Wp/tig/ስርዐት ኣሳር ክቱብ ቅዱም እት ኤረትርየ

እት ቅዱም ታሪካይ ኣሳር ኤረትርየ ለትረከበ ክቱብ አግደ እበ ሳባዪን (Sabaean) ግእዝ (Geéz) ወአግቡይ ክቱብ ለወክሎ ሽርሕ ሐቅፍ። እሊ ሸሬሕ አግቡይ ክቱብ እሊ ሐቆለ ዲብ ደንጎበ 19 ክፈል ዘመን እብ አሮብዪን ኬትበት ወቴውረት ለገብአ ታየኖት፡ ለሰብቀው እት ገበኦ፡ እሎም ኬትበት እሎም ለወሰቀዉ ክቱባት እግለ እንዴ ደንገረ ለመጽአ ፍክር ወንቃሽ ለመርቡ ቶም። ሰበት እሊ ቅርድ ስርዐት ክቱብ ግእዝ ምስል እሊ አፍካር ወፈሀም እንዴ ትጸበጠ እግል ረዪም ዘመን ልትርኤ ጸንሐ። እብ አሳስለ እሊ እግል ረዪም ዘመን ሳብት ለጸንሐ ናይ ክቱብ ፈሀም ወመወለድ ንዛም ክቱብ ግእዝ ምስል ምጅተምዓት ግብለት ዐረብ አስክ ቀር-አፍሪቀ ዲብ 1ይ ክፈል ዘመን እት ቅርድ ክቱባት ግእዝ፡ስርዐት ክቱብ እቱ ተአሲር መባሽር ክም ዐለ እግል ለሐብር። እሊ ናይ ክቱብ ሸሬሕ፡ ምጽአት ምጅተምዓት ግብለት ዐረብ ዲብ አስል ንዛም ክቱብ፡ ተረት መባሽረት ክም ዐለት እግሉ ለሐብር። እሊ ናይ ክቱብ መፍሁም ዲብ ናይ በዲር ኣሳር ቅብለታይ ቀር-አፍሪቀ ለትረከበው ትረፍ-ክቱብ ክምሰል ሙቃርቢን ወመለኪን ለልትበህሎ ምስል ግብለት ዐረብ ለልትጻበጥ አስማይ ወክናያት ለለሐቅፎ ክምሰል ቶም፡ ለህሌት እሉ ተረት ገባይል ግብለት ዐረብ ዲብ አስል ናይ ክቱብ እትሊ ትረፍ ምጅተምዓት ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ ክምሰል ለሐብር ልትአመር። እሊ ክእነ እት ህለ፡ ምን ኬን እሊ ፈሀም እሊ ለልሀይቡ እስባት ለቡ ክቱብ፡ ለናይ በዲር ክቱብ እስባታት ለነቅስ ምኑ ክምሰል ቱ ቱ፡ እትሊ ወቅት እሊ ሰብ መቅደረት እሊ መጃል ለወደዉ በሐስ ለሐብሮ። እብ ህግየ ብዕደት፡ ተረት ተጠውር ሰብ በዲር ግብለት ዐረብ፡ ዲብ ናይ በዲር ተምሳላት ወክቱብ ትረፍ ወናይ በዲር ቅብለታይ ክፈል ቀር-አፍሪቀ ለልትረአው ምንመገብኦ፡ መባሽር ደሩክ ምጅተመዓት ግብለት ዐረብ ወሳግሞቶም አስክ ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ ክም ዐለ፡ አስክ እለ እስባታት ለከምከመ ክምሰል ኢኮን፡ ባሕሲን ኣሳር በዲር ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ ወድሖ።

እሊ ሓድር ፍሀም እሊ፡ ትረፍ ሳብዪን ንዛም ክቱብ ዲብ ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ፡ ንዛም ደማነት ወስያስያይ 1ይ ዘመን ቀ/መ/ ዒሰ ለበጥረ ክም ዐለ ልትአከድ። ምስል እሊ ለልትጻበጥ ሸሬሕ፡ ትረፍ ንዛም ሳባውያይ ክቱብ፡ ወራታት እዳረት ወተጃረት ሀዪብ ወነስእ ወብዕድ ጋራት እጅትማዕየት ምጅተምዓት ቅብለታይ ቀር-አፍሪቀ ዲብ 1ይ ዘመን ቀ/መ/ዒሰ ልትወሰቆ እብ ኢጽንሐቶም፡ እሊ ኣሳር ክቱብ እሊ እግል ንዘም ስያሰት ወደያናት 1ይ ዘመን ቀ/መ/ዒሰ መርሖ ለዐለው አንፋር ምጅተምዓት ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ ምኖም ለትለመደው ክም ዐለው ልትሸረሕ።

ሰበት እሊ ምን እሊ ሓድር መፍሁም እሊ ትረፍ ንዛም ክቱብ ሳባውያይ እት አካናት ኣሳር ወተእሪክ ቅዱም አካናት ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ፡ ለረሐበ ወዱቅሪ እት ሸዐብ ግብለት ዐረብ ተአሲር ክምሰልሁመ እት መትፈንጣር እሊ ምጅተመዕ እሊ አስክ ቀር አፍሪቀ ክም ኢልሐብር ለአሽር።

እበ ዎሮ እንክር ቅዱም አሰረት ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ፡ትረፍ ሳባውያይ ንዛም ክቱብ ዲብ ሕዱድ ወራታት ስያሰት ምጅተመዕ ለአትሐጨረ ገብእ እት ሀለ፡ እበ ብዕድ እንክር ህዬ ርሒብ ክፈል ሐዳረት/ሳዋልፍ 1ይ ዘመን ቀ/መ/ዒሰ ናይ አስል አሻይር (indigenous elements) መልኮ ክም ዐለው ለሐብር። ተረት አው መትጻባጥ ሐዳረት ግብለት ዐረብ ዲብ ንዛም ክቱብ ወስርዐት እምነት ለልትረአው ገበኦ እት ሀለው፡ ምስል እሊ ለትጻበጥ ዕላቀት ሐዳረት ኒልመ (Nile Valley civilizations) ዲብ ናይ በዲር ገፋትር ቅብለታይ ክፈል ቀር አፍሪቀ ለእንረክቦም አሰር ቱ። እብሊ ፍሀም እሊ ህዬ አስል ስርዐት ክቱብ ቅብለታይ ክፈል ቀር-አፍሪቀ ምስለ ዲብ 1ይ ዘመን ቀ/መ/ዒሰ ዲብ እሊ አቅሊም ወግብለት ክፈል በሐር ቀሐር ለትረአ ተየልል ወራታት ዓደት ለልትጻበጥ ቱ።