራዱ ወቀ ሕሙድ እግል ለአውቁ፡ ምነ እከይ - ሓሎም ወእኪቶም ANA ልትባልሖ ወለአባሩ ናይ ግድለ ወሕለ ' ንየቶም እግል ለአትሐድሶ ወለአደቅቦ፡ እት ሐበኖም ወስምዐቶም እግል ለሓፍሃዞ፡ ደማን እት ኖሶም እግል ለዓቡ፣ ሰእየት ወመሰል ሰኔት ለአትሐዝዮም። ተእሪክ ህይ ቀደም እለ ምስለ ገብአ አጽጉም ዐበዪ፡ ለዐለው ፍራስ፡ አፍራድ ስቡላም ወዕለመ እት ዘክር ወለአትኣምር፡ መሰል ወዐሸም እግል ልክለቅ ቀድር።

• ክምሰለ ወድ ሮመ ለኬትባይ ሲሴሮ (Cicero) " እት ቅድምት ለጀሬት ይኣመሮት፥፡ ክምሰል ግርዝ ግብአት ቱ። ወቀይ ለቅዱም ይኣመሮት AMA እድንየ ደረጀት ፈህመ፡ ግርዝ እት እንተ ክምሰል ትነብር ውድየት ቱ" ለቤለየ፡ ተእሪክ ወዐቦት ዱቅሪ ለለአትጸብጠጦም ሐቀይቅ ዋቄዕ ቦም።

1.3 አሽከፎት ( Abuse ) ተእሪክ

• እብ ድድ ለዐል ለህደግናሁ ምህማት ወመናፍዕት ናይ ተእሪክ፡ አፍራድ ልግብኦ፡ መጃሚዕ ወሕኩማት፡ ተእሪክ እት አቅራድ ኢዋጅብ ልትነፍዖ እቡ።

• እግል መሰል :- አማዳድ እስትዕማር አሮበ ራቱዕ እግል አትመሰሎቱ፡ ሐበን ወኤማን ወመዕነውየት ናይለ ገበይል ለእሉ ለአስተዕምሮ እግል ደመሮት፡ ወእባሆም ስምዐት ወክብር ምስተዕምረት እግለ ሸዐብ እግል ልለቅኖ ጀላብ፡ እብ ነወ እግለ ምድር እሊ አቅራዶም ምድር ለለአጠፈሕ ወፍክ ለለህይብ ተእሪክ ክምሰል ልትሸቁ ወደው።

• ለሕካያት፡ ለገበይል ለአሉ እስትዕሙራም ተእሪክ ለልትበህል ክምሰል አለቡ፡ ሰቃፈት ክም ኢረክበ ወእት ጽልመት ነብር ክምሰል ህለ፡ ወእብሊ ሰበብ እሊ ክሪት አስትዕማር አሮበ ክምሰል ቱ እንዴ አተምሰለ እት ለሓኬ እበ እንክር ለብዕድ ህዬ ፡ አሮባያም አግል አሊ ገበይል ለድንጉር እግል ልሰቅፍ ለቃንጽ ( Civilizing Mission ) ክምሰል ቡ እግል ለአተምስል ለወጥን፡ እግል ዝልም ወዘማቱ ለከድም ተእሪክ ቱ

• መሰል ናይ እሊ ጅንስ ተእሪክ እሊ እግል ልግበአ እነ፡ ለእሙር ፈይለሱፍ ወድ አሮበ፡ ሂግል ( Hegel ) እብ ክሱስ አሮበ ለብህሉ ምን እንዘክር፦ - አፍሪቀ እበ ተርጀመት ለራትዐት ናይለ ከሊመት፡ ተእሪክ ለልቡሉ አለበ። አፍሪቀ እተ ሬመ ጠረፍ ናይ እዲነ ትትረከብ። እት ግብለታይ ክፋለ ለጀሬ ጋር ( ሽቅል ዋቂቄ ) ህለ ምን ገብእ፡ ናይ አሮባያም ወኣስያያም ሽቅል ሌጠ ቱ። " ክእነ ለትመስል ገበይ ቀደሞት ተእሪክ ቫክፈት፡ ወተእሲረ ህይ እት አሰሶት ወመዲድ እስትዕማር አሮበ ተረት ዐባይ ዐለት እግሉ።

• እት ተእሪክ ለወጠናይመ መሰል እግል ልግበአ ለቀድር እሊታት ለመስል መፍሁም ሻቫክፍ ህለ። እሰልፍ ምን እንክር መስተዕምረት አሮበ ወኬትበት ተእሪኮም እት ቀበይል ወካፈሎት ጅንስ ለብኑይ አግቡይ ቀደሞት ተእሪክ ሳደፈነ፡ ካልኣይ ህዜይ መስተዕምራይ ጠበቃት አቶብየ፡ እስትዕማሮም እት ርአስ ገበይል ናይ እለ ዘበነይት አቶብየ ወእርትርየ እግል ለአስብቶ፡ ምልኮም ወሺመቶም አሳስ ዲን ወተእሪክ ለህይብ መሰምስ እግል ልርከብ፡ ተእሪክ ለመስል ሐካኪቶታት ሰነዐው፡ ፈጥረው ወባሰረው።

• ለሐካኪቶ መስተዕምረት አቶብየ ተእሪኮም ወቅርዶም 3 አልፍ ሰነት ገጽ - ሐር እንዴ በልሰው እት መልክ ሰለሙን ወመልከት ሰበ ቀሩኑከ ተለክ ሳምዪን “ ለሸሪፍ " ከም ቶም ወምልኮም ወሺመቶም ምን ካልቅ ድሑር አግሎም ክምሰል ቱ እግል ለአፍህሞ ወጠጥኖ። ምናተ ለአማን ፍንጌለ ናይ 20 ዘበን አቶብየ ሴክመት ወፍንጌለ ቀደሜሆም እትለ መንጠቀትነ ለዐለ ሰቃፋት ለህለ መትጻባጥ ሰኒ ሕዱ ' ድ ቱ። At ክእነ ለመስል ተእሪክ ሻክፍ እንዴ አተንከበው ህዪይ እግል ሰኖታት ለአተላለ አማዳድ ወወራር እንዴ ከልቀው ወረውነ።

ልብ ክረው

ተአሪክ ክምሰል እሊ ለዐል ለትህደገ እት ደማር ወዐማር እግል ልውዐል ቀድር።

ሰኣላት

1. ተእሪክ ሚ በህለት ቱ ?

2. ተእሪክ እብ ከም ደረጀጅት እግል ልተርጀም ቀድር ? ስመዉ።

3. ተአሪክ መስለሐት ሑዳም እግል ልክደም ሸክፍ ልትበህል። እብ መሰል አፍህሞ።