መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ (7ይ ክፈል)

እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ

በሊስ እግል ዛልም ሸክዋት ምጅልስ አምን

3. ናይለ ወክድ ለሀይ ሕኩመት አቶብየ፡ ዲብ ፌብራይር 2008 ዲብለ እግል ሰልሲተን ድወል (ኤረትርየ፡ አቶብየ ወጅቡቲ) ለለትሐዳድድ ደብር ሙሰ ዐሊ ስለሕ ክቡድ ክምሰል ተክለውቱ፡ እሊ ክሉ መሻክል ሕዱድ ኤረትርየ ወጅቡቲ መጽአ። መጥ-መጦር እሊ አቶብየ ለነስአተ ምስዳር ህዬ ዲብ ጅቡቲ ለዐለት ቅወት አሜሪከ አስክ ቅብለታይ እንክር ሕዱድ ኤረትርየ መጽአት። ሕኩመት ኤረትርየ፡ ዲብ እንክር ግብለት ምውዳቅ ጸሓይ ወግብለት ናይ ሕዱዱ እት ገብእ፡ እግል ሐረከት ዐክሰርየት አቶብየ ወአሜሪከ ምን ቅሩብ ታብዑ ዐለ። ዲብ ክእነ ቴለል እት ሕነ ህዬ ዲብ ዮም 23 ኣፕሪል 2008 አሚር ቀጠር ለዐለ ሐመድ ቢን ከሊፈ አልሳኒ አስክ ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ ተለፎን እንዴ ዘብጠ፡ ርኢስ ጅቡቲ እስማዒል ዑመር ገሌ “ኤረትርየ ዲብ ባካት ናይ ሕበር ሕዱድነ ቅወት ብዝሕት ተአሸፍፍ ህሌት” ዲብ ልብል ሸክወት ክምሰል ቀደመ እቱ ሐበረዩ። ዲብለ ጻብኢት ትሉሊት እብ ወካለት” ዲብ ሐንቴለ ልብል፡ አርእስ ውዛረት ካርጅየት ኤረትርየ ዲብ ዮም 19 ኖቨምበር 2008 ለአዳለዩ ሸሬሕ ብሁል ክምሰለ ህለ፡ ርኢስ ኤረትርየ “እለ ቀድየት እለ ቀደም እለ ክሉ ረአሰ ሳምዐ ይአነ፡” ዲብ ልብል እግል አሚር ቀጠር በልሰ እግሉ። እንዴ አትለ ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ “ርኢስ እስማዒል ገሌ ዱቅሪ ምስልዬ ምን ልትዋጀህ ሰኒ ዐለ።

እብ አማን ምሽክለት ህሌት ገብአት ምንገብእ፡ አነ እብ ጀሀቼ አስክ ጅቡቲ እግል ኢጊስ ዱሉይ አነ። ርኢስ ገሌመ አስክ አስመረ እግል ልምጸእ ቀድር። እግል

ክልኢቱ ኢልትከበቱ ገብአ ምንገብእመ ዲብ አደውሐ እግል ንትዋጀህ እንቀድር” እት ልብል ሐበረዩ። አሚር ቀጠር እብ ጀሀቱ እግለ “ሰኒ” ለቤለዩ ረአይ ኢሰያስ አፈወርቂ ትከበተዩ። ርኢስ ኤረትርየ በዳሪት እንዴ ነስአ፡ እብ ሰበት ሐቂቀት ናይለ ጅቡቲ ለአቅረበተ ሸክወት እግል ኣመሮት፡ እተ ምዕል ለሀ አስክ ርኢስ ጅቡቲ እንዴ አተሰለ ረክበዩ። ርኢስ ጅቡቲ ህዬ “ቅዋቶም ዲብ ሕዱድነ ጽጉዕ ክምሰል ህለ ሰምዐኮ” እት ልብል በልሰ እሉ። ርኢስ ኤረትርየ እብ ጀሀቱ፡ በሊስ ርኢስ ጅቡቲ ክምሰል ተሐበረዩ፡ አስክ እስማዒል እንዴ አተሰለ “ምዶል፡ ዔማት ናይ እለ ሐብሬ እለ ምንቱ?” እት ልብል ትሰአለዩ። ርኢስ ጅቡቲ “ሐበረውኒ” ዲብ ልብል በልሰ። እንዴ ጸንሐው ዲብ ናይ ደዓያት ፊራሮ ለትነፈዐው እቡ ፈረንስዪን ለትናወለዉ “ስወር” ክምሰል ህለ ላኪን ይሐበረዩ። ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ ለደዓያት ለሀይ ምን አማን ለሬመ ክምቱ እግል ተንጃሁ ርኢስ ጅቡቲ እንዴ ሐበረ፡ ክምሰልሁ ላተ ምስዳር እግል ልንሰእ ለዳርክ አስባብ ክምሰል ይህለ ንየት ኤረትርየ ግውርነት ሰኔት ወመዓወነት ክልኢቱ ገባይል አደቀቦት ክምተ አብረሀ። ርኢስ ጅቡቲ እብ ጀሀቱ “በሊስ ሰኒቱ፡ እብ ጀሀቼ ህዬ ፈንጎሕ ዮም 24 ኣፕሪል 2008 እግል አተስል እትካቱ” እንዴ ቤለ ትሳረሐ ምኑ። ምናተ ክምሰል መውዕዱ ይአተሰለ። እብ ቃብል እሊ ውቁላም ዙባጥ ዲበ ባካት እግል ልሽፈፍ ለተአዘዘ ጄሽ እንዴ ተለዩ፡ አስክ ሕዱድ ኤረትርየ ወጅቡቲ ጌሰ። ቀደሙ ለይዐለ አከይ-መቅርሕ እንዴ ከልቀ ህዬ ዲብ ዓሲመት መዲነት ጅቡቲ አቅበለ። ምናተ ቅያደት ጄሽ መዳፈዐት ኤረትርየ እብሊ በርናምጅ እሊ ለትከለቀ አከይ-መቅርሕ ወቅብብ ለዐለ እቱ መዋዲት ምን ገበዩ እንዴ ኢሸክፍ፡ ምስል ጄሽ ጅቡቲ እብ ናይ ሕውትነት ደሚርቱ ለተዓመለ ምስሉ።

4. ሐቆ ስስ ሳምን ናይለ ፍንጌ ርኢስ ኤረትርየ ወተንጃሁ ርኢስ ጅቡቲ እብ ተለፎን ለተሃገው እቱ ወክድ፡ እብ ፍንቱይ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ዐሳክር ጅቡቲ ጽልመት እንዴ ሔገው ዲብ ረአስ ውሕዳት ኤረትርየ እብ ቀናብል እደይ ለተ’ለ ህጁም ከስተው። ውሕዳት ኤረትርየ ምስለ ክሉ ለዋጀሀዮም ህጁም፡ ክምሰለ አሰልፍ ለእቤሉ፡ ወሳይቅ ውዛረት ካርጅየት ኤረትርየ ክምሰለ ለሐብሩ፡ ቅያደት መርከዝየት ኤርትርየ ምን ረድ ፍዕል እግል ልትጀመሎ አው እግል ልደገጎ አዘዘዎም።

5. ግራሁ ዮም 11 ጁን 2008 ህዬ ጄሽ ጅቡቲ እብ ጥያራት እንዴ ትሰደ ድድ ውሕዳት ኤረትርየ ድቁብ ህጁም ሀረሰ።

6. ክምሰለ ወሳይቅ ሕኩመት ኤረትርየ ለለአክዱ ህዬ ውሕዳት ኤረትርየ፡ ዲብ ቀደሞም ለገብአ ልግበእ ብዕድ ሕርያን ሰበት ይዐለ እሎም፡ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ናይ መዳፈዐት አርወሐት ሐቆም ትነፈዐው።

7. ሕኩመት ጅቡቲ ዲብ አስመረ ለዐለ ሰፊረ ዲብ ዮም 14 ጁን 2008 ትስሕብ ዲብ ህሌት፡ እግል ሰፊር ኤረትርየ ዲብ ጅቡቲ ህዬ ዲብ ዮም 16 ጁን 2008 ጠርዘቱ። ሐቆ እሊ እግል ጀዋሲስ ሐሽመት ኤረትረየ እንዴ ዐዝመው ድድ ኤረትርየ ዲብሎማስያይ ወናይ ደዓያት ፊራሮ አትበገሰት።

8. ፍንጌ ውሕዳት ኤረትርየ ወጅቡቲ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ዲብ ሕዱድ ሸበህ ደግሽ ዐስከሪ ክምሰል ቀንጸ፡ ሕኩመት ጅቡቲ እብ ደሚር እኩይ እንዴ ትበገሰት እብ ገበይ ወዚር ካርጅየቱ መሐመድ ዐሊ ዩስፍ እንዴ ወዴት፡ ዲብ ዮም 29 ጁን 2008 ናይ ድወል ዐረብ መራሐመት እግል ትርከብ እግል ወሳእል እዕላም ምስር ወዐረብ ዲበ ሀበዩ ሸሬሕ፡ “እሊ ናይ ደንጎበ መዋዲት ኤረትርየ እብ እስራኤል ለትሰደ ሰበት ገብአ፡ እግል ክልነ ዲብ ብቆት ለካሬቱ፡ ከሊጅ ባብ አልመንደብ ህዬ አተላላይ አምን ወደሐን ድወል ዐረብ ቱ” እት ልብል ሐበረ። ርኢስ ጅቡቲ እስማዒል ዑመር ገሌ እብ ጀሀቱ፡ ዲብ ዮም 23 ኦክቶበር 2008 ዲብ ምጅልስ አምን ዲብለ ቀደመዩ ሸሬሕ፡ ክምሰል ገሌ ዲብሎማስዪን ዔማታት አሮበ ምን ፓሪስ ለሐበረዉ፡ ሐሩቀት ድወል ዐረብ ጀላብ እግል ኢልሰብብ እቱ ለትመሀዘ ናይ ሕዱድ ደግሽ እግል እስራኤል ምን አትዐገቦት እንዴ ትጀመለ፡ “ለምሽክለት ዲብ ቀበት ሰለስ ሳምን ሐቆመ ኢሰክበት፡ እት ረአስ ኤረትርየ ሐርብ እግል ንፍተሕ ቱ” እት ልብል አትፋረሀ።” ጌምያይ ርኢስ ጅቡቲ ነጂብ ጣህር ላኪን እብ ቃብል እሊ ዲብ ዮም 25 ኣፕሪል 2008 ዲበ ሀበዩ ሸሬሕ፡ “ናይ ሕዱድ ባካት ምን ሀለዮት ጄሽ ሕር ህለ፡ ምስል ኤረትርየ ክሉቅ ለዐለ ቴለል ሐርብ ህዬ ሽኑክ ህለ” እት ልብል ሕቡሩ ዐለ።” እሊ ዲብ ሕድ ለይበይእ ሸሬሕ ረስሚ ጅቡቲ፡ ቅያደት ጅቡቲ ቀደሙ እብ ናይ እዲነ ወመንጠቀት ጀሃት ዲበ ዳለ እቱ ሲናርዮ እንዴ ትሰሐበ ዲብ ተማስ ክምሰል ትሸመመ ለለሐብር ቱ። ዶሩ ህዬ እብ ናይ በረ ቅዋት እግለ ተሐደደ እሉ ወቀይ እት ፍዕል እግል ለውዐል ምን ስታቲብ ለለሐልፍ ኢኮን።

ምናተ ምን ሒለቱ ለለዐቤ ዶር እግል ለአግዴ ዲበ ልትዌነቅ እቱ ለዐለ ወክድ፡ እግለ ናይ ድወል ምውዳቅ ጸሓይ ጌምየት ዐስከርዪን ለሐበረዉ እንዴ ሰምዐ፡ ዲብ ዕፌ ተማሲል እንዴ ኢገብእ፡ እብ ክሉ መቃዪስ ምስለ ምኑ ለተዐቤ ቅወት ዲብ ሜዳን ዐስከርየት ለአቴ ክምሰል ህለ ለትረሰዐ መስል ዐለ። ገብአ ህዬ፡ እግለ ብዕዳም ለአዳለዉ እግሉ ኤታን እት ፍዕል እንዴ ኢለውዕል ክምሰል ኢለአቀብል ለአደፋርስ ምንመ ዐለ፡ ደገድግ ክምሰል ገብአ፡ ቅዋት ኤረትርየ ሕዱዱ እንዴ ተዐደ ዲብ ከርስ ምድር ጅቡቲ እግል ኢልእቴ ሰበት ፈርሀ፡ አስክለ ዐለ እቱ አቅበለ። ኤረትርየ ሕዱደ እግል ትትዐዴ ክምሰል ኢኮን ህዬ እብ ገሌ ፈተቹ ተሐበረዩ። ሰብ ሰልጠት ኤርትርያመ እብ ጀሀቶም ዲብ ምድር ግዋሬሁ ሸዐብ ጅቡቲ ሽብርመ ትግበእ ንየት አው ጠለብ ክምሰል አለቡ፡ ሑ ሸዐብ ጅቡቲ ህዬ

ፈረንሰ እብ አሳስለ ዲብ ዮም 27 ጁን 1977 ምስል ጅቡቲ ለፈርመት እቱ ዐስከርያይ እትፋቅ፡ ምነ ዐስከርያይ ደግሽ ለገብአ እቱ ባካት ሐድ 20 ኪሎ ምትር እተ ሪመ ባካት ሙልሓሊ (ደርዔለ) ዲበ ትትበሀል አካን መዐስከር ከወነ።

9.ኤረትርየ እግለ በርናምጅ ለትመሀዘ ናይ ሕዱድ አከይ-መቅርሕ እግል አስከቦት እግለ ማይ ነዲፍ እግል ሐምረጎት ልትባደሮ ለዐለው ናይ መንጠቀት ወእዲነ ቅዋት በክት እግል ክልአት፡ ዲብ ናይ ክልኢተን ድወል ደረጀት እግል ሐደዶቱ ዲበ ትጻገም እቱ ለዐለ ወክድ፡ ጅቡቲ ድድ ኤረትርየ ምን አማን ለሬመ ሸክዋት ዲብ ትነሽር እግለ ቀድየት አስክ ኢጋድ፡ እተሓድ አፍሪቀ፡ አልጃምዐ አልዐረብየ፡ መነዘመት ሙእተመር እስላም፡ መነዘመት ፍራንክፎን ወምጅልስ አምን ዲብ ዐደዮቱ ትሳሰዐ።

10. ለለትዐጅብ ምጅስል አምን እንዴ ኢከጅል፡ “ኤረትርየ እብ በዐል ምግብ እግል ልግበአ ለጠልበየ ናይ መንጠቀት ወዐለም መሓብር ረፍደት፡ እግል ጅህድ አሚን ዓምመ ቂመት ይሀበቱ” ብህል ዐለ። ምናተ ምጅስል አምን፡ እግለ ልትሃገው እቦም ለዐለው መነዘማት በሀለት ኢጋድ፡ እተሓድ አፍሪቀ፡ አልጃምዐ አልዐረብየ፡ መነዘመት ሙእተመር እስላም፡ ምጅልስ አምን ወእዳረት አሜሪከ፡ እብ ሰበትለ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ለሳደፈ ሐደስ ዲብ ምድር እንዴ ኢልብሕሶ፡ እብ ሸፋግ ኤረትርየ ክምሰል ሰቀው ለልትአመር ቱ። ምሰል ምጅልስ አምን እግል ኖሱ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ዲብለ አፍገረዩ ሻፍግ ሸሬሕ፡ እግለ “ኤረትርየ ድድ ጅቡቲ ዲብ ራስ ዱሜረ ወጀዚረት ዱሜረ ወዴተ” ለትብል ዐመልየት ዐስከርየት ክምሰል ሰቀት ልትአመር። ሐቆ 13 አምዕል በህለት ዲብ ዮም 25 ጁን 2008 ዲብለ አፍገረዩ ብዕድ ሸሬሕ ህዬ አሚን ዓም መነዘመት ምጅልስ ቅራን ባንኪሞን አስክ ጅቡቲ ወኤረትርየ “መርማሪ ልኡክ” እግል ልልአክ ጠልበ።

ምጅልስ አምን እንዴ ትባደረ እግል ኤረትርየ ክምሰል ሰቀ፡ እግለ አሰልፍ ለአሰሰየ ሸክወት ደሊል እግል ልርከብ እለ መመርምራይ ወፍድ አስክ ኤረትርየ ወጅቡቲ እግል ልንደእ ክም ትላከ ቄርኣይ ልብ ካሪ እሉ ህለ። ሰበት እሊቱ ህዬ እብ ቃብሉ ነፈር መነዘመት ምጅስል ቅራን ላተ ኤረትርየ፡ አስክ ለጻሐተ ትትአከድ ምጅርመት ጋብአት ህሌት በህለት ቱ። ዐንገላሊሾ መዋዲት ምጅልስ አምን ህዬ እሊቱ። ለተሀየበዩ ትእዛዝ እምበል በሐስ እት ፍዕል ለለውዕል መሻቀዪ እዳረት አሜሪከ ክምቱ ልትአመር። ጀዚረት ራስ ዱሜረ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ልግበእ ወቀደመ አው ግራሀ ሐርብ ለኢገብአ እተ አካን ዲብ እንተ፡ ምጅልስ አምን “ፍንጌ ኤረትርየ ወጅቡቲ ዲብ ጀዚረት ዱሜረ ሐርብ ገብአ” ልብል ዲብ ህለ፡ ምን አየ እንዴ ትበገሳ ለረክበየ ሐብሬ ተ? ምጅልስ አምን መመርምራይ ወፍድ ንድአት ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ ለልኡክ ላኪን አስክ ጀዚረት ዱሜረ ኢበጽሐ። ሰበቡ ዲበ ጀዚረት ሚ ክምሰል ገብአ ሐብሬ ሳብተት ሰበት አለቡ። ለአማን

ክምሰል እለ ለትበሀለት እት እንተ ላኪን፡ “ኤረትርየ ድድ ጅቡቲ ዐመልየት ዐስከርየት ሀረሰት” ዲበ ልብል መብደአ ሰብተት።