Wp/tig/ቆሓይቶ

ሓይሳም ወሓይሳት ቄርአት ጀሪደት ኤረትርየ ሐዳስ፡ እተ ለሐልፈት ጥብዐት ጀሪደት ኤረትርየ ሐዳስ እት ዓሙድ ኣሳር እብ ክሱስ ሚነት አዱሊስ ለትዳለ ክቱብ እት ሰለስ ከፈፍል እንዴ አትዳሌነ ቅዱማም እግልኩም ክም ዐልነ ለልትአመር ቱ። ዮም ህዬ እት ግብለት ምፍጋር ጸሓይ ዐድነ ለህለ ከበሳታት እቱ እንዴ ትወቀልነ፡ እት አቅሊም ግብለት ለህለ ኣሳር ቆሓይቶ ምስሉ ለልአትኣምር ክቱብ 1ይ ክፈሉ እንዴ ጸበጥነ ማጻምኩም ህሌነ፡ ቅራአት በኪተት እት ንተምኔ እተ ታምም ጽበጡ እግል ንዐዴክም ቱ።

ርሕብለ እት ቆሓይቶ ለህለ ኣሳር እት 32 ኪሎ ምትር መረበዕ ለልትመደድ እት ገብእ፡ ለእብ ዕሙማይ ስሜት እብ ቆሓይቶ ለልትአመር ክፈል ምፍጋር ጸሓይ አጸድፍ ኤረትርየ ልትረከብ። እሊ እት ምልዐል 2,600 ምትር ምን ጠፋሐት በሐር መትወቃል ሻንን ለህለ ቅዱም ኣሳር ለመልክ ድዋር፡ ለትፈናተው እግለ ሐልፈ ታሪክ ወድ አዳም እብ ፍንቱይ ህዬ እት 1ይ ክፈል ዘበን ቀደም ወሐቆ መትወላድ ነብየላህ ዒሰ ዐለይሂ አ’ሰላም ለልሐብር ኣሳር ለጸብጣቱ። ምነ እቱ ለህለ ኣሳር ገሌ ዶል እንርኤ ኣሳር አብያት ምጅተመዕ በዲር፡ትምሳላት፡ ከዛናት በዲር ወአሽራም ሀለ።

እሊ እብ ቆሓይቶ ለልትአመር ክፋል ግብለት ምፍጋር ጸሓይ አጸድፍ ኤረትርየ እብ አምኣት ለልትዐለቦ አካናት ኣሳር እት 32 ኪሎ ምትር መረበዕ ራፍዕ ህለ። ምን ሐረስ እሊ ቅዱም ኣሳሩ እት ጌማም እንዴ ኣቴና እትሊ ወክድ

እሊ እብ Qohaito Cultural Landscape እበ ትብል ስሜት ልትአመር ህለ። እለ ስሜት እለ ለረፍዐው አካናት ኣሳር ቅዱም እግ’ለ እት ዘበን ታሪክ ወድ አዳም ገበይ ለነስአ እቱ መሻቀዪታት እት ጌማም እንዴ ከረ፡ ድቡል ወቀይ ወድ አዳም፡ ሓለት ጠቢዐት ወፍጥር ወድ አዳም ለልአትጻብጥ ቱ። እሊ ሰበት ገብአ፡ እሊ ጽበጥ እሊ ለሸሬሕ አካናት ታሪክ ቅዱም ቆሓይቶ፡ እግል መትነሻር ለትፈናተ ምጅተመዓት እት ለትፈናተ መራሕል ታሪክ እንዴ አትለ፡ እግል ተአሲር ጠቢዐት አብካት ወተሐዲ ምስ’ለ እተ ምዕራፍ እብ ትሉሉይ ለትረአ ደረጀት እቅትሳድ ሕበር፡ ሰዋልፍ ወፍጥርለ ምጅተመዕ ለሀይ እንዴ ሐቅፍ እግል እለ ህይብቱ ለህሌት ስሜት ልልእም። ኣሳር ትምሳላት፡ ወናይ ቅዱም መባኒ፡ ጦግ ክቱብ ክምሰልሁመ አሽቃል ከላት ክምሰለ ለሐብሩ፡ ለበዝሐ ክፈል እሊ ቅዱም ኣሳር ቆሓይቶ እት 1ይ ክፈል ዘበን ገበይ ለጸብጠ እት ገብእ፡ እስትራተጅያይ መካሪት እሊ ክፋል ምፍጋር ጸሓይ አጸድፍ ኤረትርየ እት ጌማም እንዴ አተ እግል 1ይት መርሐለት ክፈል ዘበን ቀደም መትወላድ ነብየላህ ዒሰ ዐለይሂ አ’ሰላም ለወክል ኣሳርመ ከምክም። እምበል እሊመ ምን ኬን እሊ መራሕል እሊ እቱ ክም ዐለው ለልትሸረሕ ኣሳር፡ እትሊ ቆሓይቶ ለትበሀለ ክፋል ምፍጋር ጸሓይ አጸድፍ ኤረትርየ ልትረከቦ። እት ቅዱም ኣክናት ኣሳር ቆሓይቶ ለትረከበ አሰር መሻቀዪታት እበን፡ ምጅተመዕ ቀዳም ምግባይ ወሓርያይ እት ዘበን እበን (Middle and Late Stone Ages) እግል እሊ ምፍጋር ጸሓይ አጸድፍ ኤረትርየ እቱ ነብሮ ወልትነፍዖ እቡ ክም ዐለው ለአፍህሞ። ምስል እሊ ለትጻበጠ ቅዱም ኣሳር ቆሓይቶ ዎሮት ምነ

እት ቀር አፍሪቀ እብ ብዝሔ ኣሳር ርሱማት አብዓት ወወቁር ለጸብጠ አካናት ኣሳር፡ ለትሐለፈት ሓለት እቅትሳድ፡ ሰዋልፍ ወእብ ተውኪል ለተለ ኣሳር ሐያት ( symbolic features) አዳም በዲር ለልፍህም እት ገብእ፡ እግል ለትፈናተው ሔዋናት ከደን ወዝሕረት ጠቢዐት ለልአርኡ ስወር አብዓት ወእብ ወቁር ለትዳለ ትምሳላት እት ዐድ ዐለውቲ፡ ኢያጎ ለዓል ወተሓት ወሳሮ ናይለ እብ ቆሓይቶ ለልትአመር ለረሐበ ክፋል ግብለት ምፍጋር ጸሓይ ሐስያት ኤረትርየ ውሱቅ ለህላቱ።

እብ ትምሳላት ለገረመ ኣሳር ብእነ ቆሓይቶ እትሊ ወክድ እሊ ለእብ ቆሓይቶ ለልትአመር ክፈል ግብለት ምፍጋር ጸሓይ ሐስያት ኤረትርየ፡ መትሃግየት ሳሆ ለገብአ ምጅተመዕ ለነብሩ ድዋር እት ገብእ፡ እት 30 ሰነት ታሪክ ንዳል ሸዐብ ኤረትርየ ዶር ዐቢ ለዐለ እግሉ ወእግል ከጥ መሓዝ ሐዳስ ክም ሸበከት ሎጄስቲክ ምን ወአስክ ምፍግቅር ጸሓይ ቀላቅል ወከበሰ ኤረትርየ እንዴ ገብአ ከድም ሰበት ዐለ፡ ለእት ሐረሮት መዲነት ዐዲ ቀይሕ ለገብአ ህጁም ሰነት 1977፡ ግራሁመ እት ሐርብ ካቲመ ወታመት ሕርየት ኤረትርየ እሊ ስትራቲጅያይ ድዋር እሊ ለተልሀዩ ዶር ክፈል ናይ ቅሩብ ታሪክ ኤረትርየ ክምቱ እግል ልተምተም ምህም ቱ።