ረድ ፍዕል ኮቪድ19

እንትሻር ኮሮነ ቫይረስ እግል ኩሉ ሸዐብ እዲነ ተሐዲ ጋብእ ህለ። ለእቡ ትፈኔ ለህሌት አርወሐት ሌጠ እንዴ ኢትገብእ፡ መትከልዋይ፡ ወዳብኦት ሕዱድ እግል ኖሱ አዳም ምን ሕድ ፈናተዩ። ምስል እሊ ኩሉ ተሐድያት ሐዲስ ተጃርብ ወአብካት ማ ህለ እሉ። እተ ሳደፌነ ለሔሰ ፈሀም አው ነዘርየት እግል ተሀሌ እግልናመ ሰዴነ። ፔን ኤረትርየ ህዬ ምስል ሙጅተመዕ መደኒ ናይ ፔን ኢንተርናሽናል እንዴ ተዓወነ፡ ሐቴ መባደረት እንዴ ነስአ፡ እሊ እንትሻር ኮቪድ 19 ለሸርሕ፡ ለወስቕ ወተጃርብ ለልትረከብ ምኑ በርናምጃት ነሽር ህለ። ለሀደፍ ህዬ ኤረትርዪን እንትሻር ኮቪድ 19 ከአፎ ዋጅህዉ ህለው ለልብል ክቱብ እግል ጥብዓት ቱ።

ዓም መምርሕ አውመ ሐብሬ፡

ለገብአ ልግበእ ምን እለን ዝኩራት ለህለየ ሰለስ ሉቐት፡ ትግራይት፡ ትግርኛ ወ እንግሊዝ እብለ ሐሬቱ አው ሐረየ ሉቐት ክቱበ አው ክቱቡ እግል ለአቅርቦ ቀድሮ። ሸክል አው ብዝሔ ናይለ ክቱብ ዓመተን ለእብ ሰበብ ኮቪድ 19 ለልትአመር ሐቃይቕ እንዴ ኢገብእ፡ ሙሽተርከት ዝያደ እት ናይ ኖሶም አውመ ተጃርብ ናይ ምን ቅሩብ ለለአሙሮም አንፋር እግል ልረክዞ ነአትናይት። ለመስአለት እግለ ኬትበት ለተርፍ ምንማ ተ፡ ለክቱብ ላኪን እብለ ትቀደረት እት ኣፍራድ፡ ዓኢላት፡ ጃልያት አውመ መሓብር እት ኤረትርየ ልገብእ ወዲብ ግዋሬ ድወል ክምሰልሁመ እት ድወል ምውዳቅ ጸሓይ፡ ሓለት እንትሻር’ላ ሕማም ከአፎ ዋጅህወ ህለው ለሸርሕ ምን ገብእ ዝያድ ልትሐሬ። ዓመተን ምነ እሙር ሓቃይቕ ለትፈንተ ወዲብ ጀታርብ ኖስ ለረከዘ ክቱብ እግል ልግበእ ዝያድ ነአትናይት። ቅያስ፡ ምን በዝሕ 1000 ክልመት እብ ‘MS Word’ እት ገብእ ጃእዘት አውመ ፍሬ ተዕበት እግል ትትሀየብ ቱ። እብለን ዝኩራት ለህለየ ሉቓት ለልትከተበ፡ ሰንያት ተን እንዴ ትበሀለየ ለልትሐረየ $100.00 ዶላር (ምእት ዶላር አምሪከ) ጃእዘት እግል ተሀሌ እግልና ቱ። ለሕሩያት እት መውቅዕ ፔን ኤረትርየ ማ እግል ልትነሸራ ቱ። ወቅት ተስሊም፡ ( Deadline ) ኩሉ ክቱብ ቀደም ወቅት ተስሊም በህለት ዮም 30 ሰብተምበር 2020 ሳዓት 11፡59 GMT ( ሰር አምዕል ) አስክ peneritrea@gmail.com እግል ልትለአክ ወጅብ።

ለትሐረ አውመ ለትዐወተ ክቱብ እት ዮም 15 ኦክቶበር ሰነት 2020 እግል ልትሐበር ቱ። እትፋቅየት ክቱብከ ትሰልም እት ህሌከ፡ ካትብ ናይለ ማደት ክም እንተ ሐቆለ አከድከ፡ ፔን ኤረትርየ ህዬ እግለ ክቱብ እበ እለ ሐረ ሽክል ( format ) እግል ልትነፈዕ እቡ ሳምሕ እሉ ክም እንተ ለሐስበ።

ለኬትበት ሙብድዒን አውመ ሰብ ፍጥር ክም ልትሐሰቦ ኣመሮት ማ ምህም ቱ። ሰበት እለ ለኬትበት እተ እሉ ቀደመው ሽቅል ሐቅ ወቀይ ልትሐፈዝ እሎም። ፔን ኤረትርየ ህዬ እግል አርተዖት ወሰየሖት ናይለ ክቱብ ምስል ኬትበት እግል ልትፋሀም ወረአዩ እግል ለሀብ ሐቅ ቡ።

ለልትለአክ ክቱብ ህዬ እሊ ለተሌ ሽሩጣት እግል ለአትምም ወጅብ።

አርእስ ቅሰት፡ . ስሜት ኬትባይ፡ . ዕንዋን፡ . ኢ-ሜይል፡ . ዕልብ ተሌፎን፡

ጋብሆት ገሽለት ኮቪድ 19 አው ገሽለት ኮሮነ፡

እሊ ናይ ናዮም በርናምጅ እግል ነአትዳሌ ለደረኬነ ሰበብ፡ ለምን ቻይነ እንዴ አንበተት እት ክለ እዲነ ለአሰሐበበት ገሽለት ህሩስ ለህለ ኮቪድ 19 ለልትበሀል ሕማም ቱ። እለ ገሽለት ለሰብብ ኮሮነ ለልትበሀል ቫይረስ ቱ። አስክ እለ ዝያድ 2 ሚልዮን ምን ሸዐብ እዲነ እንዴ ሓመመ፡ ዝያድ ምእት ወሕምሰ አልፍ ነፈር አረይ ሞት እንዴ ወደ፡ እብ ሸፋግ ለትልዔ ገሽለት ህሩስ ለህለ ሕማም ዐደዮ ቱ።

ክእነ ለትመሰል እግል ዐለም እብ ግዲደ እት ብቆት ለትካሬ ገሽለት፡ ኩለ እዲነ እብ ሕበር እግል ትጋብሀ ለተአስትህል ምንማ ዐለ፡ ድወል እዲነ እብ ለትፈናተ ዲብ ሕድ ለኢበይእ መሳልሕ ልትመህጸ ሰበት ህለየ፡ ሐቴከ እብ ገበየ ‘ግለ ገሽለት እግል ትክረዕ ትትጻገም ህሌት። እሊ ፈናታይ ህዬ እግል አሰሕበቦት ለገሽለት ከም ልትኬለም ዋዲሀ ህለ። እብ እንክር ብዕድ ላኪን፡ ሸዐብ እዲነ ኩሉ ጅንስ ፈናታይ እንዴ አዝመ ምኑ፡ ቀደም እለ ለኢዐለት ለትትሐመድ ውሕደት ወመስነዮት እንዴ ተዐንደቀ፡ እግል አስሐበቦት ለገሽለት ጋብሀ ህለ። ሸዐብ እዲነ፡ ቫይረስ ኮሮነ ራክብ ወሓግል ለኢልብል፡ ነሰብ ወሞላድ ለይፈንቴ ‘ግል ክል ነፈር እብ ዕን ሐቴ ለገንሕ አባይ ከምቱ ምንኣመረ፡ ምግደ ኮሮነ ክሊነ እብ ሕበር እግል ንስሐን እታቱ እንዴ ቤለ፡ ዕዳል ሕድ እንዴ በጥረ ሕድ ልርሕም ወሕድ ሰዴ ህለ።

ሕነ ኤረትርዪን ህዬ እለ ገሽለት እለ ብዙሕ እንዴ ኢተአደምዐነ ጀላብ እግል ንትዐደየ፡ ውሕደትነ እንዴ አደቀብነ ክም ሐቴ ዓኢለት መጦር ሕድ እግል ንብጠር ብነ።

አማን ተ፡ ዝሕረትነ ሕድድት ተ። ክመ ዲብ ድወል ድቁባት ለህሌት ውቅል መቅደረት አዳም፡ በቃዐት ዕልም ወእቅትሳድ አለብነ። ምናተ፡ እበ እለ ብነ ሕድትነ እንዴ ይእንቀብብ፡ መንገፎ ሸዐብነ እግል ነአክድ፡ እብ ምኤምረት ዓፍየት ፡ ወዛረት ዓፍየት ፡ ወውቅልት ለጅነት ጋብሆት ኮሮነ ለልትመረሕ በርናምጅ ጋብሆት ገሽለት ብጉስ ህለ።

እለ ንስእት ለህሌት በዳሪት እግል ትትዐወት፡ እት ቀበት ዐድ ወካርጅ ለህሌነ ኤረትርዪን እግለ ሻበትነ ለህሌት ብቆት ሕበር እግል ንጋብሀ መስኡልየት ኩልነ ተ። ክመ እት ኩሉ ሸዐብ እዲነ ለህሌት ሕናመ ናይ ስያሰት መትፈናታይ ብነ። እለ መርሐለት እለ ላኪን መአይደት ሕኩመት ወመዓረድ እንዴ ገብአነ እግል ንትፈናቴ ለሰምሕ መርሐለት ኢኮን። እሊ ወቅት እሊ አትቃመቶት አድሕድ ወቀቱ ኢኮን ። ግድለ ስያሰት፡ ፈጅር ምን እለ ብቆት እብ ደሐነ ሐቆ ተረፍነ፡ እለ ሰበብ ፈነ ወድ ሚንኣደም ጋብአት ለህሌት ገሽለት ዲበ ሐቆ ተዐወትነ ፡ መንገፎ ሸዐብነ ሐቆለ አከድነ እግል ነዐሬ እቡ ቱ። ሻብብነ ለህለ ሕማም ዐደዮ፡ ገቢልነ እንዴ አስረተ ሀለዮት ወጠን እት ብቆት ለካሬ፡ ምን ነዐር ስያሰት ለልትኬለም ቱ። ክመ ታሪኽነ ለልአክዳ፡ ሕነ ኤረትርዪን እት ጸባብ መጦር ሕድ ለእንበጥር፡ ወጠን ወሀውየት እት ብቆት ዶል ትትካሬ ውሕደትነ እንዴ አደቀብነ አባያምነ ለእንጋብህ ወለንትዐወት ሕነ። ከአዜመ ቀዳሚትነ ንድገም፡ ለተእሪኽ ንድገሙ።

ከምን እለ አማን እለ እንዴ ትበገስነ፡ እት ቀበት ዐድ ወካርጅ ለህሌነ ኤረትርዪን፡ እግለ ጋንሕነ ለህለ እንዴ ኢፈናቴ እሊ ኣባይ ኩሉ ገብእ ለህለ እግል ንትዐወት እቱ ብነ።

ሐቴ

ክልነ እት ዐድ ወካርጅ ለህሌነ ኤረትርዪን መጦር ሕድ እንዴ በጠርነ፡ ናይ እቅትሳድ ወናይ ሰብ መቕደረት ወአምር ደቅብነ እንዴ ከምከምነ፡ እግል ለድድ ገሽለት ኮሮነ ቃንጽ ለሀለ ግድለ እት አደቀቦት ለእለ እንቀድር ኒዴ።

ክልኤ

እግለ አርወሐቶም ዲብ ብቆት እንዴ ካረው ጀላብ መንገፎ ገቢል ከድሞ ለህለው ሰብ መቕደረት ዓፍየት ወብዕድ ምህናት ላቶም ሐውነ ወሐዋትነ፡ ሬፍዓት ሕሙማም፡ ሙመርዲን፡ ሐካይም ወሰብ ብዕድ ምሀን፡ ወቀዮም እግል ነሐሽም ወነሓምድ ብነ። እግል ነአትናይቶም ወንስደዮም ለተተቕድረነ ምስዳር እግል ንንሰእ ለአስትህል። እተ ከምሰልሁማ፡ ወራታት ጋብሆት ገሽለት ኮሮነ እግል ተአመቅርሕ ወትምረሕ ፋግረት ለሀሌት ውቅል ለጅነት፡ ቃንጸት እግሉ ለህሌት ወቀይ ድቁብ እግል ልትሰርገል እበ እለ እንቀደር እግል ንስዴ ወነአትናይት ብነ ኢንዲኮን እግል ነዓናቅፍ ኢወጅብ። እት ገሌ ድወል፡ ሸዐብ እግል ሜርሐት ሕኩመት ሰበት ኢልአምኖም ምን ሕኩመት ለፈግር መምርሕ ኢልትከበትኒ። ዲብ ኤረትርያ ላኪን፡ ለእብ ሜርሐት ወሰብ መቅደረት ለትትሀየብ ሐብሬ፡ ሸዐብ ምን ውላዱ ትመጽኡ ከም ህሌት እንዴ ፈህመ ኣብ ነሳሐት እግል ልትከበተ ወዲብ ፍዕል እግል ለአውዕለ እግል ነአትናይት ብነ።

ሰለስ

ገሽለት ኮሮነ ለሳሬ ደወ ልግበእ ወለ ትከርዑ ፍድኢት አስክ እለ ርክብት ኢህሌት። እግል ጋብሆቱ ለህለ ሕርያን ምን ቀዳምካ መትነጃይ ሌጠ ቱ። እሊ ህዬ ዲብ ደረጀት ፈሀም ወፈዛዐት ናይ ክል ሙዋጥን ለለአተርክዝ ቱ። መንገፎ ገቢልነ ዲበ እብ ሰብ መቅደረት ዓፍየት ወውቅል ልጅነት ጋብሆት ለትትሀየብ ሐብሬ ወምክር ሓጠጦት ሌጠ ህሌት። እለ ገሽለት እለ ለከርዖ ሐካይም፡ አድውየት አው ህዬ መአሰሳት ሕኩመት ኢኮን፡ ክል ምኒነ ዶል ልትደገግ ወለአንተብህ ሌጠ ቱ እግል ንድሐን ወንንጌ ለእንቀድር።

እት ገሌ ዔማት አኽባር፡ ‘ተዋስል ኢጅትማዒ’ ለልትሸረሕ ኻጥእ ሐብሬታት ህለ። ከም መሰል፡ ለሕማም ስራዩ ትረከበ፡ ፍድኢት ትረከበት እግሉ እት ልብሎ ሸዐብ ለተአትጌጌ ሐብሬ ለሓልፎ ። ከሸዐብ እሊ ቀሪም ለይአለቡ ዔማት ሐብሬ እንዴ ትሸነከ ምኑ፡ ምን ደማን ለበ ዔማት ረስምየት ወምን መኤምረት ለትትሀየብ ሐብሬ ሌጠ እግል ልትከበት ወጅብ። እብ ጅህድ ትሩድ ናይ ሰብ መቅደረት ውቅል፡ ስራይ ኮቪድ 19 ሐቆ ሰነት ወፍድኢቱ ህዬ ሐቆ ሰነት ወሰር እግል ልትረከብ መስኢት ህለ። እት ክእነ ለትመስል ሓለት፡ ገሌ አንፋር፡ ሓሽምት ወተናዚም፡ እተ ከምሰልሁመ መአሰሳት ሕኩመት፡ እብ ሰበብላ ገሽለት ናይ ስያሰት አህዳፎም እግል ልብጽሖ፡ ከብቴ ሸዐብ እግል ልርከቦ እለ ፍርሰት ለልትነፍዖ ህለው። እለ ህዬ ጀሪመት ተ።

እሊታት ኩሉ እንዴ ጌመምነ፡ ዲብ ካርጅ ለህሌነ ኤረትርዪን መኤምረት ዓፍየት እግል ሸዐብነ፡ ጋብሆት ኮሮነ ለትከስስ ደማን ለበ ሐብሬ እብ ዔማት አክባር ከም ተለፍዝዮን አሰነ፡ ኤሪሳት ወሬድዮ ኤሬነ እግል ንቀደም በርናምጅ ጻብጣም ህሌነ። ለበርናምጅ ክል ምዕል እብ ትግርኛ ወትግራይት እግል ልትልቀደም ቱ። መንበረት ዐለዮ ምን ሓድረት ሓለት ሸዐብነ ምንመ አሬመተና ፡ ለእሉ እንቀደም በራምጅ ክል ሙዋጥን እግል ልፍሀሙ ለቀድር፡ ፍንቲት ሓለት ዐድነ ዲብ ወግም ለልኣቴ፡ ዲብ ፍዕል እግል ልውዐል ለኢከብድ፡ ዲብ ድራሰት ወብሑስ ለረከዘ እግል ልግበእ እግል ንትጻገም ቱ። ለትትሀየብ ሐብሬ እግለ እት ቀበት ዐድ ለህለው መኤምረት ዓፍየት ለለሀዩበ ሐብሬ ለተአደቅብ እት ኢኮን፡ እግ’ለ ለትበድል አው ምነ ለትትፈንቴ ኢኮን ። እብ ተውሳክ፡ እትሊ ሕነ ለህሌነ እቱ ባካት እግል ገሽለት ኮሮነ ለከስስ ትሉሉይ ድራሳት ወብሑስ ሰበት ገብእ፡ እግል ሸዐብ እብ ዓመት ወእግለ ዲብ ሽቅል ለህለው ሰብ ምህነት ዓፍየት እብ ብ ፍንቲት፡ ሐዳስ ሐብሬ እተ ዶለ ከም ትበጽሕ እግል ኒዴ ቱ። ዲብ ለትፈናተ ናይ ዕሉም ሙጀላት ለፈግር ድራሳት ሐዲስ እተ ዶሉ አስክ ሰብ ምህነት ዓፍየት ዐድነ እግል ነአብጽሕ እግል ንክደም ቱ።

ሕማም ኮሮነ እግል ጥዉራት ድወል ወእግለ ዲብ ዐቦት ለህለየ ድወል አክል ሕድ ለለደምዕ ቱ። ምናተ አዳም እብ ብዝሔ ለነብሩ መዳይን እቱ ለገሽለት ዝያድ ሰበት ትልዔ፡ ዲብለ ጥዉራት ድወል ዝያድ ልትርኤ ህለ። እብሊ ህዬ አስክ እለ ምነ እብ ሕማም ለትጸበጠው ለ70% ዲብ ጥዉራት ድወል ለነብሮ ቶም። እት ድቡራት ድወል ነብር ሸዐብ፡ መዳይኑ ነኣይሽ፡ ወለ ብሩር ሑዳም ለነቡሩ ምን ሕድ ለትራየመ ደገጊት ሰበት ቡ፡ ለእብ ርዕዮ ልትናበር ሸዐብ ህዬ እት ምድር ረዪም ሰበት ነብር፡ አስሐበቦት ለገሽለት እብ መልሃየ ትገይስ ህሌት። ምናተ ሸዐብነ ድብር ሰበት ህለ እቱ፡ ከሀላት ሕማም አለቡ። ለብዕድ ዳይም ሕማማት ለቦም አንፋር ህዬ፡ ዐድነ ካፊ ከደማት እግል ለሀብ ለቀድር መአሰሳት ዓፍየት ሰበት አለበ፡ ኩሉ እንዴ ትሳደ እቱ እት ብቆት ካሪሆም ህለ።

ለገሽለት እግል ጋብሆት ገብእ ለህለ ጅህድ ወፍገሪቱ እብ ፍዕል እንርእዩ ህሌነ። ምናተ፡ መምርሕ ለከይዶ ሰብ ሀመሌ ሰበት ህለው፡ ክል ዶል አትፋቅዶት ወደጋገሞት ለአትሐዜ። ከእንዴ አትሌነ ምነ እግል ኒደዮ ለብነ፡ ክል ሙዋጥን ኣምረን ለህለ አርባዕ ዐባዪ መምርሕ እብ ድግማን እግል ነአትፋቅድ ቱ።

ሰልፍ

ምን ሕድ ንሳፈት መትራያም። ቫይረስ ኮሮነ ምነ ለቡ ነፈር፡ አሻይር ለሕማም ለትረአ እቱ አው ለኢትረአ እቱ ፡ ዶል ልስዕል፡ ዶል ልትሃጌ ወ ዶል ለሀጥሽ ምን አፉሁ ወኣንፉ እንዴ ትናጠረ ዲበ እት ባኩ ለህለው አንፋር እግል ለዓዴ ቀድር። እብሊ ህዬ መን አው አዪ ምኒነ ለቫይረስ ህለ እቱ ሰበት ኢንአምር ምን ቀዳምነ ምን ሕድ እንዴ ርምነ ዝያድ ክልኤ ምርት መሳፈት እንዴ ሐደግነ፡ ምን ሕድ እግል ኒሪም ብነ። ክልኤ ምትር በህለት ሐድ ስለስ ስምዳር በህለት ቱ። ምን ሕድ መትራያም በህለት ዶል ግሳይ፡ መጋሲትና ምን ሕድ እግል ኒሪም፡ ዶል ግያስ ዲብ ገበይ ፍንጌነ መሳፈት ዝያድ ሰለስ ምስዳር ንሕደግ በህለት ቱ። አዳም ለልትጀመዕ እቱ ባካት ወመናሰት ኢምጊስ ወኢንትሓበር እቱ ፡ ወአዳም እግል ኢልትጀመዕ ወኢልትአከብ ንምከር ነሐብር። መናሰባት ህዳይ፡ አካን አውድ በህለት ተዕዝየት ስመያት ወክሸባት ዲቡ እግል ኢንጀመዕ መዳርስ፡ ስጅን፡ መዐስከራት ተድሪብ፡ መሳግድ ወ ከናይስ አስክ እለ ገሽለት ተሐልፍ እግል ልተበእ ወጅብ። እለ ተጅርበት እለ ዲብ ብዕድ ድወል ሰኔት ፍገሪት ለትረከበት ምነ ተ።

ካልኣይት

አፉነ ወኣንፍነ ገልብቦት። አዳም ኩሉ አፉሁ ወአንፉ እግል ልገልብብ ለለትሐዜ እቡ ሰበብ፡ ለቫይረስ ለቡ ነፈር አሻይር ሕማም እንዴ ኢለአርኤ እት ብዕዳም እግል ለዐድዩ ሰበት ቀድር ቱ። አፉነ ወኣንፍነ ገልብቦት ለቫይረስ እት ኖስነ እግል ኢልምልጸአነ ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ አመት አለበ እት ብዕዳም እግል ኢነዐድዩ መ ሰበት ከርዕ ቱ። አፍ ወኣንፍ ለቫይረስ ለፈግር ወለ ለአቴ እቦም ሰበት ቶም እግል ንገልብቦም ብነ። ለመገልበብ፡ እግል ክእነ ለመስል ሀደፍ ዲብ መስነዕ ለትሸቀ ምንገብእ ለሔሳ ቱ። ኢትረከበ ምን ገብእ ላኪን ኖስነመ እግል ንኸይጡ አው ንሽፈጡ እንቀድር። ኢለመ ሐቆ ኢትቀደረት አፉነ ወኣንፍነ እብ ሕራም [ዕማመት፡ ብላይ ፡ ነጸለ፡ አው ለትረከበት መንዲል እግል ንገልብቡ እንቀድር። ዲብ መገልበብ እግል ነሓጥጥ ምሁም ለትወድዩ፡ 65% ምነ ለቫርየስ ለቦም አንፋር አሻይር እንዴ ኢለአርኡ ዲብ ብዕዳም እግል ለዐድዉ ሰበት ቀድሮ ቱ። ጀላብ መንገፎ ርሕነ ወብዕዳም፡ ወእብ ፍንቲት ህዬ ደገልል ወሕማም ብዕድ ለቦም አንፋር እንዴ ሐሰብነ አፉና ንገልብብ።

ሳልሳይት

አደይና እብ ሳቡን ንሕጸብ። ምን ቤት ሐቆ ፈገርነ፡ ፋግራም ዲብ ሕነ ለገብአት ሓጀት ትምቱማም ሰበት እንቀድር፡ አዴይነ እብ ሳቡን እግል ንሕጸቡ ብነ። ቫይረስ ኮሮነ ዲብ ልባስ፡ ዲብ ለትፈናተ አግርበት፡ ዲብ ባባት፡ ወዲብ ምድር መ እግል ሐድ 12 ሳዐት እግል ልጽነሕ ሰበት ቀድር፡ ለገብአት ሓጀት ሐቆ ተምተምነ እደይነ እግል ንሕጸብ ብነ። ክስሕት ለህሌት ሓጃት ሐቆለ ተምተምነ ዕንታትነ፡ አፉነ አው አንፍነ ዶል እንተምትም ለቫይረስ ለአቴ ዲብነ ። እብሊ ህዬ አደይነ ክልዶል እግል ልንደፍ ቡ፡፡ አስክ እደይነ ይሐጸብና ወጅህነ እግል ንተማተም አለብነ። ካፊ ማይ ሐቆ ኢትረከበ ሚ እግል ኒዴ እንቀር ለልብል ሰኣል በሊሱ ቀሊል ኢኮን። ምናተ ሕኔት ማይ ኢትረከበ እንዴ ቤልነ ነአዝም፡ ለቫይረስ ሓፋነት ሰበት ትቀትሉ አደይነ ረአስ እሳት ንጽበጡ ። ማይ ሐቆ ኢትረከበ ሚ ኒዴ ለትብል ድራሰት ጋብአት ሰበት ኢህሌት፡ እለ ስሕነት እሳት እግል እደይ ምን ተጃርብ ወመላሐዛት ለትነሰአት ተ።

ራብዓይት

ምን ቤት ኢትፍገሮ፡ አስክ ለሕሙም ወለ ናጊ ልትፈረግ፡ አምበል እግል ደሩርያት ወመሓግዝ ለፈግሮ አንፋር ወኬን አዳም ኩሉ ዲብ ቤቱ እግል ልትገሴ ቡ። ዲብ ቤትመ እንዴ ህሌነ ለመትራያም ምን ሕድ፡ ገልበቦት አፍ ወኣንፍ፡ ወሓጺብ አደይ እብ ሳቡን እግል ለአተላሌ ቡ።

እለን ለትበህለየ አርባዕ ምክር ሰኒ ምህማት ተን። እብሊ በሰር እሊ ሌጣ ቱ ኮሮነ ለልትከረዕ። ክእነ ለኢወደየ ድወል አዳመን እብ ኣላፍ እንዴ ፈኔ እንረኤ ወእንሰምዕ ህሌነ። ለምክር ዋድሐት ተ፡ ምናተ ሀመሌ ቄትላይ ሰበት ቱ፡ እግል ንትሀመል አለብነ። እሊ አስክ እንለምዱ ደጋገሞት ለአትሐዜ።

ዲበ ሕማም ሰልፍ ለመጸየን ድወል ለገሽለት ትነቅስ ከም ህሌት ልትሰመዕ ህለ። ዲብ ብዕድ እንክራት እዲነ ለኪን ለገሽለት አዜ ተአነብት ህሌት። ኣፍሪቅየ ምነ አዜ ተአነብት እተን ለህሌት ድወል ተ። እብ አሳስ ሐብሬ መነዘመት ዓፍየት እዲነ፡ለአስክ አዜ እብ ኣላፍ ለልትዐለቦ ሕሙማም ሌጣ ለህለው እተ አፍሪቅየ፡ ዲብ ሑድ አወርሐት አስክ 10 ሚልዮን ነፈር እግል ልሕመሞ ወግም ህለ። እት ረአስ እሊ ብዕድ ደጉስ ክም ህላመ አመሮት ሰኒቱ።

እት ደንጎበ ፊነ እግለ ዲብ ካርጅ ነብሮ ኤረትርዪን። ለገሽለት እግል ክልነ ዕሪት እብነ ህሌት። ምናተ እበ እለ እንቀድር አመትላ ሕጉዝ ሸዐብነ ምን ውድየት ኢንሕመቅ። ለእብ ማል እንወድየ ሰዳየት እግለ ሸዐብ ዲብ አዴሁ ምን ትበጽሕ ተሐስይ። ክእነ ለተአተብህለነ ህሌት ህዬ፡ ዲብ እሊ ወቅት ገሽለት ለአስክ ኤረትርየ ልትለአክ ለዐለ ማል ሰበት ነቅሳቱ። ምን ብሪጣንየ አስክ ምፍጋር ጸሓይ አፍሪቅያ

ልትለአክ ለዐለ ማል እብ 80% ነቅስ እት ህለ፡ ምን ኢጣልየ ልትለአክ ለዐለ ህዬ እብ 90% ነቅሰ። ክመ ክልነ ነአምራ ድብር ወመሕገዝ ሸዐብነ ፍንቱይ ቱ፡ ለገሽለት ህዬ ሰኒ ወአማን እት ሕግላን ከሬቱ። አዜ ለመስኡልየት ዲብነ ዲበ እት ካርጅ ለህሌነ ሰበት ተ ዝያድ እግል ነአንተብህ አትፋቀዶት ምህምቱ።

እለ ገሽለት እብ ለትደህረት መደረት እግል ንሕለፈ፡ ለመስኡልየት ናይ ክል ሙዋትን ተ። ሐካይም እግል ሊደወ ለቀድሮ ሕድድት ተ። ዎሮትካ ለትሀየበቱ ሐብሬ ወምክር ዲበን ሓጠጠ ምንገብእ ቱ መንገፎ ርሑ ወደሐን ጸሩ ለልአክድ። ከእብሊ ጀላብ መንገፎ ርሕነ፡ ዓኢለትነ፡ ግዋራነ፡ ወዓመትን እት ረዪም ወቅሩብ ለህለ ሸዐብነ፡ ድጉጋም ንግበእ። ደሐን ርሕነ ደሐን ሸዐብነ ሰበት ታ ፡ መደጋግ ወዳፈዖት አሀምየቱ እንዴ ኣመርነ ለለአትሐዜ መደጋግ እግል ኒዴ ንትፋኔ።

ፈጅር ሐብሬ ወምህሮ ለሀይበነ ዶክቶር ሃይከል ነጋሽ ምን አሜሪካ እግል ልግበእ ቱ።

ሓምዴ ትብጸሐኩም

ሕሽመት ወሐምዴ እግል ሹሀዳነ።

ናይ ዶክ. ዮውሃንስ 2ይ ክፋል

ዲብ ቀበት ዐድ ወካርጅ እሊ በርናምጅ ታብዖ ለህሌኩም ሓይሳም መተንስየት ሰለመቼ ትከበቶ፡ ከፎ አስመንኩም። ዲበ ሐልፈ በርናምጅ፡ ኮቪድ 19 ስራይ አው ፍድኢት ትረከበት እግሉ ሚ ኢፋሉ? እሊ ሕማም ለገንሕ ድራሳት ወብሑሳት ሳይንስ ወቴክኖሎጂ እት ሚ ባጽሕ ህለ? ለልብል ጽበጥ ቅዱም ዐልኮ። ዲበ መጽእ በርናምጅ አተላላይ ናዩ እንዴ ጸበጥኮ እግል አቅብል ቱ እንዴ ቤልኮ ክም ትሳረሕኮ ምንኩም ርሱዓመ ኢትገብኦ። ከዮም አተላላይ ናየ ኣምዒል ቀዳሚት ለቀደምክዎ ጽበጥ እቡ እቅቡልኩም ህሌኮ።

ናይ ዮም ልእከት እብ ፍንቱይ ሰብ መቅደረት ዓፍየት ለትገንሕ እግል ትግበእቱ። ክእነ ዶል እብል፡ እብ ድግማን እግል ልፍሆመ ምንዬ ለሐዜ፡ እብ በቃዐትኩም ወመቅደረትኩም ሸክ አለብዬ። ኖሱ እብ ሕዱድ ኣላት ርሕኩም እንዴ ዘለምኩም ጀላብ መንገፎ ገቢል ትወድዎ ለህለኩም ጅህድ ከም ነሐሽም ወነሐምድ እብ ድግማን እግል አክድ እግልክም ሐዜ። እትሊ ሕነ ለብነቱ በክት ወለህሌት ዝሕረት እንዴ ትነፈዕነ፡ እት ረአስለ ህሌት ግልኩም እግል ወሰኮት ሌጣ ለእንወድዩ ህሌነ ክም ቱ እግል አትፋቅድ ፈቴ።

ዲበ ሐልፈ ጽበጥ፡ ዎሮት ስራይ አው ፍድኢት ምን መርሐለት ድራሰት አስክ ዲብ ሱግ እንዴ ትከረ እት መንፈዐት ብዝሓም ልውዕል ለተአትሐዝዩ ወቀት፡ አብ ከፎ ለመስል መራሕል ከም ሐልፍ ርእያም ዐልነ። ዎሮት ስራይ ሓቆለ ትሰነዐ ለለሐልፉ መራሕል፦

1. ሰልፋይት መርሐለት፡ clinical trial: safety 2. ካልእት መርሐለት፡ clinical trial: safety and efficacy 3. ሳልስት መርሐለት፡ clinical trial efficacy

ከም ሐልፍ ርእያም ዐልነ፡

እተ ክምስልሁ፡ ገሽለት ኮቪድ እግል ጋብሆት ወሳርዮት ለትፈናተ ጅህድ ገብእ ክም ህለ ሻርሓም ዐልነ። ዲብ አሜሪከ ሌጠ አስክ እለ ስጁል ለህለ ጀርቤታት ስራይ ወፍድኢት ሐድ 1,200 ባጽሕ ከም ህለ ወለገብእ ህለ ጀርቤታት ዲብ ስስ ከፍፍል ከም ቱ ርእያም ዐልነ።

1) ፍድኢት [vaccination/immunization] 2) ስራይ [treatment] 3) አላት መርመራ ዓፍየት [diagnostic medical devices/test]. እግል መሰል PCR assays, Artificial intelligence, thermal cameria … 4) ምን መርመራ ወኬን ላቱ ኣላት ዓፍየት [non-diagnostic medical devices.] ከም ventilators, respirators, blood purification divices በህለት ዲብ አተንፈሶት ለሰዴ ኣላት፡ ዲብ አልጸሖት ለሰዴ አላት ወለመስሉ። 5) ኣላት መንገፎ ብሕታ [personal protective equipment] ክም መገልበብ ኣፍ ወአንፍ ወዲብ አደይ ለልትለበስ ጂዌንትያት። 6) ድድ ክስሔ ኪማእያት ገሮብ አዳም ወአግርበት ምን ቫይረስ ወጀራሲም እግል አልጸሖት ለሰዴ ኪማእየት። ምነ ልትጀረብ ለጸንሐ ስራይ፡ ዎሮት remdesivir ለልትበሀል፡ ከብቴ ለረክበት ፍገሪት ሰበት ህሌት፡ ዲብ ሰኒ ለትድመዐው ዲብ ሐን “ዕናያ መሽደደ” ለአተው አንፋር እግል ልትሀየብ ስሙሕ ህለ። እትሊ ናይ ዮም ጽበጥነ፣ ኣላት መርመራ ወምን መረመረ ወኬን ለነፍዖ ኣላት ሕክምነ ለገንሕ እግል ልግበእ ቱ።

3. ኣላት መርመራ ዓፍየት [diagnostic medical devices/test]፡ እግል መሰል PCR, Artificial intelligence, thermal camera ወለመስሎም ከምክም።

እሎም ኣላት ዲብ ክልኤ ልትከፈሎ።

ሀ) Nucleic acid-based testes: ልትበሀሎ። እሊ [አክል ሕድ ሀለዮት ለ ቫይረስ ለለአክድ ብስር ቱ። እሊ ህዬ PCR assay, or antigen, or molecular testing ለልትበሀል ኣላት ፍሕስ እንዴ ትነፈዕካ genetic material ናይለ ቫይረስ ወድሕ። ምናተ ሕዲነ ናይ ክእነ ለመስል ኣላት ሰበት ሳደፈ፡ ብዙሕ ሓዲስ ጀርቤታት ገብእ ህለ። መብዝሖም ዲብ ቀበት መዕመል [ላብራቶሪ] ለሸቁ እት ገብኦ፡ ገሌ ምኖም ህዬ ምን በረ ምን መዕመል at the point of care እግል ልሽቀው ቀድሮ።

ለ) Serological-based tests: [detection of Antibodies] እዚ በሰር እሊ እግለ ቫይረስ እንዴ ኢገብእ፡ እግለ ለቫይረስ ዲብ ገሮብነ ሐቆ አተ ለልትኸለቆ ድድ ጌድአት ነፍስ [antibodies] ለፈርግ ወለቀይስ ቱ። ድድ ‘ጌድአት ነፍስ’ እግል ልትፈረጎ፡ ምነ ቫይረስ ዲብ ነፍስነ ለአተ እቱ ሒን፡ አምዕሎታት አስክ ሳምን ሰበት ለአትሐዝዮም፣ እሊ በስር እሊ ዲብ ፈርጎት ቫይረስ ለልትሐሬ በስር ኢኮን።

ከእግልሚ ንትነፈዕ ‘ቡ? i. አክል አዪ ለገብእ ሸዐብ እበ ቫይረስ ጽቡጥ ክም ዐለ እግል ፈረጎት። ወእብሊ ህዬ እብ መንዕ ወድብአት መአሰሳት ቃዋኒን እግል አፍገሮት ለትሰዴ ሐብሬ ሀይብ። ii. ጅንስ ናይለ ‘ድድ ጌድአት ገሮብ’ እግል ንፈርግ ሰዴ። እግል መሰል Igm አው IgG አው ህዬ ብዕዳም ሕዱድ ተቅዪም ወቀትመ ሀይብ። iii. ለትኸለቐ ድድ ጌድአት ገሮብ አክል አዪ ለአክለአ ክም ቱ ሐብረነ።

ዓመተን ሀለዮት ናይ ድድ ጌድአት ገሮብ፡ ግራ እለ እበ ቫይረስ እግል ኢንትጸበጥ ደማነት ለሀይብ ኢኮን። ዶር ለናይ ድድ ጌድአት ገሮብ ዲብ መዳፈዓት ለቫይረስ ዝያድ ድራሰት ለትሐዝዮ።

4. ምን መርመራ [ፈሐስ] ወኬን ለነፍዖ ኣላት ዓፍየት፡ Non-diagnostic medical devices. ከም ventilators, respirators, blood purification devices ከም ክም።

እግል መሰል ኣላት ኣልጸሖት ደም ዶል ንርኤ፡ ለሕማም ለሰብቦ አረር እግል ክርዐት ለነፍዕ ቱ። ለሕማም እት ለአኬ ዶል መጽእ ሸንብእ አረር ወዴ ወልትረፍረፍ። እሊ አረር ለለሀርሶ ኪማእያት ከም IL4, IL6,IL7, IL8, IL10, IL15 ልትበህሎ፡ ወብዕዳም ፕሮቲናትመ ህለው። ከ እሎም ነፍስነ ዶል ተአፈርዮም እግል ሓለት ሸነብእ ለኣኩ። እሊ ቫይረስ እት ነፍስ አዳም ዶል ለአቴ እግለ ናይ መዳፈዐት መቅደረት ቀሽሻ [ለአትባድያ] ከ እግለ ልትከለቅ አረር ለለትኬልም ፕሮቲናት ወአረር ለከርዕ ከሚካላት እት ሐቴ ኢነት ክም ልትኸቆ ወዴ።

እሊ በስር ኣልጸሖት ደም ዶል ንትነፈዕ፣ ሰልፍ ደምላ ሕሙም ህለ ነፈር ኩሉ ልትነሰእ። ከዲብ አላት አልጸሖት ደም እንዴ ገብአ ምነ ኣረር ለሰብብ ፊኣት ልትነደፍ። ሐቆለ ለጽሐ አው [ነድፈ] ህዬ ዲበ በዐሉ ልትበለስ [አለቀብል]። እሊ በሰር እሊ ዲብ ሰኒ ለትኬለመት ሓለት ለትካረው እት ICU ለህለው ሕሙማም እቶም ሰዴ። እግል ወቀት ብጽዓ እግል ልትነፍዖ ህዬ እቡ ስሙሕ ህለ።

5. ኣላት መንገፎ ብሕተ /Personal protective equipment. እግል መሰል ከም ዕማም አፍ ወአንፍ፡ ወ N95 respirator፣ ወዲብ አደይ ለልትለበስ ጅዌንትያት ከምክም።

እሊ ሕማም ሰልፍ ዶል አዝሀረ፡ ክእነ ለመስል እት ዳፍዖት ለሰዴ አላት ሕዲነ ሳድፉ ወልትሰአን ዐለ። ከለ ሕዲነ እግል ባልሖት ለቀደም እለ ሐቴ ዶል እንዴ ትነፈዕካ’ቡ ልለትለከፍ ለዐለ ከም ጅዌንትያት ወከማማት ለመስል ኣላት፡ እንዴ አልጸሕካ እብ ድግማን እግል ንትነፈዕ እቡ ለልአተቅድር አግቡይ ልትባሰር ህለ። እብ ጮርሕ “ኦልትራቫይለት፡” ኣብ ሃፋ [ቡኻር] ሃይድሮጀን- ፔሮክሳይድ፡ ወራጡበት -ሕፍንት፡ እንዴ ለጽሐ አው ተሐጸበ እብ ድግማን ዲብ መንፈዐት ክም ልውዕል ለወዴ በሰር ልትጀረብ ህለ።

እት ረአስ እሊ ሕዲነ እግል አርሀዮት፡ ከም ቀፋዛት፡ ለልትዐጸፍ ገለብ ወጅህ [3D foldable surgical face mask]; respirators, ventilators, medical camera, thermometer ወብዕድ እት ወክድ ሐጪር እንዴ ትሸቀ እት ፍዕል ልውዕል ህለ።

6. ኪማእያት ድድ ክስሔ [ገሮብ ወአግርበት እት ኣልጸሖት ለሰዴ ፡ ሰልፍ እሊ ሕማም ዶል አዝሀረ ፡ ክእነ ለመስል ዲብ አልጸሖት ለነፍዕ ኪማእያት ሕጉል ዐለ። አዜ ላኪን እብ አምኣት ለልትዐለብ አንወዓት እንዴ ትዳለ ሱግ ማልእ ህለ። ምን ለትፈናተ ኪማእያት እንዴ ትቃመመ፡ እብ ለትፈናተ ሸክል ዱሉይ ህለ። ገሌ ከም ማይ ፌሻይ ቱ እግል ሕጽበ ነፈዕ፡ ገሌ ከም ብኻር ቱ ከክም ዕጥር ገብእ፡ ገሌ ክም ሸሙት ልትደዐክ፡ ገሌ ክም ሸክል ከኒና ዱሉይ ቱ ከልትበጭበጭ፡ ወገሌ ክም መንዲል እንማስስ እቡ። ዓመተን እብ ሰበት እሊ ቫይረስ ፈጅርከ ሐብሬ ሐዳስ ትመጽእ ህሌት። ሓዲስ ድራሳት ገብእ እቱ ላህለ ወዲብ ደረጀት ጀርቤ ለኢበጽሐ ህለ። እግል መስል፡ 1. ዎሮት ነፈር ኮቪድ 19 ዶል ሐምም፡ ለጸዓዲ ኸላያት አው ሴላት ደሙ፡ እብ ፍንቲት ህዬ CD4 ወ CD8 ለልትበህሎ ኸላያት ደም፡ ዕልቦም ሰኒ ልትደሀር። ሐሬ ለነፈር ዶል ለሐዬ ህዬ ለዕልቦም ዲበ ጠቢዒ ዐደዱ ለአቀብል። እላ ዛህረት እለ ድራሳት ገብእ እተ ህለ። 2. ብዝሓም እብሊ ሕማም ለትደመዐው ኣንፋር፡ ናይ ፈረጎት ጼነ መቅደረቶም ትደሀር አው ትበጥር ፡ ጀልጠት ልብ ወ ሐንገል ትሳድፎም። ሐንግል ምን ከርስ ደሜ ወ ዲብ ቀይቡበት ለአቱ። እሊ አሻይር እሊ ድራሳት ወፈሕስ ገብእ እቱ ህለ። ለቫይረስ ዲብ ሐንገል ምን በጽሓቱ ለክእነ ወዴ ህለ ሚ ኢፋሉ፡ ለዲብ ነፍስ ብዕድ ለአጀርዩ ደማር ቱ ገብእ ክእነ ለወዴ? አስክ እለ እብ ተእኪደት እምርት ህሌት አለቡ።

ድራሳት ክመ ለአክዱ፡ ገሌ ቫይሩሳት፡ ዲብ ቀበት ኸላያት ደም እንዴ ተሐበዐው እት ሓንገል ለአቱ እግል መሰል ቫይረስ HIV ብዕድ ጅንስ ቫይሩሳት ህዬ፡ እግለ ዐነድር ደም [አስራር ደም] ለገልብብ ኸላያት ለአደምዖ ከአስክ ሐንገል በጽሖ። ደቅብ ቫይረስ ኮሮነ እትሊታት እግል አከዶት ድራሳት ገብእ ህለ።

እት ዳንጎባ፡ እሊ ሕማም እሊ ሓዲስ ሰበት ህለ፡ አምዕልከ ሐዳስ ሐብሬ ትፈግር ክም ህሌት እግል አትፋቅድ እፈቴ። እግል ዮም እትሊ እግል አትምም ። ብዕደት ሐዳስ ሐብሬ ወፍገሪት ድራሳት ወብሑስ እንዴ ጸበጥኮ እት ወቅት ሓጪር አስክ አቀብለኩም፡ ደሐን አስምኖ። ሐምደኩም

ከማማት ወእግቡይ መትነፍዖቱ

መእተዪ

ናይ ዮም አርእስነ ከማማት በህለት ዕማም አፍ ወኣንፍ፡ ወአግቡይ መትነፍዖቱ ለከስስ እግል ልግባእ ቱ። እትሊ ለተሌ ጋራት እቱ ህዬ እግል ልህደግ ቱ፦

አስክ እለ መርከዝ ራቀቦት ወዳፍዖት ሕማማት [CDC] ናይ መነዘመት ዓፍየት እዲነ [WHO]፡ ከማማት ሕማም ኢከርዕኒ፡ ምን ለሐመ ነፈር ወእግሉ ለራዑ አንፋር ወኬን ብዕዳም ከማማት እግል ሊደው አለቦም እት ልብል ሐቆለ ጸንሐ፡ አዜ ላኪን ኩሉ አዳም፡ ልሕመም ወኢልሕመም፡ ምን ሽልቱት [ገምድ] ለትሸቀ ከማማት እግል ልትነፈዕ ነስሕ ህለ። ድወልማ ለገብአ ልግበእ ነፈር ምስል ብዕዳም ዶል ልትሓበር ከማማት እግል ሊዴ ቡ ልብለ ህለየ። ድወል ኣሮበ ህዬ ክም ቃኑን ፋርዳቱ ህለየ ። እትሊ በርናምጅነ ሚ ሐዳስ ምን ትረከበት ቱ፡ ለሰልፍ ግምሽ ቱ ልትበሀል ለዐለ ከማማት አዜ ደሩሪ ገብአ ለልብል ስአል እግል ነሀርስ ቱ?
ከማማት ዎሮት በሰር ዳፍዖት ምን ኮቪድ19 ሰበት ቱ፡ ግለ ብዕድ አግቡይ ዳፍዖትመ እግል ንተምትሙ ቱ።
እት ጋብሆት ዎሮት ሕማም እግል ትትዐወት፡ እብ ሰበት አግቡይ ዐደዮሁ ካፍየት ሐብሬ ተአትሐዜ። ከ ኮቪድ 19 እብ ከአፎ ልሐልፍ አው ለዐዴ እግል ንርኤቱ።
እት ደንጎበ ህዬ፡ ጅንስ ከማማት ወመንፈዓቱ እብ ፋይሕ እግል ንርኤቱ።

1. ሕማም ኮቪ19 እብ ከፎ ለዐዴ፡ ሕማም ኮቪድ19 ለሰብብ ቫይረስ sever acute respiratory syndrome coronovirus 2 [SARS-CoV-2] ልትበሀል። ወእብሊ ለተሌ አግቡይ ህዬ ለዐዴ። - ዐደዮ ምን አዳም ዲብ አዳም SARS-CoV-2 ምን ነፈር ዲብ ነፈር እብ ክእነ ለመስል አግቡይ ለዐዴ።

• ምስል እበ ሕማም ዝቡጣም ላቶም አንፋር ዶል ትነብር፡ ትሸቄ ፡ ትደርስ፡ መዋሳላት ትትነፈዕ ሐቆ ገብአከ፡ እት ፍንጌ ክል ነፈር መሳፈት 2 ምትር ምን ሕድ ምን ኢትረይም ፡ ኮቪድ 19 እግል ልዕዴ ቀድር። • ሕማም ኮቪድ 19 ለጸብጠዩ ነፈር ዶል ልስዕል፡ ለሃጥሽ ወልትሃጌ፡ እት ፍንጌነ ወፍንጌሁ መሳፈት 2 ምትር ሐቆ ኢህሌት፡ አው ህዬ ዲብ አካን ድብእት [ቤት፡ መኪነት፡ ኣቶቢስ] ሐቆ ህሌነ፡ ለቫይረስ እብ አፉነ ወኣንፍነ አስክ ሸነብእነ እግል ልእቴ ቀድር። • ድራሳት ከመ አከደዩ፡ ኮቪድ 19 ለቦም አንፋር፡ አሻይር ለሕማም እንዴ ኢለአርኡ፡ ዲብ ብዕዳም እግል ለዐድዉ ቀድሮ። • ከእብሊ ጀላብ መንገፎነ ወመንገፎ ጸርነ፡ ክል ዶል እት ፍንጌ ክል ምኒነ መሳፈት 2 ምትር ንሕደግ ወምን ሕድ ንትራየም። • Air-conditioner [AC] / ሙከይፍ፡ ለሕሙም ዶል ልስዕል፡ ለሃጥሽ ወልትሃጌ ባክ ሙከይፍ ህለ ምንገብእ፡ ሒለትለ ሙከይፍ እግለ ቫይረስ ዝያድ 2 ምትር ‘ግል ሊጊስ ትሰድዩ። ከእብሊ ሙከይፍ ለብእ’ቱ ኣብያት እቱ ሐቆ እንነብር ምን ሕድነ ዝያድ 2 ምትር ኒሪም። - እብ SARS-CoV-2 [ኮቪድ 19 ለሰብብ ቫይረስ ኮሮና ] ለከስሐው ሓጃት ተምትሞት • ሕማም ኮቪድ 19 ለቡ ነፈር ዶል ልትሃጌ፡ ልስዕል አው ለሃጥሽ፡ ኣፉሁ ወኣንፉ እብ አዴሁ ዶል ደብእ ፡ ለSARS-CoV-2 ለቡእቱ ምን ምራቅ ወጠፋፍእ ዲብ እዴሁ ዐሽል። • ከእብሊ ኮቪድ 19 ለጻብጡ ነፈር እብ እዴነ ሰላም ሐቆ ቤልነ፡ አው ህዬ ለሕማም ቡ’ቱ ነፈር ለተምተመዩ አግርበት አው ኣላት ሐቆ ተምተምነ፡ እዴይነ እብ ማይ ወ ሳቡን ‘ግል ንሕጸቡ አው ህዬ እብ ኣልኮል እግል ንሕሸዩ ብነ። እዴይነ እንዴ ኢነአነድፍ ዕንታትነ፡ አንፍነ አው ኣፉነ ሐቆ ተምተምነ ለቫይረስ እግል ልዕዴ ዲብነ ቀድር። 2. ኣግቡይ ዳፍዖት ምን ሕማም ኮቪድ19 ከአፎቱ? እግል ርሕነ ወ’ግል ጸርነ ምን እሊ ሕማም እብ ከአፎ እንዳፍዕ? - አስክ ለገሽለት ቫረይስ ኮሮነ ትትሀወን ምን አብያትነ ኢንፍገር።

ለሕማም ጻብጦም ዲብ እንቱ አሻይር ለኢለአርኡ አንፋር ክም ህለው ኢንትረሰዕ። እሎም አንፋር እሎም ሴመ እንደይ ለገርሶ ለሕማም ለልዓዱ ቶም።

እበ ትትቀደረነ ምነ እብሊ ሕማም ለትጸበጠው አንፋር ኒሪም።
ምን ኩሉ አዳም መሳፈት 2 ምትር ኒሪም።

- ምን ሐጺብ እደይ ኢንትሐለል።

ምን ሽቅል ዶል ነዐይር፡ ምስል ብዝሓም እንዴ ጸንሐነ ዶል ንትፈንቴ ምኖም፡ ሐቆ ሰዐልነ ወሀጠሽነ፡ ብዝሓም ለተማቱመ ክም ከረ ባብ፡ ‘ሙስዓድ’ አሳንሴር ሐቆ ንትነፈዕነ እደይነ እብ ማይ ወሳቡን እግል ንሕጸቡ ብነ።

ማይ ወሳቡን ሐቆ ኢትረከበ፡ 60% ኣልኮል ለቡ ምኪማአየት ነዳፈት [ሳኒታይዘር እደይ ] ንትነፈዕ።

አስክ እዴይነ ከመ ለአትሐዜ ይአንደፍነ፡ ዕንታትነ፡ አፉነ ወኣንፍነ ኢንተምትም።

- ምስል አዳም ዶል ንትሓበር ኣፉነ ወኣንፍነ ንገልብብ።

አሻይር ለሕማም እቡ እንዴ ኢነአገርስ ብዕዳም እግል ንለክም ከም እንቀድር ንፍሀም። ብዕዳምመ አመት አለቦም አሻይር እንዴ ኢለኣርኡ እግል ለዓድዉ ዲብነ ቀድሮ።

ምስል አዳም ዶል ንትሓበር እብ ከማማት አው ብዕድ ለገብአ ሽልቱት ኣፉነ ወኣንፍነ ንገልብብ።

ምን ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት እግል ምን ተሐት 2 ሰነት ለዕምሮም አጀኒት ደማን ሰበት አለቡ፡ እት ኣጀኒት ኢንትነፈዕ እቡ።

መሻክል አተንፈሶት ለቡ ወለደውኽ ነፈር፡ እብ ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት እግል ልትነፈዕ አለቡ።

እግል ሰብ መቅደረት ዓፍየት ለልትዳሌ ከማማት N95 ምን ኢንትነፈዕ ልትሐሬ። ሰበቡ ህዬ፡ ሕዲነ ሰበት ህለ፡ ጀላብ መንገፎ ብዝሓም ልትጻገሞ ለህለው ሰብ መቅደረት ዓፍየት እብ ስኢን ከማማት ዲብ ብቆት ግል ኢንክረዮም።

ከማማት በዲል ናይለ ብዕድ አግቡይ ዳፍዖት ሰበት ኢኮን፡ ከማማት ወዴነ እንዴ ቤልነ ምን ሓጺብ እዴነ ወምን መትራያም ምን ሕድ እግል ንቅፈል አለብነ።

- ሐብሬ እብ ሰበት ለትፈናተ ከማማት።

ሰልፍ ከማማት ኢትትነፈዖ ልትበሀል እንዴ ዐለ፡ ሐሬ እግልሚ ቱ ክል ነፈር ላዝም ከማማት እግል ሊዴ ቡ ለልብል ቀዋኒን ፈግር ለህለ።

እትሊ ወቅት ቅሩብ ለገብአ ድራሳት ክመ ለአክዱ፦

ዝያድ 25% ምነ እብ ሕማም ለትጸበጠው አንፋር፡ አሻይር ሕማም እንዴ ኢለአርኡ አመት ሕማም እንዴ ኢወዱ ሐዩ አው [ልትወረዖ]። እሎም ክእነ ለመስሎ አንፋር ለሕማም ዲብ ለዓዱ ጸንሖ። እለ ሓለት እለ silent or asymptomatic transmission ትትበሀል።

ብዝሓም ሕሙማም ህዬ ኣሽእይር እንዴ ኢለአርኡ ወቅት ሰበት ነስኦ፡ ምነ ለቫይረስ ለጸብጠዮም እተ ኢነት አስክመ ኣሻይር ለአርኡ ለህሌት መደት ዲበ ዲብ ብዕዳም እት ለዐዱ ጸንሖ። እለ ሓለት pre-symptomatic transmission ትትበሀል።

እብ ኮቪድ 19 ለትጸበጠ ነፈር ዶል ልስዕል አው ለሃጥሽ ፡ ከማም ሐቆ ኢልትነፈዕ ለቫይረስ አስክ መሳፈት 2 ምትር እግል ልንጠር ወዲብ ሀዋእ እግል ልጽነሕ ቀድር።

እት ረአስ እሊ ለትዘከረ አግቡይ ዳፍዖት፡ ክል ነፈር [ሕሙም ልግባእ ወለኢሐመ] ከማመት እግል ሊዴ ቡ። ክእነ ውድየት ‘ግለ ገሽለት እግል ተኣብርዳ ቀድር።

ከማማት ዶል ንትነፈዕ፡ ለብዕድ አግቡይ ዳፍዖት እግል ለአተላሌ ቡ።

- ለትጀብረነ ሓለት ሐቆ ኢረከብነ፡ ምን ቤት ኢንፍገር - ክል ዶል እት ፍንጌነ ሐድ 2 ምትር መሳፈት ንሐደግ - እደይነ እብ ማይ ወሳቡን ንሕጸብ - ማይ ወሳቡን ሐቆ ኢተረከበ፡ ዝያድ 60% ኣልኮል ለቡ “ሳኒታይዘር” ንትነፈዕ

ለትፈናተ ጅንስ ከማማት ሀለ። አዳም እብ ስሁለት እግል ልፍሀሙ ዲብ 4 እንዴ ከፈልነ እግል ንርአዮም ቱ።

ሀ. ከማማት N95

N95 ለልትበሀል ከማም፡ ሰልስ ርዱፍ ለቡ ጅንስ ከማም ቱ። ዲብ ሀወእ ምነ ጸንሕ 100nm አስክ 300nm መዕጽየት ለቦም ቫይረሳት፡ ባክቲርየ፡ ተናን መሳንዕ ወዕሳስ ከርዕ። እሊ ጅንስ ከማም አስክ 95% ናይ ክርዐት መቅደረት ቡ።

ኮቪድ 19 ለሰብብ ቫይረስ SARA-CoV-2፡ 125nm መዕጽየት ቡ። ከእብሊ ከማማት N95 እብ ዋጅብ ሐቆ ትነፈዕና እቡ፡ 95% ደማን ቡ።

ዲብ መአሰሳት ዓፍየት ለሸቁ ኣንፋር ከማማት N95 ዶል ልትነፈዖ፡ ሰልፍ ቅያሱ እክሎም ክም ቱ እግል ለአክዶ ቦም። አክሎም ከም ቱ ወግሩም ላጥእ ከም ህለ እግል አከዶት Fitting and sealing test ለልትበሀል ጀርቤ እግል ሊደው ቦም።

ከማም N95 ዐውሉ ቃሊ ሰበት ቱ፡ ወዲብ ሱቅ ሕዲነ ሰበት ቡ፡ ሰብ መቅደረት ዓፍየት እንዴ ሰእነው ዲብ ብቆት እግል ኢልትካረው፡ አዳም ብዕድ ምን ከማማት N95 ወኬን ብዕድ ኑዕ ከማማት ምን ወዴ ሐይስ።

ለ. ከማማት ድድ ዕሳስ ወተናን

እሊ ጅንስ ከማማት እብ ዕሳስ ወተናን ለአከስሐዩ ሀወእ እግል ልክረዕ ነፈዕ
እሊ ጅንስ ከማማት ዲብ ድዋርነ ለጸንሕ ዐሳይስ፡ ተናናት፡ ቫይሩሳት ወባክቲርየ ዲብ ነፈስነ እግል ኢልእቴ ከርዕ። ምን ሸነብእነ በረ ለፈግር ሀወእ ህዬ እብ ስሁለት ከም ፈግር ወዴ።
ምን ነፈስነ ለፈግር ሀወእ እብ ስሁለት ክም ሐልፍ ሰበት ወዴ፡ እሊ ጅንስ ከማማት እግለ ዋዲሁ ለህለ ነፈር ሌጣ ቱ ምን ሕማም እግል ልክረዕ ለቀድር። እግለ ዲብ ባኩ ለህለው አንፋር እግል ልዳፍዕ እግሎም ኢቀድርኒ።

ሐ. ከማማት ዐመልየት

ክመ ስሜቱ ለትሐብረ፡ እሊ ጅንስ ከማማት ሐካይም ዲብ ቅርፈት ዐመልያት ለልትነፈዖ እቡ ቱ።

ሐካይም ወሙመርዲን ዶል ልትሀገው አው ልስዕሎ ምን አንፎም ወአፉሆም ለፈግር ባክቴርየ ወቫይረስ ዲበ ጅሩሕ ለሀለ አማክን ዐመልየት እግል ኢልብጸሕ ከርዕ።

እተ ከምሰልሁ፡ እግለ ሐካይም ምነ ሕሙም ለፈግር ክስሔ እግል ኢለዐሬ እቦም ከርዕ።

ከፊፍ ሰበት ቱ ወዲብ ወጅህ አክል ሕድ ሰበት ኢለጥእ፡ ክማ ናይ N95 ደማነት አለቡኒ።

ምናተ ምን ሕማም ኮቪድ19 ወብዕድ ጅንስ ስዕለት እግል ልክረዕ ቀድር። እግለ ለብሱ ነፈር ወእግል ብዕዳም ዳፍዕ።

ክል ነፈር ከማም ወደ ምንገብእ፡ ገሽለት ኮቪድ 19 እት ክርዐት ዶሩ ዐቢቱ። ከእብሊ ከማማት ምን እንወዴ ልትሐሬ።

መ. ምን ሽልቱት ለልትሸቄ ከማማት

ኖስነ ከማማት እግል ንሽቄ ዶል ነሐዜ፡ ክልኤ አው ሰለስ ዶል እግል ንዕጸፉ አው ንርደፉ ብነ።

ለንትነፈዕ እቡ ጅንስ ሽልቱት ምን ግጥን አውማ ብዕድ ጅንስ እግል ልግባእ ቀድር።

ሐቆለ ትነፈዕነ እቡ እተ ዶሉ እብ ማይ ሕፉን ወሳቡን ንሕጸቡ።

ኮቪድ 19 ለጻብጦም ኣንፋር፡ እብ ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት ምን ልትነፈዖ፡ ዶል ልትሃገው፡ ልስዕሎ አው ለሃጥሾ፡ ዲብ ብዕዳም እግል ኢለዐድዉ ሰበት ከርዕ፡ ዲብ ክርዐት ለገሽለት ሰኒ ሴድያይ ቱ።

ድራሳት ክመ አከደዩ፡ እብ ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት፡ መንፈዐቱ ወደማነቱ አክልሕድ ክማ ለናይ ዐመልያት ከማማት ክም ቱ ልትአመር።

መርከዝ ራቀቦት ወዳፍዖት ሕማማት ናይ መነዘመት ዓፍየት እዲነ፡ ኩሉ አዳም እብ ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት እግል ልትነፈዕ መክር።

ራትዕ አግቡይ መትነፋዕ ከማማት

ከማማት ምን ሐን 2 ሰነት ለዕምሮም አጀኒት እግል ልትነፈዖ እቡ ኢወጅብኒ። ትንፋሶም ዶል ሐጭር ኖሶም እብ እዴሆም ከማም እግል ለአርሁ አው ልወርኩ ለኢቀድሮ አንፋርመ እግል ልትነፈዖ እቡ ኢወጅብ።

ገሌ ከማማት፡ እብ ፕላሲቲክ አው ኣለሚነም ለትሸቀ እብ ስሁለት ለልርሄ ክፋል ቦም። እሊ ክፋል እሊ ክል ዶል ጀሀት ኣንፍነ በህለት ምን ተሐት ዕንታት ወለዐል ኣንፍ እግል ልትሌ ቡ።

ዲብ ባካት አንፍ ሀወእ ለትሓልፍ ምጥራቕ እግል ኢተሀሌ፡ ለናይ ፕላስቲክ አው አለሚነም ሓጅዝ እንዴ ጨቀጥነ ነአጽብጡ።

ኣፉነ፡ አንፍነ ወነከክነ አክል ሕድ እግል ልትከደን ቡ።

ለንትነፈዕነ ‘ቡ ከማማት አጊድ እግል ንበድሉ ብነ።

እብ ሽልቱት ለትሸቀ ከማማት ንትነፈዕ ሐቆ ገብአነ፡ እተ ዶለ እብ ማይ ሕፉን ወሳቡን እግል ንሕጸቡ ብነ።

እንትባህ ለለሐዜ ጋራት

ከማም ቀደም እንዴ ይእንተምትም እደይነ እብ ማይ ወሳቡን ንሕጸብ
እዴነ እንዴ ኢነሓጽብ ለትነፈዕና’ቡ ከማም፡ ኩሉ-ረእሱ ኢንቅረቡ

ከማም ምን ወጅህነ እንዴ ይእንወርኬ ፡ እደይነ እብ ማይ ወሳቡን ንሕጸብ

ከማም ዶል ንትነፈዕ ለብዕድ አግቡይ ዳፍዖት ሕማም ኮቪድ19 እግል ለአተላሉ ቦም

- ምን ቤት ኢንፍገር

- መሳፈት 2 ምትር እት ፍንጌነ ንሕደግ

- እደይነ እብ ማይ ወሳቡን ንሕጸብ

- አፉነ ወኣንፍነ ለንገልብብ እቡ ከማም አው መገልበብ [ሕራም አው ጥርሓት ] ዶል ይእንረክብ እሊ ለተሌ በሰር ንትነፈዕ

ዶል ነሃጥሽ ወእንስዕል ወጅህነ እዴነ እንዴ ዐጸፍነ ዲብ ሽንከት ከርስ ናይ ብርክ እዴነ ንድብኡ።

ዲብ መንዲል አው ህዬ ለልትለከፍ መንፊዲል ወረግ [ሶፍት/ፋይን] እንዴ ትነፈዕነ፡ ለትነፈዕነ እቡ መንዲል [ሽልቱት ልግባእ ወመንዲል ወርግ ] እተ ዶለ ንልከፋ።

እደይነ ግል ሓድ 20 ሳንየት እብ ማይ ወሳቡን ንሕጸብ

ማይ ወሳቡን ሐቆ ኢተርከበ፡ ዝያድ 60% ኣልኮል ለቡ ፌሻይ እቡ፡ አስክ ነሽፍ ንድዐኩ።

2.6 እብ ትሉሉይ እግል ነአልጽሖም አው እግል ንወርዖም ለብነ ሓጃት

እንዴ ኢንተምትሞም ለኢንውዕል ሓጃት ከም ጠረቤዘት፡ ባባት [መብርሀት ናይ ናይ ከርሀበት ለትወልዕ ወለ ትቀስን እበ ጠፋየት አው ወላዐት፡ ተለፎን፡ ሐማም፡ አካን ሕጽበ ነፍስ፡ አባሪቅ፡ ስጋደት ወብዕድ ቫይረስ እግል ልቅተል ለቀድር ኣልኮል ለቡ ፌሻይ እቡ እንዴ ደጋገምነ እግል ነአልጽሖም አው ንወርዖም ወጅብ።

2.7 መቅደረት ዳፍዖት ሕማም አደቀቦት

ለአስክ እለ ልትሀደግ ለጸንሐ አግቡይ ዳፍዖት፡ ለሕማም ዲብ ገሮብነ እግል ኢልእቴ ለሰዴ ቱ። ለሕምማ ሐቆ ጸብጤነ ላኪን፡ አስክ እላ ስራይ ወፍድኢት ሰበት ይህለ እሉ ፡ ነፍስነ እበ ለሀለ እግለ ደቅብ ሌጣ ተ ለትጋብሆ። ከእብሊ ገሮብነ ምስል እሊ ቫይረስ እንዴ ትጻገመ እግል ልትዐወት፡ ነፍስነ ሕማም ናይ ጋብሆት መቅደረተ እግል ነአደቅብ እግለ ብነ።

ምስልነ ለነብር ሕማም ከም ስከሪ ወደቅጥ መስል ሐቆ ብነ አድውየትነ እምበል አትካራም እግል ንንሰእ ብነ።

ካፍየት ወዕግል ሙነት ንትመዋን።

ርያደት ወውጢት ሐረከት ገሮብ ንውዴ። ዲብ ክል ምዕል 30 ደቂቀት ‘ግል 5 ምዕል ዲብ ሳምን፡ በህለት 150 ደቂቀት ዲብ ሳምን ርያደት እግል ኒዴ ብነ።

ካፊ ሰዋእል ንስቴ፡ አውማ ማይ ብዙሕ ንስቴ። ዲብ ክል ምዕል ዝያድ 2 ልትር ማይ ንስቴ።

ካፊ ስካብ ወዕርፍ ንንሳእ። ዲብ ክል ምዕል ምን 7 አስክ 8 ሳዐት ንስከብ።

እበ ትትቀደረነ፡ ምን ህሙም ወሸቀላት ኒሪም።

ሰላም ሓይስ ሸዐብ ኤረትርየ፡ እት ቀበት ዐድ ወ ካርጅ እሊ በርናምጅ ታብዕ ለህሌኩም ክልኩም፡ እብ ፍንቲት ህዬ ዲብ ቀበት ዐድ ለህሌካ ሸዐብነ። ለዲብ ካርጅ እንነብር ውላድካ፡ ቀልብነ ምስልከ ወሀመትነ እብካ ተ። ሓይስ ሸዐብነ ክል ዶል ኣብ ወጠነ ወእብ ገቢልነ ክም ነሀምም አትፋቀዶት ለልአትሓዝያ ጋሪት ኢኮን። እብ ፈርሐትካ ሰበት ንትረየሕ ወእብ መስደድካ ሰበት ነሀምም ወንትሻቀል፡ እትሊ እግል ኩለ እዲነ ለተአርዐዴ ለህለ ሕማም ኮቪድ 19 ልትረኤ ዲቡ ለህለ ወቅት ፡ እግለ ገሽለት እትጋሆት ቃንጽ እቱ ለህሌከ ወቀይ እት መጦርከ እንዴ በጠርነ፡ እብ እ’ላ እንቀድር ምን ሰዳይት ሐር ክም ይእንብል ሸክ ኣለበ። ዲበ ሐልፈየ አምዔላት፡ ኣብ ጋሪት ሸዐቦም ወወጠኖም ለልትሐሰሮ ጸርዬ፡ እብ ሰበት እሊ ሕማም ኮቪድ 19፡ ምንሚ ቃንጽ ከምቱ? እብ ከፎ ለዐዴ፡ ሚ አሻይር ለአርኤ? ወእብ ከፎ እግል ንጋብሆ አው ንክርዑ ኣንቀድር? እብ ትሉሉይ ዲብ ለሐብሮ ወለፍህሞ አስመነው። እሊ ዮም አነ ለእቀድሙ ጽበጥ ህዬ፡ ከም አተላላይ ናይለ ትትሀየብ ለአየመት ሐብሬ፡ እብ ፍንቲት ዲብ ፍድኢት ወስራይ ለትከስስ ተ።

ለጽበጥ እት ክልኤ ካፍሉ ህሌኮ፡ ለሰልፋይ ክፈል እግል ኩሉ ለከስስ ፋይሕ ሸርሕ እት ገብእ፡ ለካልኣይ ክፈል ላኪን እግል መኤምረት ወሰብ መቅደረት ዓፍየት ለገንሕ እግል ልግበእ ቱ።

እብ ሰበት እሊ ሕማም ምነ መጽእ አግደ አስእለት፡ እሊ ሕማም ስራይ አው ፍድኢት ልትረከበ እግሉ ገብእ? እብ ሰበት እሊ ሕማም ገብእ ለህለ ድራሳት ወብሑስ ሳይንስ ወቴክኖሎጂ እት አየ ደረጀት ባጽሕ ህለ? ለልብል ቱ። ከሰልፍ እት ፍንጌ ስራይ ወፍድኢት ለህሌት ፍንቲት እግል እሽረሕ።

ፍድኢት አው ተጥዒም ዶል እምብል፡ ምን ቀዳምከ እንዴ ኢትሓምም፡ ለሕማም እግል ኢልጽበጠካ ወእሉ እግል ትክረዕ ለትትሀይብ ተ። ለትትሀየብ ፍድኢት ገሮብነ ‘ድድ ጌድአት ነፍስ’ [antiboy] ክም ጠውር ወዴ ከ ለሕማም ‘ግል ልሰብብ ለቀድር ጌድኣይ [ ጀርሱም ] ዲብ ገብሮብነ አተ ምን ገብእ ነፍስነ አጊድ-በጊድ እግል ትጋብሆ ለአተቅድራ ።

ስራይ ዶል እምብል ላኪን፡ እግል ሕማም ለሳሬ አው [ለዳዌ] ቱ ። እግለ ጀርሱም ልግባእ አው ቫይረስ እንዴ ቀትለ ለሳሬ ቱ። አው ህዬ፡ እብ ሰበብ ለሕማም እግል ትምጻእ ለትቀድር መደረት አው [አዘ] እግል ሳረዮት ‘ግል ሕሙም ነፈር ለልትሀየብ ቱ።

ከ ዲበ ሕማም ኮቪድ 19 ስራይ አው ፍድኢት ትረከበት እግሉ መ ኢፋሉ ለልብል ሰኣል ዶል ነአቀብል፡ እሊ ሕማም እሊ አስክ እለ ስራይ ርኩብ እግሉ ይህለ ወፍድኢት። አስክ እለ ድድ እሊ ሕማም ለህሌት ገበይ መንገፎ፡ ለእብ መኤምረት ዓፍየት ትትሀየበነ ሐብሬ እብ ዋጅብ እንዴ ፈሀምነ ዲብ ፍዕል አውዐሎት ሌጣ ተ። እሊ በህለት ህዬ፡ ነዳፈት ገሮብነ ወድዋርነ ዕቅበት፡ ምን ሕድ መትራያም፡ ወእደይነ አንደፎት ለከምክም መትደጋግ ዊደት በሀለት ቱ። ስራይ አው ፍድኢት እግል ልትረከቦ ለህሌት መስኢት ሚ ትመስል ዲበ ልብል ሰኣል ህዬ፡ አይወ ለገብእ ህለ ደራሳት ወብሑስ ሰእየት ለለአወዴ ቱ። ገሌ ምነ ስራይ አው ፍድኢት ዲብ ወክድ ቅሩብ እግል ትትረከብ ሰእየት ለልሀይቦ ተጠውራት ምን እንርኤ ክንእነ መስል፦

ጽበጥ ጂን አው [ጄኔቲክ ማቴርያ] ናየ ቫይረስ ከፎ ክም መስል እሙር ህለ።
ቀደም እለ ልትባደረ አው ልትጃገረ ለዐለየ መአሰሳት አፍርዮት ስራይ፡ እትሊ ወክድ እሊ ለጅግረ እንዴ አዝመየ ምኑ ድድ እለ ገሽለት ምስል እንዴ በጥረየ ሕድ ሰድየ’ ህለየ።
ሕኩማት ስራይ ጀላብ እግል ልትረከብ ማል ብዙሕ ካስኣት ህለየ ።
መኤምረት ብዝሓም ዲብ እለ ጋሪት ፍሩራም ህለው።
ስራይ ሐቆ ትረከበ፡ ጀርቤ እግል ልግበእ እሉ ወከብቴ እግል ልርከብ ለከድመ መአሰሳት፡ እለ ጋሪት ኣውለውየት ሀይባተ ህለየ ።
ዲበ ገብእ ለሀለ ድራሳት ወብሑስ ሰእየት ለትሀይብ ፍገሪት ትትረከብ ህሌት። እሊታት እንዴ ትከምከመ ዶል ልትረኤ፡ እት ወቀት ቅሩብ ስራይ አው ፍድኢት እግል ትትረክብ መስኢት ህለ። ምናታ ዎሮት ስራይ እንዴ ትረከበ፡ ከእንዴ ትዳለ አስክ ዲበ ለልትሳረው እቡ አንፋር በጽሕ፡ እብ ሚ ለመስል አግቡይ ሐልፍ ኣመሮት ምህም ቱ።

1. Pre-clinical: in vitro an in vivo Studies እሊ በህለት [ቀደም ጀርቤ ዕላጅ] ቱ ፡ እትለ መርሐለት ለስራይ አው ፍድኢት እት መዕመል ዲብ ቅሮር ናይ ጀርቤ መርሐለት ሐልፍ። ምኑ እንዴ እትለ ህዬ ዲብ ዐባዪ ወነኣሽ ሔዋናት ልትጀረብ።

2. Phase-1 clinical trial: safety [ሰልፋ ጀርቤ ዕላጅ -መንገፎ]፡ እትለ መርሐለት ደማነት ለስራይ አው ለፍድኢት ትትጀረብ።

3. Phase-2 clinical trial: safety and efficiency [ካልኣይ ጀርቤ ዕላጅ -መንገፎ ወደቅብ] እትለ አምርሐለት ለስራይ አክል አዪ ደማን ክምቡ ወአክል ኣዪ ድቁብ ከምቱ ልትጀረብ።

4. Phase -3 clinical trial: efficacy [ሳልሳይ ጀርቤ ዕላጅ - በቃዓት ]፡ እትለ መርሐለት ለስራይ አው ለፍድኢት አክል ኣዪ ባቅዕ ወለልአደምዕ ከም ቱ ልትጀረብ።

ሐቆ እሊ ኩሉ ጀረቤታት ቱ ዲብ ፍዕል ለልውዕል። ስራይ ወፍድኢት እግል ልትረከብ ለገብእ ብሑስ ወድራሳት፡ ጋንከ ሳክብ ዲብ እንቱ ምን ትወድዩ ምን 5 አስክ 20 ሰነት ነስእ። እብ ወግም 10 ሰነት ለአትሐዜ። እለ ገሽለት ኮቪድ 19 ላኪን በክት ለትሀይብ ሰበት ኢኮን፡ አውለውየት እንዴ ተሀየበት ፡ ዲብ ቀበት ሰነት አው ሰነት ወሰር ስራይ አው ፍድኢት ‘ግል ልትረክብ እለ መስኢት ህለ። አስክ እለ ላኪን፡ ክማ ሰልፍ ለትበህለት፡ ጎማት ወሐብሬ ሰብ መቅደረት ዓፍየት እግል ንትሌ ሌጠ ብነ።

እንዴ አትሌነ እብ ደረጀት ዐለም ገብእ ለህለ ብሑስ ወድራሳት ሚ ክም መስል እግል ንርኤ ቱ። ለተሌ ጽበጥ እግል ሰብ መቅደረት ዓፍየት ለኸስስ እግል ልግባእ ቱ። መኤመረትነ ወሰብ መቅደረት ዓፍየትነ ለቦምቱ አምር ወፈሀም ዳምናም እቱ ይሕነ እንዴ ኢገብእ፡ እትሊ ሕነ እንብር እቱ ለህሌነ ጥዉር ድወል ለህሌት ዝሕረት እንዴ ትነፈዕነ፡ ዲብ ረአስለ ህለ እግልኩም ሐብሬ፡ አምር ወፈሀም ተውሳክ ወመትፋቀዲ እግል ንቀድም እበ ትብል ንየት ሰኔት እንወድዩ ለህሌነ ክምተ እግል ትንስእወ ምኒነ እንስኤ።

እትሊ ለተሌ ለእትነፈዕ እቡ ዝዖታት መጃል ዓፍየት ናይ እንግሊዚ ዲብ ትግርኛ እግል እተርጅሙ ሰበት ኢቀደርኮ፡ ሑብርት ሂጋ እግል እትነፋዕ ቱ ከ ሳምሑኒ እብል። ሰብ መቅደረት ዓፍየት እግል ልፍሆመ ለትስድድ ኢመስለኒ። [ዲብ እለ ናይ ትግራይት ተጀመትመ ለናይ መጃል ዓፍየት ዝዖታት ሂጋ እንግሊዚ ከመ ዶክ. ዮሃንስ ለወደየ ከም ህሌት ሑብርት እት እንተ ቃርበት ህሌት።] ገሽለት ኮቪድ 19 እግል ክርዐት ወሳርዮት ለፈናተ ፋይሕ ብሑሳት ገብእ ህለ። ዲብ አሜሪካ ሌጠ አስክ እለ ስጁል ለሀለ ጀርቤታት ፍድኢት ወስራይ ሐድ 800 ባጽሕ ህለ። እት ክል ምዕል ህዬ ወስክ ህለ። ለአግደ ጀርቤታት ለኪን ዲብ 6 መጅሙዐት እግል ንክፈሉ እንቀድር።

1) ፍድኢት [vaccination/immunization] 2) ስራይ [treatment] 3) አላት መርመራ ዓፍየት [diagnostic medical devices/test]. እግል መሰል PCR assays, Artificial intelligence, thermal cameria …

4) ምን መርመራ ወኬን ላቱ ኣላት ዓፍየት [non-diagnostic medical devices.] ከም ventilators, respirators, blood purification divices በህለት ዲብ አተንፈሶት ለሰዴ ኣላት፡ ዲብ አልጸሖት ለሰዴ አላት ወለመስሉ።

5) ኣላት መንገፎ ብሕታ [personal protective equipment] ክም መገልበብ ኣፍ ወአንፍ ወዲብ አደይ ለልትለበስ ጅንዌንትያት

6) ድድ ክስሔ ኪማእያት [Disinfectants and sanitizers]: ገሮብ አዳም ወአግርበት ምን ቫይረስ ወጀራሲም እግል አልጸሖት ለሰዴ ኪማእየት። እትሊ ናይ ዮም በርናምጅ ዲብ ስራይ ወፍድኢት ሌጠ እግል እረክዝ ቱ። ዲበ መጻእ እዋን ኣላት ዓፍየት ለከስስ ጽበጥ እግል አትሌ ቱ።

1) ፍድኢት፡ ለትፈናተ ናይ ፍድኢት ጀርቤታት ገብእ ህለ፡ ሀ) Recombinant protien ለ) mRNA ሐ) DNA መ) Inactivated whole virus ሰ) Recombinant adenovirus

2) ስራይ አው ደወ እግል ልትርከብ ገብእ ለህለ ጀርቤታት ዲብ 4 እንዴ ከፈልነ እግል ንርአዩ እንቀድር። 1. ምን ሕያያም [ርሕ ለቦም] ለልትዳሌ ስራይ [Biological drugs] ከም • Stem cells: to boost the immune system [ናይ መደፋዐት ገሮብ መቅደረት ለለአደቅብ] • Convalescent plasma/ immune plasma [እብ ቫይረስ ኮሮነ ዝቡጣም ለዐለው ከለሐየው ምኑ አንፋር ምኖም ‘ድድ ጌድአት ገሮብ’ አከቦት] - ብዕድ ‘ድድ ጌድአት ገሮብ’ መትነፋዕ - እብሊ ህዬ ዲብ ኤርትርየ መ ምነ እብ ሕማም ለትጸበጠው አንፋር plasma ከምከሞት ዲብ ወግም እግል ልእቴ ቡ።

2. ዲብ ጠባይዕ ወሓላት- ንፍስያ ለአተከዘ ድራሳት [mental and behavioral studies] ምስል እለ ገሽለት ለልትጻበጥ ህሙም፡ ጭቅጥ ሐንገል ወብዕድ ዐቕል ወፍክር አዳም ለገንሕ ድራሳት ህለ።

3. ዲብ ሙነት ገብእ ለህለ ድራሳት፡ ለንትመወኑ ቅዛእ፡ ዲብ መደት ከርዶን ዓፍየት ለእንበልዐ ነብረ፡ ዲብ ጋብሆት ለሕማም ለባቱ ተእሲር ድራሳት ገብእ እቱ ህለ።

4. ምን ነኣይሽ ፊኣት ለለሸቄ ስራይ [small molecule /synthetic drugs] Angeotensim-II receptor antagoists. ለቫይረስ እብ ACE-2 receptor ዲብ ሴላት [ኸላያት] ገሮብነ ሰበት ልትሐሰብ፡ ብዙሕ Angeotensim-II receptor blocker compounds ልትጀረብ ህለ። ቀዳም እለ እሙር ለጸንሐ ድድ ቫይረስ ስራይ፡ ክም ስራይ ሕማም ኢቦላ መስል፡ ድድ HIV ድድ ሕማም ስፌር፡ ድድ ጥጋዕ [ዐሶ] ወመቀራጥጥ ክም ስራይ ኮቪድ19 ነፍዕ መኢፋሉ ልጀረብ ህለ። ሕበርበሮ አድወይት combination therapy ከምሰልሁመ ቀደም እለ ለዐለ ወሐዲስ አድውየት ልትጀረብ ህለ።

እት ደንጎበ፡ እሊ ሕማም እሊ ሓዲስ ሰበት ቱ፡ ወዔማቱ አክል ሕድ ፍርግት ሰበት ኢህሌት፡ ፈጅር ጅፈር ሐዳስ ሐብሬ ትውሕዝ ክም ህሌት እግል አትፋቅድ እፈቴ። እግል ዮም እትሊ እግል አትምም ቱ። ዲበ ተሌ ወክድ እብ ኣርእስ ሐዲስ ወፍገሪት ብሑስ ሐዲስ እት ወቀት ሐጪር አስክ አቀብለኩም ደሐን ወሰላመት። ሐምዴዬ ትብጸሐኩም።

መርሐበ ብክም ሓይሳም መተንስየትነ፡ ክም አተላላይ ናይለ እት ኻርጅ ለነብሮ ኤረትርዪን ሰብ ምህነት ዓፍየት ወብዕዳም መኤምረት ወድዉ ለህለ ጅህድ እግለ እት ዳኽል ኤረትርየ ለህለው ሰብ ምህነት ዓፍየት እግል ልስደው አስክ ሸዐብ ኤረትርየ ለትወጀሀ እብ ሰበት ኮሮነ ቫይረስ ወሕማም ኮቪድ 19 ለትከስስ ሐብሬ ወምህሮ ዮም መምርደት ኼይርየ ሸሪፍ ኣድም ምን ቫንኮቨር፡ ከነዳ እት ሒን ኮቪድ 19 እግል ሰብ ምህነት ዓፍየት ለሳድፍ ጨቅጥ ወሕውነ መቅደረት ዳፈዖት ላ ሕማም ለገንሕ እግል ንርኤቱ እንዴ አትሌኮ እግል እቀድሙ እግልክም።

ሰላመቼ ትብጸሓኩም፡ ከፎ ህሌኩም፡ ኣነ ኸይርያ ሸሪፍ ኣደም እትበሀል። ዲብ ቫንኮቨር፡ ከነዳ ሙመርደት /ነርስ አነ። እግል ዮም ለሀድግ እቱ መዉዱዕ፡ እት ሒን ኮቪድ 19 እግል ሰብ ምህነት ዓፍየት ለሳድፍ ጨቕጥ ወሕውነ መቐደረት ዳፍዖትላ ሕማም ለገንሕ ቱ ። እት ሰብ መቅደረት ዓፍየት ለልትርኤ ጨቅጥ ምን ለትፈናተ አስባብ ለመጽእ ቱ ። ገሌ ምነ አግዳ አስባቡ ህዬ ሰልፍ ቅዌት ለትሰብባ ፈርሀት እግል ትግበእ ትቀድር። ሰብ መቅደረት ዓፍየት ለሱዱፍ ህለ ሕማም ለትከስስ ካፍየት ሐብሬ ሐቆ አለቦም እት አርወሐቶም ወአርወሐትላ ሳርዉ ለህለው ነፈር ፈርሆ።

ገሽለት ኮቪድ 19 ሐዳስ ሰበት ተ፡ ሰብ ምህነት ዓፍየት እት ፈርሀት ወሸቃላት እንዴ ካሬቶም አረይ ጨቅጥ ወመዳየገት ዋድየቶም ህሌት ። ብዝሔ ሕሙማም፡ ዕልብላ መይቶ ለህለው አንፋር፡ ወኢሀለዮት ስራይ ወፍድኢት ክሉ እንዴ ትከምከመ እግል ሰብ መቅደረት ዓፍየት ዲብ ሀም፡ ሸቀላት ወጨቅጥ ካሪሆም ህለ።

ካልኣይት መስአለት ሕዲነ አላት ወስራይ፡ ኮቪድ 19 አስክ እለ ስራይ ለኢትረከበ እግሉ ሕማም ሰበት ቱ፡ ሐካይም እት ሰዳይት ሕማይም እግል ልውደወ ለቀድሮ ሕድድት ወእምርት ሰበት ተ፡ እሊመ ሰኒ ወአማን ዲብ ሀመት ወሸቀላት ካርዮም። እት ረአስ ኢረኪብ ስራይ፡ ሕዲነ ብዕድ ወናይ መዳፈዐት ኣላት ዶል ልትወሰክ ህዬ ጾር ሐካይም ወሀመቶም ዝያድ ትዘይድ ወትበዝሕ።

ሳልሳይት ሻፍግ መትቀያር ሓለት ሽቅል፡ አመት አለበ ዕልብ ሑሙማም ዶል በዝሕ ወዶልዶል ህዬ ዕልብላ መይቶ ዶል ዘይድ ሀመት ሐካይም ዝያድ ወስክ ወሳዖታት ሽቅሎም ማ ምስሉ ዘይድ ወዕርፍ ኢረክቦ። ትርሃን ወሀመት ልትሓበረ እቶም ከጨቕጥ ወዱ።

ራብዓይት፡ ጠቢዐትለ ቫይረስ ለኸልቁ ጨቅጥ። ቫይረስ ኮሮነ ከም እሳት ዲብ ልልዔ ለዐዴ ሰበት ህላ፡ ሐካይም እት ረአስላ እግል መንገፎ ርሖም ወሕሙማሞም ለወድዉ ጅህድ፡ ለሕማም ምን አካን ሽቅል አስክ መስከቦም እንዴ ነስአዉ ዕያሎም ወፈተቾም እግል ኢልለክሞ ዲመ ዛይደት ሀመት ቦም። ምስል እሊማ ሐካይም መንገፎ ዓኢላቶም እግል ለአድምኖ መሳፈት እግል ሊሪሞ ሰበት ልትጀበሮ፡ እት ድቅቡ ሽቅል ሐቆላ ልውዕሎ ወልትመየው ምን ፍቲ ወረሕመት ለፈትዎም አንፋር እግል ሊሪሞ ጅቡራም ቶም። እሊ ህዬ እግለ ሀመቶም ወጨቅጥ ሐንገሎም ሰኒ ወአማን ለኣክዩ ወሳድዱ ።

ሓምሳይት ክስሔ ሐብሬ፡ ገሽለት ኮሮነ ሐዳስ ሰበት ህሌት፡ እብ ሰበት እሊ ቫይረስ የም አለበ ዔማተ ለኢተአከደ ሐብሬ ህሌት። ክእነ ለትመስል ዲብ ሕድ ለኢትበይእ ሐብሬ እግለ ድድለ ሕማም ባጥራም ለህለው ሰብ መቅደረት ዓፍየት ትሻቅሎም።

እብ ሰበት ኮቪድ 19 ዲብ ሰብ ምህነት ዓፍየት ለልዝህር አሻይር ጨቕጥ ሚ መስል? ጨቕጥ ወሀመት ሰብ መቅደረት ዓፍየት እብ ብዙሕ ኣግቡይ ልትርኤ። ቀሊል ለመስል ጋራት እግሉ ዛይድ መትሐሳር ወዱ እቡ ወአሀምየት ለሀዩቡ። ነፍሶም ስካብ ተአቤ፡ ትዕባም እት እንቶም ወለ ቀመት ኢነስኦ። እሊ ህዬ ዝያድ ክም ልትዕቦ ወዴ ከ እብ ቀሊሉ እግል ሊደዉ ቀድሮ ለዐለው ጋራት ዝያድ ወቀት ወሒለት ጠልብ ምኖም። ክልዶል ጸምኦ፡ ንየት አው ሸንሀት ነብረ ልስእኖ፡ ህኮት ወኣቢ ሽቅል መጽኦም፡ ለገብአት ምስዳር ከም ኢነስኦ ገብኦ፡ አፍካሮም ልትካፈል ከቀራር ከም ኢነስኦ ገብኦ ። ራትዐት ምስዳር ናይ ንስአት መቅደረቶም ተሐውን፡ ነሻጦም ነቅስ ወንያቶም ተአኬ። ዛይደት ፈርሀት ወሀመት እበን ዲበ ለትኬለመ ጨቅጥ ልትከረው።

እት ክእነ ለትመስል ሓለት ህዬ እግለ ርሖም ለስድዮም በዐል መቕደረት ዓፍየት ለአትሐዝዮም ። ሕኔት ሕሙም ራዑ፡ መራዐት ለለሐዙ እተ ደረጀት ዲበ ልትከረው። ሰዳይት ሐቆ ኢረክበው ህዬ ርሖም ወአርወሐት ሕሙሞም ዲብ ብቆት እግል ልካሩ ቀድሮ ወምን መናበረት እጅትማዕየት ረይሞ።

ጨቅጥ ሽቅል ለሰብቡ ሕውነ እት መቕደረት ዳፍዖት ሕማም ድዋርነ ወሓለት ሴላት ገሮብነ እት ሓለት ሜዛን “ኤሌትሮላይት” መትሐምራግ ሰብብ። እሊ መትሓምራግ እሊ እግል አትሀደኦት ሻፍገት ሰዳይት ዓፍየት ኢትረከበት ምን ገብእ፡ ምን ሕማም ናይ ደፍዖት መቅደረትነ ተሐውን አው ትደሀር። ከም ተእሲሩ ህዬ እብ ኮቪድ 19 ልግባእ ወብዕድ አምራድ አረይ እንገብእ። ሴላት ገሮብነ ራትዕ ወራታቶም እግል ልሰርግሎ ለወዴ ጃንብ ምን ምልክነ ፈግር። ከም ፍገሪቱ ህዬ፡ መትሓመራግ ወራት ሴላት ባህለት “ሰሉላር ሆምዮ-ስታሲስ” ሳድፍ። እሊ በህለት፡ ሴላት ገሮብነ እግል ነፍስነ ለለአዜ አው ለደርር ሕምዝ ለአፈሩ ከዲብ ድቁብ ሕማም ንትካሬ። አው ህዬ ለምን ሕማም እግል ልዳፍዖ ለነፍዖ ሴላት ገሮብ፡ ሐብሬ ትትሐምረግ ዲቦም ከ ሕኔት ሕማም ከርዖ እግለ ነፍስ እብ ዐክስ ለአዝወ። እሊ ህዬ “አውቶ-ኢሚዩን-ዲስ ኦርደር” ለትትበሀል ሓለት እተ ከሬነ ከእግል ልዳፍዖ ለትኸለቀው ሴላት እግለ ገሮብ ህጁም ወዱ እቱ በህለት ቱ።

ዲብ ሴላትነ መክዘን ጣቀት አው ሒለት ላቱ “ማይቶኮንድርየ” ምን መንፈዐት ፈግር። “ማይቶኮንድርየ” ሐወነ ምን ገብእ ህዬ፡ መዳፈዐት መቅደረት ሕማም ምስሉ ተሐውን፡ ሴላት ጣቀት /ሒለት ልስእኖ ወዲብ ገሮብነ አረር ሳድፍ። ሴላት እግል ልቅተል ለቀድር ሕምዝ [“ሳይቶኪን”] በዝሕ እቱ። ኩምኩም ተእሲር ናይ እሊ ኩሉ ህዬ፡ ነፍስነ መስከብ ሕማም ወአረር ትገብእ ከ ኮቪድ 19 መ በክት ረክብ።

ምስል እለ ገሽለት ኮቪድ 19 ለመጽእ ጨቅጥ ከፎ እግል ነአኽፍፎ እንቅድር? አወል እብ ሰበትላ ገሽለት ካፍየት ወራትዐት ሐብሬ እግል ተሀሌ እግልነ ወጅብ። ዲብ ሓድረት ሓለት ረከዞት፡ እብ ሰበት እለ ዮም ሌጣ ፈከሮት፡ እብ ሰበት ፈጅር ወሐቆሀ እግል ንህመም አለብነ። ተርኪዝነ ወእህትማምነ ለለአሽዕር ጋር ምኑ መትደጋግ ። 4, 7, 8 ለልትበሀል በሰር አተንፈሶት መትነፋዕ። እሊ በህለት፡ 1ይት እብ አፉካ እበ ለትትሰመዕ ክርን “ኡፍፍፍ” እት ትብል አተንፈሶት። 2ይት ኣፉካ እንዴ ደብአካ እብ ኣንፍካ ሀዋእ ስሕበት፡ ለሀወእ እት ትስሕብ ምን ሐቴ አስክ አርበዕ ዐለቦት። 3ይት እግለ ሀወእ ዲብ ሸንበአትከ እንዴ ከረዕካሁ ምን ሐቴ አስክ ሰቦዕ ዐልብ ። 4ይት አፉካ እንዴ ፈተሕካ እብ ለትትሰመዕ ክርን “ኡፍፍፍፍ” እት ትብል አተንፈሶት። ክእነ ዲብ ትወዴ ህዬ ምን ሐቴ አስክ ሰማን ዐለቦት። ክሪት አውማ ሱድፍት ለሀሌት ሓለት መትከበቶት። ሓለት ኮቪድ 19 ከመ ህሌት መትከባተ። ምን ኬን ለገሽለት እንዴ ሐሰብከ ሰኔት መተምናይ። ኣፍካር ራትዕ አው ኣፍካር ኢጃቢ ጠወሮት። ኤማን ውዴ ሳጅዕ ግበእ፡ ምስል መልህያምካ ተጃረብ ሽቅል መትባዳል። ዲብ ወክድ ዕርፍ ምስል ኣቃርብካ፡ ዓኢለትከ ወለትፈትዮም አንፋር መትዋሳል ወህጅክ ኢተአትካርም።