መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ 17ይ ክፈል

ካልኣይ ምዕራፍ

እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ ተርጀመት፡ መሐመድ እድሪስ መሐመድ

መሻክል ሶማል ወመባጥር ናይለ ወቀት ለሀይ አቶብየ፡ አሜሪከ ወኤረትርየ ዲበ ሐልፈ ቀዳማይ ክፋል፡ መበገስ፡ ጽበጥ ወኸልፍየት ናይለ ምጅልስ አምን ድድ ኤረትርየ ለሓለፈዩ ቀራር ዕልብ 1907 ወመባጥር ዳይማት አንፋር ምጅልስ አምን ለለአቀርባሁ አስባብ ወበሊስ ረኤነ። እንዴ አትሌነ ህዬ፡ እግለ ትፈናተ አስባብ ለመበገሱ መሻክል ሶማል እግል ንርኤ ቱ። መሻክል ሶማል እበ ገብአ ልግበእ ሸክል ፍንጌ “መትዐደይት ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል” ሐረከት አሸባብ ወ“አልሙጃህዲን” ለገብእ ናይ ሰልጠት ጅግራተ እንዴ ትበሀለት እግል ትሸረሕ ኢትቀድር። ክምሰል እሊ ኖዕ ላቱ ሸሬሕ እብ እሳት ወባሮት ለለትሐዜ አዋይን እግል ልክለቅ፡ እግል ገሌ ዲብ ተትዓቤ ቃኑንየት እግል ሂበት ወምን ገሌ እንዴ አምሸሽከ እግል አብደዮቶም ለአመመ፡ ምን አማን ወሐቂቀት ለሬመ ረኺስ አብሳር ቱ። ለእግል ጊጉይ ዐገሎም ኢበሪክን ለኢልትከበተ ድወል ህዬ ልትዐዳወወን ወጃዙወን። እሊ አግቡይ እሊ ላኪን እግል መሻክል ሶማል ለለሐባልክ ለሰብብ ዲኣኢኮን ሐል ለለአመጽእ ኢኮን። “ሰላም ወዕሪት ሶማል ወመስኩበት

መንጠቀት እግል አትዐናቃፍ ሐሽመት ስያስያይ፡ ማልያይ ወሎጂስቲክያይ ሰዳይት ተሀይብ ህሌት” ለልብል ናይ ሐሰት ሸክወት እንዴ ሀረስከ እብ እዳረት አሜሪከ ወምጅልስ አምን ዲብ ረአስ ኤረትርየ ቀራር መኔዕ ክምሰለ ሐልፈ ዲብ ቀዳማይ ክፋል ርኤነ። እግለ ሰኒ ለተሐባለከ መሻክል ሶማል እግል አምሸሾት፡ ሰሮም ርኡይ ሰሮም ህዬ ክምሰል ናይ ሰገን ለኑዕየተ ስያሰት እግል ልተበገዖ፡ ሰር ህዬ ካሮት አሜሪከ እግል ረኪብ እግል ልትባደር፡ ብዕዳም ህዬ ምነ ተአሸንርብ ሞረ ዋሽንግቶን እንዴ ፈርሀው እግል ልጅገሖ፡ ሰር ህዬ ገጽ ቀደም እግል ልህረቦ ገሌ አንፋር ምጅልስ አምን ህዬ እብ ምስተቕበል መንጠቀት ቀር አፍሪቀ ወመፋስል በሐር ቀየሕ ወምሒጥ ህንድ ኢመትሐሳር እግል ለርኡ ልብ ካርያም ህሌነ። ሰበት እሊ አሽየእ ዲብለ ናይ አማን አካኖም እግል ክርየት ናይ አማን መባጥር ለከስሰን ድወል ዲብ ቀድየት ሶማል እግል ኣመሮት፡ አሰልፍ እግል ስያሰተ ዲብ ዲሰምበር 2006 እግል ሶማል ለወረት አቶብየ፡ እብ ካልኣይት ደረጀት ህዬ እግለ እበ ዲብ ምሒጥ ህንድ ለዐስከረየ መራክብ ሐርብ ዲብ ጅቡቲ ጥያራት ሐርብ እንዴ ወዴከ እግል ሸዐብ ሶማል ትቀትል ለዐለት አሜሪከ እግል ንፈስር ቱ። ዲብ ደንጎበ ህዬ ሶማል አድሐኖት ወስያደት ምድረ ወውሕደተ እግል ሕፍዘት ለአመመት ስያሰት ኤረትርየ እግል ነቅርብ ቱ።

መሻክል ሶማል ወአስባቡ

አሰልፍ መሻክል ሶማል ወአስባቡ እብ ተፋሲል እግል ነቅርቡ ክምሰል ኢኮን፡ እግል ቄርኣይ እግል ነትፋቅድ እንፈቴ። እግለ ዲብ ኖስኖሱ አሳስያይት ወትርደት ዕላቀት ለቡ እግል ልትፈናቴ ለኢቀድር ታሪካይ፡ ስያስያይ፡ መሕበራይ ወእቅትሳድያይ አሽናኩ እግል ንርኤቱ።

አሳስ መሻክል

ክምሰለ ልትአመር ሕዱድ ድወል አፍሪቀ፡ ዲብ ሙእተመር በርሊን 1884-1885 እበ ገብአት እትፋቅየት ምን እስትዕማር አሮባቱ ለትወረሰ። ሕዱድ ድወል መንጠቀት ቀር አፍሪቀ እብ አሳስ ለዐለ ሜዛን ሒለት ፍንጌ ብሪጣንየ፡ ኢጣልየ፡ ወፈረንሳቱ ለተአሸረ። እሊ እት ፍዕል ለውዕለ ዲብ ህለየ ህዬ እግል ተክዊን ገባይል እለ መንተቀት ዲብ ወግም ይኣተያሁ። እግል ሸውሀት እስትዕማር ሌጠ እግል አርወዮት እንዴ ትበሀለ ለልትአሸር ሕዱር ግራሁ እግል ልምጸእ ለቀድር ስያስያይ፡ መሕበራይ፡ እንሳንያይ መሻክልመ ኢተሐሰረው እቡ። ሸዐብ ሶማል ህዬ ዲብ ደንጎበ 19 ክፈል ዘመን ዲብ ሐምስ ከፈፍል ትካፈለየ። ህተን ህዬ፦

ሶማል ብሪጣንየ (ሶማሊ ላንድ)
ሶማል ኢጣልየ (ግብለታይ ሸነክ)
ሶማል ፈረንሰ (ምድር ዒሰ ወዐፋር በህለት ጅቡቲ)
ሶማል ብሪጣንየ ሶማል አቶብየ (ኡጋዴን)
ሶማል ብሪጣንየ በህለት ሶማል ኬንየ (መንጠቀት ነፍድ በህለት ናይ ኬነየ ቅብለታይ ሕዱድ)

መስተዕምረት አንዘመት ብሪጣንየ ወኢጣልየ ምን ቅብለታይ ወግብለታይ ሶማል ክምሰል ፈግረው፡ እለን ክልኤ ከፈፍል ዲብ ዮም ሐቴ ጁላይ 1960 ክምሰል ትከምከመው ሕርየት ሶማል ተአወጀት። ለዲብ ሐምስ መናጥቅ ለትካፈለት ሶማል ዐባይ እግል ብንየት ለአመመ መስሮዕ ህዬ ተአምበተ። ዲብ ምግበ ሐምስ ረአስ ለቡ ኮከብ ለብእተ መንዴረት ሶማል፡ እግለ ሐምስ መናጥቅ ሶማል ለተሐብር እሻረት ከምከሞተ ህዬ፡ ሶማልዪን ክምሰልሁመ እግለ ትከሰረ መናጥቅ እብ ትሉሉይ ክምሰል ጠሉበንቱ ለለአክድ። ዲብ ሰነት 1961 ለፈግረ ደስቱር ሶማል ህዬ፡ ሕኩመት ሶማል፡ እግል ምድር ሶማል ዲብ ሕድ እግል ሓበሮት እብ ቃኑናይ ወእብ ሰላም አግቡይ ክምሰል ሸቄቱ ለለአክድ። ምድር ሶማል (ሶማሊ ላንድ) ዲብ ማዮ 1991 ናይ በይን ምስዳር እንዴ ነስአት ሕርየተ ምንመ አወጀት፡ ዲብ ምግብ መንዴረት ሶማል ለህሌት እሻረየ ላኪን እት አካነ ህሌት። ለዲብ ኦጎስት 1998 ሕክም ዛቲ ለአወጀት ፑንት ላንዲመ እግል መንዴረት ሶማል ኢፈግረት ምነ። እሊ ህዬ ሶማልዪን ወለ ዲብ ኖስኖሶም ምን ልትፈናተው ወልትበአሶ፡ ‘ሕልም ሶማል ዐባይ” ክምሰል ቦም ለለአፍህምቱ። ለዲብ ጁን 1977 ምን ሕኩመት ፈረንሰ ሕርየተ ለአወጀት ሶማል ፈረንሰ በህለት ጅቡቲመ ምን እለ አማን እለ ለትፈግር ኢኮን። እለ ደውለት እላመ (ጅቡቲ) መንዴረተ ዲብ ምግበ ኮከብ ህለ እተ።

ርኢስ ጅቡቲ ለዐለ ሐሰን ጉሌድ አብቲዶን እግል ኖሱ ሶማልያይ ክምሰልቱ ልትአመር። ግራሁ ለመጽአ ርኢስ እስማዒል ዑመር ገሌመ ዲብ 28 ፌብሩዋሪ 2010 ሶማልያይ ጅቡቲ ክምሰልቱ ሸርሐ። ሶማል ፈአንሰ (ጅቡቲ) ሕርየተ እግል ትርከብ እት ህሌት እግል ደውለት ሶማል መሻክል ትከልቅ ይዐለት። ሰበቡ ሕርየት ጅቡቲ ምን እስትዕማር ፈጊረ እግል ኖሱ እግለ ትፈናተ መናጥቅ “ሶማል ዐባይ” እግል ከምከሞት ክምሰል ሐቴ ምስዳር ገጽ ቀደም ትትነሰእ ሰበት ዐለት ቱ። ምናተ ሰብ ሰልጠት ሶማል እግለ ዲብ ሰነት 1954 ብሪጣንየ ዲብ አቶብየ ለሓበረተ መንጠቀት ኡጋዴን ውዲብ ወክድ ሕርየት ኬንየ 12 ዲሰምበር 1963 ዲብ ኬንየ ለሓበረተ መንጠቀት ቅብለታይ ሕዱድ (ኣነግድ) እግል ትሰአል እቡ ክምሰል አሰብዴት፡ መሻክል ሳደፈየ። እሊ ህዬ ሐቴ ናይ ብሪጣንየ ልጅነት ዲብ ዲሰምበር 1962 ዲበ አቅረበቱ ተቅሪር እክድቱ ዐለት።