Wp/tig/Main Page/ሕላይ/አልአሚን፡ ሰር-ዘመ ን እት ፈን/10ይ ክፈል

አልአሚን፡ ሰር-ዘመ ን እት  ፈን - 10ይ ክፈል

ኬትባይ፡ መሕሙድ ዐብደለ (አቡ-ኩፈሕ) መተርጅማይ፡ ዐብደለ መ/ዐሊ (መዐልም) ኤረትርየ ሓዳስ

እትሊ ስጅን እንዴ ልአቴ አልአሚን 35 ብር ሌጠ ዐለ እት ጂቡ። አልአሚን ምን ስጅን እት ፈግር ህዬ 3800 ብር እሊ ህዬ ሸዐብ ኤረትርየ ፈታይ ወሴድያይ ሄይባይ እት ጀላቡ ወጀላብ አርደቱ ፈዘ ለገብእ ክምሰልቱ ልትወደሕ እግልከ። ሐቴመ አምዕል ዎሮት ምነ መስኡሊን ስጅን፡ እግል አልአሚን እብ ሰለስል እሱር እት እንቱ እት ዐረብየት እንዴ ጸዕነዩ እስክ ቤቱ ነስአዩ ምስሉ። ከእግል ልትሐጸብ፡ ልብላዕ፡ ልስቴ ወሸማል ሰላም ለአተንፍስ በክት ከልቀ እግሉ። እት ማሲ ምድር ቅዩድ እት እንቱ እስክ ስጅኑ በልሰዩ። እት ገጹ ክምሰለ እት ዐዛብ ለዐለ ነፈር እት እንቱ።

አልአሚን እብ ጠቢዐቱ ወመካልቁ እግል ዐዱ ወሸዐቡ ለፈቴ ወለ ለሐሽም እብ ዐመሉ ሕሽመት ወፍቲ ለረክብ ወለ ልትከበት ዐለ። ምን እራደቱ ወለ እግል ሐቴ ዶልመ እግል ልትፈንተየ ለኢፈቴቱ ቱ ለዐለ። ላኪን ለእንዴ ኢወድየ ወኢልውዕለ ለትሰሜት እቱ ስሜት ወትህመት ተጀሱስ ምን አርወሐቱ እግል ልበርእ ላሊ ወአምዕል ሐስበ ወተርሀ። ለእንዴ አምነዩ አርወሐቱ ፍዘ ወዴ እግሉ ለዐለ ተንዚም ጀብሀት ተሕሪር ኤረትርየ ክምሰል እሊ ሳድፍ እንዴ ቤለ ህዬ እግል ሐቴ ዶልመ እት ባሉ ማጽእ ኢልአምር። እብ ጀብሀት ሰላመኡ ሰበት ተሐምረገት ህዬ ክልኤ ግብእ ወሕሳር ገብአት እቱ። ወለ እብ ኸያልመ እት ፍክሩ ማጽእ ለኢልአምር ሸይእ ምንመ ሰደፈ። ሐቆ ገብእ ሰበት ገብእ እግል ዕላጁ ገበይ ረያም እግል ልተልትል ጀረበ። እሰልፍ እስክ አቶብየ እንዴ ጌሰ አዲስ አበበ በጽሐ። ወምነ እግል ሐጅ ስዑድየ ተዐደ።

እት ስዑድየ መልህያሙ ወመሳኒቱ ከብቴ ናይረት ወደው እግሉ። ከረ ጣሃ ዓብደለ ሰፊ ወሐቆሀ ምስሎም ትዋጀሀ ህዬ አዜመ ምስል መአስሳይ ሐረከት ጠለበት ኤረትርየ ላቱ አሰይድ መሐመድስዒድ ናውድ ትዋጀሀ ወእግለ እግሉ ሳደፈ ሸይ ደገመ እግሉ። መሐመድስዒድ ናውድ እብ ጀሀቱ እሊ እግል ልሳድፍ ቀድር፡ ዎሮት ተንዚም እት ገበዩ ብዙሕ ኣክጠእ ክምሰል ሳድፉ ሸይእ ጠቢዒ ሰበት ገብአ፡ አዜ ሱዱፍ ለህለ አምር መርመሮት ወመትበርኦት ቱ ለእግልከ ለዝም እት ልብል እግል አልአሚን አሳጅዐ ወአትሃደአዩ። አልአሚን እብ ጀሀቱ አዜ ለእግለ መጽእ ሀለ ፈረደት ሐጅ ሐቆ አትመመ ሐቆሀ ለገብአት ትግበእ ከጥወት አርወሐቱ ምን ትህመት ተጀሱስ ለበርእ እበ እግል ልንሳእ ክምሰልቱ ደገመ እግሉ። መሐመድስዒድ ናውድ ሐቆ ፈሪደት ሐጅ ከለሰ ምን ከሸት ስዑድዪን እግል ልትደገግ ክምሰልቡ ሰኒ ትፋነዩ። ሐቆ ሐጀጀ ህዬ እስክ ክዌት እንዴ ጌሰ ምስል ዑስማን ሳልሕ ሰቤ እግል ልትዋጃህ ወእግለ ዐለት እግሉ መሽክለት እግል ልሕለል ተውጂህ ሀበዩ።

አልአሚን እግል ለሐጅጅ እት ልደሌ ምስል ሐቴ እስሌማይት ኣሲት ትራከበ። ንየት ሐጅ ብእከ ማሚ ? ቴለቱ። ወህቱመ ንየቱ እት ሐጅ አስእለየ ወእስክ አሚረት ነስአቱ ወእብ ናየ ነፈቀት እትሐጀጀቱ። እብሊ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ፈሪደት ሐጅ ሐቆለ አትመመ ምስል መሐመድስዒድ ናውድ ትወጀሀ ወጀዋዝ ሶማሊ ሐቆ አፍገረው እግሉ፡ እስክ ክዌት ሳፈረ። ዲብ ክዌት ኣሰልፍ ምስል መስኡል መክተብ ዑስማን ሳልሕ ሰቤ ለዐለ አሰይድ መሐመድዐሊ አልአሚን ትረከበ ወሐር ህዬ እስክ ምጸአት ሰቤ እት ፍንዱቅ ጸንሐ። ምስል ሰቤ እንዴ ትዋጀሀ እበ ዐለት እግሉ ቀድየት ሀድገ። እሊ ክሉ አስሉ እግል አርወሐቱ ልብረእ ተልትሉ ክምሰል ህለ አሰእለዩ። ሰቤ እብ መትአያስ ሐቆለ አተንሰዩ፡ በገ አዜ እስክ በይሩት እግል ልሳፍር ክምሰልቡ ወእትሊ ግርበት እሊ ወረሕ እሊ ዐብደለ እድሪስ እት ዒራቅ እግል ልምጸእ ክምሰልቱ፡ እበ ናዩ ቀድየት ሰቤ ኖሱ እግል ልትሰኣሉ ክምሰልቱ እንዴ አፍሀመዩ እስክ ቤይሩት ሰረሐዩ።

አልአሚን እብ ዲደት ልቡ እት ፈሌሕ እብ ሕሳባት እት ለዐርግ ወልትከሬ ገበዩ እስክ ቤይሩት ትመጠ። አዜመ እት ቤይሩት አሰይድ መሐመድዐሊ አፍዐሮረ መስኡል መክተብ ሰቤ ምስሉ ትራከበ። ህቱመ እበ ምጸአቱ ሐብሬ እስክ መስኡል ማልየት አሰይድ ገረዝማች አስመሮም ሓለፈዩ። ምኑ ናይ መዋሰላቱ ወማህየት ተሀየበ፡፡ ወልደኣብ ወኢብራሂም ስልጣን እንዴ ነስአ ህዬ እስክ መስር ሳፈረ። ምን አልቃሂረ ክልኤ ርሰላት ሐቴ ናይ ሰቤ ወሐቴ ናይ ዐብደለ እድሪስ ጻብጥ እት እንቱ እስክ ሱዳን አተጀሀ። እብ ሐዲስ ቃረት አስየ እንዴ አትመመ እስክ አፍሪቅየ አተጀሀ። አልአሚን እት መስር እብ ገበይ ሙናድል ዶክቶር ጣሃ መሐመድኑር እንዴ ወደ እስክ ከርቱም ጌሰ። ምጽአት አልአሚን እት ከርቱም መስኡል አምን ሱዳን ጀነራል ከሊፈ ትከበተዩ።እግል ክልኤ አምዕል ሐቆለ ዓረፈ እስክ መክተብ ጀብሀት አተጀሀ።

እት መክተብ ሕመድ ኩሉ ጸንሐዩ ወእበ እንዴ ጸብጠዩ ማጽእ ለዐለ ወሳይቅ እስክ ሜዳን እግል ሊጊስ ክምሰልቱ እት መፋሀመት በጽሐው። ሐቆ ክልኤ ዮም ዕርፍ ጀሃዝ አምን እንዴ አትለው እስክ ከሰለ አብጸሐው። አዜመ ሐቆ ጸብሬ ክልኤ አምዕል እግል ዐረብየት ሐቴ ላንድሮቨር መኪነት መጸቶም። ሐቆ ሰፈር ስዱድ ወንቱል እት መስኡል ናይብ ጀብሀት ተሕሪር ለዐለ ኣሰይድ ኢብራሂም ቶቲል እት መንጠቀት ዐሌት በጽሐው። አዜመ አልአሚን እግለ ሰካብ ላሊ ወአደሐ ካልአቱ ለዐለት ቀድየት ተጀሱስ ምነ እግል ልትሐረር ገበይ ረያም ክምሰል ካተረ እግል ኢብራሂም ቶቲል ደግመ እግሉ። ኢብራሂም ምስለ ምን ሰቤ ወዐብደለ እድሪስ ሉእካት ለዐለየ ክልኤ ርሳለት ወለገብአ ልግባእ መሰዳዳይ እግል ለውደው እግሉ ክምሰልቱ እንዴ ሐብረዩ ክምሰል ለሀድእ ወደዩ። እብለ ቶቲል እስክ ሙርተፈዓት ርሳለት ለአከ ወረስክ ረድለ ርሰለት ትመጽእ ህዬ ምስሉ እግል ልጸበር ክምሰልቱ እግል አልአሚን አፍሀመዩ። ሐቆ ክልኤ ሳምን በሊስ ናይለ ርሳለት እሊ ለተሌ እንዴ ጸብጠ መጸአ።

እግል አልአሚን እብ ተጀሱስ ለትሀመዉ ገሌ ሔልየት ቶም። አዜ አልአሚን ሜዳን በጽሐ ሐቆ ቴልኩነ ኖስነ ወህማም ምኑ ህሌነ። እሊ ህዬ ሐቴ አማን ለአለቡ መወዱዕ ወሰብ ሐሰድ ወሕቅድ ክምሰልቶም ላመ ክእኒ ቤለው ትወደሐ እግልነ ለልብል መድሙን እንዴ ጸብጠው መጸኣምቶም። ኢብራሂም ቶቲል እሊ ረድ እሊ ክምሰል መጸኣዩ፡ እንተ በሪእ እንተ ወበራአትከ አስበትከ ቤለዩ። ወዜመ እስክ ከሰለ ሰረሐዩ።

አልአሚን ወረቀት በራአቱ ለተአሰብት ምን ቅያደት ጀብሀት ተሕሪር ኤረትርየ ነስአ። ወእስክ ከሰለ ምስል ገሌ ሙናድሊን ሓምድ መሕሙድ ወአልአሚን እት መድረሰት ለለአምረ አምነ መለኬን አዜ እት አልማንየ ለህሌት ወብዕዳም ከረ ፋጥመ ሳልሕ ምስሎም ትበገሰ። እት ገበይ ህዬ አልአሚን እንዴ ሐድገዮም ቀደሜሆም ከሰለ አተ። ዲብ ከሰለ ልትጸቦሩ ለዐለው ኣንፋር አምን እት ከሰለ ጸንሐው። ወወምን ከሰለ አስክ ከርቱም ምስሉ ጌሰው። ወእግል መክተብ ጀብሀት ሰለመዉ። እት መስኡል መክተብ አሰይድ ሑመድ ኩሉ እቱ መጽአ ወህቱ እብ አስበቶት በራኣቱ አሰናይከ ቤለዩ ወእት መዕነውየቱ እግል ልትሐፈዝ ትፋነዩ። አልአሚን እግል ሐቴ ሳምን ምስል አርወሐቱ እት ገሜ ከልአ፡ ሐቆ ገሌ ዕረግትከሬ ምስል አርወሐቱ እት ደንጎበ ምስል ሔልየት ጀብሀት ተሕሪር ለዐለው እት ዐሌት ሩኩብ ሰበት ዐለ፡ በደል ሐልየት ድድ ኣድሕድ ለሐሉ እግል ውሕደት ለልትላኬ አፎ ኢንሐሌ ለልብል ረአይ ሰበት ዐለ እግሉ ዲቡ ትዋፈቀው። ከረ ሔልያይ በረከት መንግስተኣብ፡ አብራር ዑስማን ወሑሴን መሐመድዐሊ። ላመ እሎም ሔልየት እሎም ለሐልው ለዐለው ክሉ ድድ ጀብሀት ሸዕብየት ሰበት ዐለ እግል ውሕደት ለልትላኬ ሐልየት እግል ልትሐሌ ለልብል መፍሁም ዐለ እግሉ። ህቶመ ምስሉ ውፉቃም ዐለው።

አዜመ እሊ ናይ መፋህም ወመፍሁም ሔልየት ጀብሀት ተሕሪር፡ እግል ሔልየት ቅዋት ሸዕብየ እግል ለአፍሁሙ እስክ ሜዳን እግል ለአቅብል ስተተ። ወምስል መንዱብ ጀብሀት ሸዕብየት እት ከርቱም አሰይድ መሐመድዐሊ አልአሚን ምስሉ ትራከበ ወአሰአለዩ። ህቱመ ትከበተዩ። አልአሚን እብ ገበይ ፖርት ሱዳን፡ ቶከር መራፊት ወቀሮረ እስክ መንጠቀት አፍላግ ሄረረ። አልአሚን ቅዋት ተሕሪር አሰልፍ ቴለለኡ ደለው ወሐር ለናዩ አይዋይን ሰበት ፈሀመው፡ ምስል ገሌ ቅያደት ተንዚም ለዐለው ረአዩ እግል ልሽረሕ ወምስል ከረ ኣሕመድ አልቀይሲ ወመሐመድዐሊ ዑመሮ ወብዕዳም እግል ልትራከብ በክት ተሀየበዩ። ከምሰልሁመ እተ ወቅት ለሀይ መስኡል ፍርቀት ፈን ለዐለ ሔልያይ እድሪስ መ/ዐሊ ትረከበ ወክልኢቶም እተ ናይ አልአሚን ረአይ ዋፈቀው። ብዕድ አድሕድ እግል ኢልትዓየሮ እግል ውሕደት እግል ልትላከው አተፈቀው። ሐቆለ ናዩ መቅሱድ አሰእለዮም ገጹ እት እቅባለት ክምሰል ህለ አሰእለዮም። ምስል ገሌ ምናድሊ እብ መኪነት ትበገሰ፡ ላኪን ለመኪነት እት ገበይ ሰበት ተዐጠለት እቦም፡ እብ እገሮም እግል ሊግሶ ጀበረው። አልአሚን ምስል ጀመል ገበይ ተቃርብ ነስአ ወእት ገበዩ እት መዐስከር ጀብሀት ተሕሪር መጸአ ወህቶም እበ ናዩ ምጸአት ትፋጀአው ወሰኒ ተሐደረው። አልአሚን እትሊ ወክድ ለጀረ እቱ ቴለል እግል ሐሊብ ሰቴ እብ ሐት ሐቴ ደገመዩ እግሉ።

ሐቆ ዕርፍ መዐስከር ጀብሀት እስክ ቀሮረ ሰረሐው። ወእት ቀሮረ እት መክተብ ቅ/ተ/ሸ ለዐለ ሸሂድ ዐብዱሩሕማን መ/ዐሊ ሑሁ እግል ሔልያይ እድሪስ መ/ዐሊ ናይረት ከብቴ ወሕድርኖት ወደ እግሉ ወእስክ ፖርት ሱዳን ሰረሐዩ። ምን ቦርሱዳን እት ከርቱም እንዴ አቅበለ ክሉ ተየልሉ እግል ክልኦት መክተብ አስእለዮም ወህቱ እስክ በይሩት ሳፈረ። አልአሚን በይሩት ሐቆለ በጽሐ እበ ወደየ ጀውለት እግል ሸሂድ ዑስማን ሳልሕ ሰቤ እብ ተፋሲል ደገመ እግሉ። ዑስማን እብ ጠቢዐቱ እዩስ፡ ሃድእ፡ በዐል ፍክር ወአምር ሰበት ቱ እብ መትአያስ ሰምዑ ሐቆለ ጸንሐ። አሰልፍ አሰናይከ ምን ትህመት ከይነት ወጠን አርወሐትከ ምን በረአከ። ሐር ህዬ አዜመ እስክ ሱዳን እንዴ አቅበልከ ተዕቢአት እት ጀመህር እግል ትዴቱ ቤለዩ። አልአሚን እበ ምን ሰቤ ረክቡ ለዐለ መትሐሳር እንዴ ሓንቀዩ ካልእ ዶል እስክ ሱዳን አቅበለ። በደል ዐለም ፈን እት ዐለም ስያሰት እግል ልእቴ።  ሐቆ አቅበሎቱ ምስል ገሌ ከዋድር ሰቤ ጀውለት ሐቆለ ወደ። ምን ፈን እንዴ ፈግረ እት ስያሰት እግል ልእቴ አርወሐቱ መትከባተ እግሉ አቤት። እት ደንጎበ አዜመ እት ሰቤ እንዴ መጽእ ሓለት መናበረት ዐዱ ምኑ ክምሰል ኢትሐልፍ ወዐዱ ምን እዴሁ ክምሰል ልትጸበሮ፡ እበ እት ንእሹ ሳደፈዩ ብቆት ነድ እት ጀብሀት ቅታል እግል ልትሐበር ክምሰል ኢቀድር። አዜ ኣጀዘው እግሉ ምንገብእ እግል ሽቁል እግል ልትፈረር ክምሰል ለሐዜ አሰእለዩ። ሰቤ እብ ጀሀቱ ትከብተዩ ወአልአሚን እስክ ስዑድየ ሳፈረ። ላኪን አልአሚን ለእተ ህሌከ ምን ተሀሌ ነፈር ቅዋት ሸዕብየት እንተ ቤለዩ። አልአሚንመ እተ ናይ ሰቤ ህግየ ዋፈቀ ወትከበተዩ። እት ሰነት 1976 አልአሚን እግል ሽቅል አርወሐቱ ትፈራረ። እት ስዑድየ ህዬ ከምሰል ሐዜከ ወራታት እግል ተአተላሌ ለልትቀደር ይዐለ። ብጠቃት ሙዘውረት እንዴ ወደው እብ ሐሰት ሐፍለት ወዱ ዐለው እግል ተበረዓት መዐሳክር ላጅኢን እት ሱዳን። እትሊ እያም እሊ አልአሚን ሐልየት እብ ትግራይት ወትግርኘ አፍገረ።

እተ ሐፍለት እለ ለትጀመዐ ማል እስክ (75) ኣልፍ ርያል በጽሐ። ወእስክ መዐስከር ላጅኢን እት ሱዳን ትለአከ። ምስል እሊ አልአሚን እት ሐቴ ሸሪከት ስዑድየት ኢጣልየት እንዴ አተ ክምሰል ሙተርጅም ህግየ ጥልያን እስክ ዐዶታት ጠልያን እንዴ ጌሰመ ለለትሐዚዮም መዋድ ለአመጽእ ወልሽሕን ዐለ። ምን እለ ሸሪከት እለ እብ ናይ ርሑ ሕርያን ሐድገየ። እምበል ሽቁል እት እንቱ ህዬ ዎሮት በዲር ደረሳዩ ለዐለ ረክበዩ። እስታዝ እንተ ሽቁል ህለ እግልከ ማሚ? ቤለዩ። ሽቁል ይህለ እግልየ እት ልብል በልሰ እቱ። በገ ሽቁል ረክብ እግልከ ህሌኮ ቤለዩ። አልአሚን መ እምበል እግል ሽቁልቱ ሞዳዬ ለትፈንቴኮ ቤለ ወምስል ሳልም ሽማኸ እስክለ አካን ሽቁል ጌሰ ምስሉ ወእብ ደረጀት ሰዋግ ትሰጀለ ወሽቁል አተላለ። እግል ሰልፍ 1000 ርያል ደፍዐው። ወእስክ 6000 እት ወሬሕ በጽሐት ማህየቱ። ለሽቁል ሸሪከት ሐቆ በጥረት ዎሮ ስዑዲ መለሀይ አልአሚን ምስል እንዴ አሽተረከው አካነት ትጃረት እግል ሊደው ትሰአለዩ። አልአሚን ፍክረት ትጃረት አዝበዮት እስእኖታት አዋልድ ሐስብ ሰበት ዐለ አነ እለ ፍክረት እለ ህሌት እግልዬ ኢትጽበጥ እቼ ቤለዩ።

በሀል አልአሚን ሐቆ ሰምዐ ለስዑዲ መለሀዩ፡ በዲር ትሰሐቀ እቱ ወሐር ህዬ እስእን ለልአዘቤ እስእንቱ ቤለዩ ወጌሰ ምኑ። ድካን አልአሚን ሰኒ ገይስ ሐቆለ ጸንሐ ምስል ወቅት ክምሰል ጅነ ንኡሽ ምን ገናደል ወሄራር እት ሽሕግ ወአክረሮት አቅበለ ወከምሰል መለሀዩ ብህሉተ ለዐለ ገብአ። እትሊ ወቅት እሊ አልአሚን ዐዛቢ በህለት በዐል ፈረዕ ሰበት ይዐለ፡ መለሀዩ ጣሃ ዐብደለ ሰፊ እት ቤቱ ሐቴ ወለት አስመረ ማጽአት ሰበት ዐለት እስክ ምዶልቱ እንዴ ኢትሀዴ እግል ትንበር ቤለዩ። ወክምሰል ለሀድየ ወደዩም ወኣየመን ወልደ ምነ። እለ ስሜት እለ ህዬ ለአልአሚን ሸቄ ምስሉ ለዐለ ስዑዲ ፈዳቢት መልህዮት ወግልግኖት ሰበት ዐለት እግሎም መለሀዩ እግል ወልዱ አፍገረየ። መርሑም ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ምስል እሊ እብ ትሉሉይ ልትወዘፍ እቱ ለዐለ ወዛይፍ ወለ እግል ሐቴ ዶልመ ፈን ምን ሐንገሉ ወሕሳቡ ሽኑኩ ኢልአምር።