Wp/tig/መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ - 1ይ ክፈል

መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ - 1ይ ክፈል

እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ

መእተዮ እድንያይ መጅልስ አምን፡ ዲብ ዮም 23 ዲሰምበር 2009 እብ ዕልብ 1907 ለልትአመር፡ ዲብ ዮም 5 ዲሰምበር 2011 እብ ዕልብ 2023 ለልትአመር፡ ዲብ ዮም 24 ጁላይ 2013 ህዬ እብ ዕልብ 2111 ለልትአመር ዛልም ወኢዓድል ቀራራት ድድ ኤረትርየ ክም ሓለፈ ልትአመር። መበገስ ናይለ ሓርያም ክልኦት ቀራራት፡ ለእብ ዕልብ 1907 ለልትአመር ቀራር ሰበት ገብአ ህዬ፡ ናይ በሐስ ክቱብዬ ዲቡ ለኣተንካበ እግል ልግበእ ቱ። እድንያይ መጅልስ አምን ዲብ ዮም 23 ዲሰምበር 2009 ዲበ ወደዩ ዕልብ 6254 ጀልሰት፡ እግል ምዕራፍ 7 እብ አሳስ ሚሳቅ መነዘመት ምጅልስ ቅራን፡ ድድ ኤረትርየ ደሊል ሰባት ለአለቡ ዛልም ወኢዓድል ቀራር ሓለፈ። እሊ ቀራር እሊ እግል ልትቀረር ለአቅረበዩ አስባብ፡ “ደውለት ኤረትርየ እግል ሙሰልሒን ሐረከት ሶማል፡ ስያስያይ፡ ማልያይ ወሎጂስቲኪያይ ሰዳይት ተሀይብ ህሌት። እግል መትዐደዪት ሕኩመት ፈደራልየት ሶማል ይአዕተረፈት እበ። ቅዋተ ምነ ምስል ጅቡቲ ለለትሓድደ ድዋራት እብ ፍንቱይ ህዬ ምን ራስ ዱሜረ ወጀኢረት ዱሜረ ኢሰሐበት” ለልብል ቱ ለዐለ።

ለእብ መጅልስ አምን ረአስ ኤረትርየ ለትቀረረ ቀራር፡ ኤረትርየ አስለሐት እግል ኢትዛቤ መኔዕ፡ ጀመዶት ማልያይ መቅደረተ ወእቅትሳድያይ አርዛቀ ክምሰልሁመ እግል ገሌ ምህም ላቶም አፍራድ ምን ሰፈርያት መኔዕ ለሸምልቱ ለዐለ። እሊ ቃኑንያይ አሳስ ለአለቡ ኢዓድል ወዛልም ቀራር እሊ፡ ድድ ኤረትርየ መኔዕ እግል ሓለፎት ምነ ዐለ ስያስያይት ሸንሀት እዳረት አምሪከ ለትበገሰ ዐለ። እዳረትአምሪከ፡ ክምሰለ ኑዕየት ቀራር እብ ገበይ እድንያይ አምን እግል ልቀርር ለቀሰበ፡ ኤረትርየ ጀሪመት ሰበት አጅሬት እንዴ ኢገብእ፡ እብ ደረጀት ወጠኒያይ፡ መንጠቀት ወእድንየ ዲብ ሕር ወስያድያይ ቀራር ስያሰተ ሰበት ሰብተት እበ ሐቴ ጀሀት፡ ለእብ ስያስያይ፡ እቅትሳድያይ ወስትራተጅያይ አጄንደተ እት ፍዕል እግል አውዐሎት ክምሰል አግደ መሻቀዪ ለትከድሙ፡ አቶብየ ክምሰል ናይ እለ መንጠቀት ሒለት እግል ትእመን እበ እግል ቀሰቦት ህዬ እበ ብዕድ እንክር ቱ። ሰበት እሊ፡ ዲብ አወላይት ምዕራፍ ጽበጥ ወኸልፍየት ሀደፍ ቀራር እድንያይ አምን መብደእ ክል ዳይመት ወኢዳይመት ነፈር ምጅልስ አምን እግል ልትፈሰር ቱ። ዲብ ምዕራፍ ክልኤ ህዬ ሽከረት ታሪካይ፡ ስያስያይ፡ ጂኦግራፍያይ፡ መሕበራይ፡ እቅትሳድያይ፡ ዐስከርያይ ወናይ ድዋር መሻክል ሶማም እግል ልፈስር ቱ። ዲብ ሳልሳይት ምዕራፍ ህዬ፡ አቶብየ፡ ኤረትርየ ወአምሪከ ዲብ ሶማል ለልተበዓሀ ስያሰት ክምሰልሁመ እግለ እድንያይት ቤት ጎማት አምን “አስክ ሶማል ስለሕ እግል ኢልእቴ ወእግል ትራቅብ ለቄመት መጅሙዐት ሶማል ወኤረትርየ” እምበል ደሊል ሳብት፡ “ኤረትርየ እግል ሐረከት ሶማል ስያስያይ፡ ሎጂስቲክያይ ወማልያይ ሰዳይት ተሀይብ ተ” እት ልብል ለአቅረበዩ ናይ ሐሰት ተቅሪር አሳስ እንዴው ወደ፡ እብ አሳስ ሳብዓይት ምዕራፍ ሚሳቅ መነዘመት መጅልስ ቅራን፡ ድድ ኤረትርየ ለሓለፈዩ ዛልም መኔዕ እብ ተፋሲል እግል ልቅረብ ቱ።

ዲብ ራብዓይት ምዕራፍ ህዬ አስባብ ረፌዕ መኔዕ ሚ ክምሰል ዐለ እግል ልፈስር ቱ። ዲብ ሓምሳይት ምዕራፍ ህዬ ተሕሊል ቅራአት እግል መሓደረት አንፋር ድወል ምጅልስ አምን መኔዕ ምን ኤረትርየ ሐቆለ ትረፈዐ። አወላይ ምዕራፍ መበገስ፡ ጽበጥ ወመታክለ ቀራር መበገስ (ኸልፍየት) ወጽበጥ ቀራር ምጅልስ አምን ዕልብ 1907 ዲብ እሊ ክፋል እሊ፡ መባጥር ናይለ 15 አንፋር ምጅልሰ አምን እንዴ ይእንረኤ፡ ጽበጥ ወኸልፍየት ቀራር ዕልብ 1907 እብ ተፋሲል እግል ንርአዩ ቱ። አወላይ፦ መበገስ ቀራር ዕልብ 1907 ዲበ ቀራር ክምሰለ ሽሮሕ ለህለ፡ መበገስ ቀራር ምጅልስ አምን ዕልብ 1907 ለትበሀለ ንቀጥ፦

1.“ኤረትርየ፡ ዲብ ሶማል ሰላም ወዕሬ እግል ኢልትረከብ እግለ ለሐምርጎ ወለ መንተቀት ለረብሾ ሙሰልሒን ሐሽመት፡ ስያሲ፡ ማልያይ ወሎጂስትክያይ ሰዳይት ተሀይብ ህሌት።

2. “ኤረትርየ እብ አሳስ ዳይም ወኪል ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ዲብ ዮም 19 ማዮ ዲብ ርኢስ ምጅልስ አምን ለሓለፈየ ልእከት፡ እግለ ሼክ ሸሪፍ ሼክ አሕመድ ርኢስ መትዐዳይት ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል እግል ልግበእ ለሐሬት እትፋቅየት ጅቡቲ ረፍደት።

3. “ልኡክ እተሓድ አፍሪቀ፡ ሰላም ወመስኩበት ሶማል እግል አከዶት እግለ ወድዩ ለሀለ ጅህድ ሜዛን ዐቢ እግል ልትሀየቡ ወጅብ”

4. “እግል ሄራር ሰላም ጅቡቲ እግል ክርዐት ወዐንቀፎት እግለ ልትሐረኮ ጀሃት፡ እተሓድ አፍሪቀ ድዶም ለተትሐዜ ምስዳር እግል ትትነሰእ በ”

5. “ኤረትርየ ምስል ጅቡቲ መትፋሃም አው ናይ ክልኢቱ ጀሃት መዋጀሀት እግል ቲዴ ለልብል ፍክር ረፍደት፡ ናይ መንጠቀት ወመነዘማት አሚን ዓም ዜረኖት ኢለትሐዜ ትቤ”

6. “መዋዲት ኤረትርየ እግል ሰላም ወዕሬ ደውለት ሶማል ለተክል ቱ። አከይ መቅርሕ ጅቡቲ ወኤረትርየ ህዬ እግል እድንያይ ሰላም ወአምን ዲብ ብቆት ለካሬቱ።

7. “ክለን አዕደ ድወል - ክምሰልሁመ ኤረትርየ - እግል ዐመልየት ሰላም ጅቡቲ እግለ ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል ዕሬ እግል ትትመደድ ለትወድዩ ጅህድ እግል ልስደየ ወጅብ። ክምሰልሁመ ኤረትርየ መስኩበት ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል እግል ሐምረጎት አው ህዬ እግለ ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል እግል አውደቆት ዱቅሪ ልግበእ ወእብ ወለት ገበይ ለትወድዩ ወራታት እግል ተአብጥር ጠለብ።

8. “ኤረትርየ ዴሸ ወክሉ ስልሐ ዲብለ ናይ በዲር አካነተ እግል ትስሐብ ወዲበ ዲብ ጁን 2008 ደግሽ ለገብአ እቱ ራስ ዱሜረ ወጀዚረት ራስ ዱሜረ ላቱ ዐስከርያይ ሀለዮት እግል ኢተርኤ፡ ዲብ ራስ ዱሜረ ወጀዚረት ዱሜረ ምስል ጅቡቲ ናይ ሕዱድ ደግሽ ክምሰል በ እግል ተትአምን፡ ለመሳድድ እግል አርሀዮት ዲብለ ገብእ ህድግ እግል ትሻርክ፡ ክምሰል ዕዱ ነመዘመት ምጅልስ ቅራን እድንያይ ወጅባተ እግል ተአትምም ዲብ ዕልብ 3,4,5 ማደት 2 ሚሳቅ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ማደት 33 ሾሮሕ ለህለ መባድእ እግል ተሕተርም ወጅብ” ለልብል ዐለ። ካልኣይ፦ ጽበጥ ቀራር ምጅልስ አምን፡ ቀራር ዕልብ 1907 እግል ሓለፎት ክምሰል መበገስ አው ኸልፍየት እንሰቅቆ፡ እሊ እት ለዐል ለተሀደገ ሸክዋትቱ ለአዳለ። ዲቡ እንዴ ተንከበ ህዬ እሊ ለተሌ ምስዳራት ነስአ፦

1. “ክለን አዕደ ድወል፡ እብ ገበይ ምዋጥኒን አው መንዴረተን ለለአንበልብለvመራክብ ልግበእ ወጥያራት እንዴ ጸዐነ አስክ ኤረትርየ ለለአቴ ስለሕ ዐስከሪ ወሽብህ ዐስከሪ፡ ወእስቤራት እግል ክርዐት ሻፍገት ምስዳር ነሰአ። ክምሰልሁመ ቴክኖለጂያይ ወማልያይ ሰዳይት ወተእሂላት ለአበጥረ።”

2. “ኤርትርየ፡ ዱቅሪ ልግበእ ወእብ ወለት ገበይ ለገብአ ስለሕ አው ኣላት ዐስከርየት ምን መንጠቀተ አው እብ ገበይ መዋጥኒነ አው ህዬ መነዴረተ እበ ለአምበልብል መራክብ ልግበእ ወጥያራት እንዴ ወዴት እግል ተአዝቤ አው እግልተአምጽእ ክሉ ረአሱ ኢልሰመሕ እግለ። ክለን አዕደ ድወል ህዬ እብ ገበይ ምዋጥኒነን አው መንዴረተን እበ ለአምበልብል መራክብ ወጥያራት እንዴ ወደየ ኤረትርየ ስለሕ እግል ተኣቴ ዶል ጀርብ ከረዓሀ።”

3. “ከለን አንፋር ድወል፡ እብ አሳስ ጥዉር ወጠኒያይ ወእድንያይ ቀዋኒን፡ አስክ ኤረትርየ ወሶማል ለገይስ ወምኑ ለመጽእ ሽሕኖታት ኤረትርየ እግል ተምጽኡ አው እግል ትልአኩ ስሞሕ ለኢገብአ ጅንስ ክምሰል ቡ ሐብሬ ዶል ተሀሌ እለን እግል ልጽበጣሁ በን።”

4. “ክለን አንፋር ድወል፡ ለዲበ ከስሰ ልጅነት አስክ ካርጅ እግል ኢልሳፍሮ ለትቀረረ እቶም አፍራድ አስክ ድወልነ አው መንጠቀተን እግል ኢልእተየ አው እቡ እግል ኢልሕለፎ እግል ክርዐቶም ለለትሐዜ ምስዳራት ነሰአ።”

5. “ከለን አዕደ ድወል፡ ዲብ ድወለን ወመንጠቀተን እግለ ህለ፡ ዲብ ኤረትርየ እብ ወለት ገበይ ለትትመለክ ሰላዲ ወናይ እቅትሳድ አርዛቅ ወብዕድ፡ ምን እሊ ቀራር እሊ ለፈግረ እተ ዕለት እንዴ አስተብደየ እግል ጀመዶቱ እንዴ ኢልትአከረ ምስዳር ነሰአ። ዲብ ደንጎበ ምጅልስ አምን፡ እግል መዋዲት ኤረትርየ እብ ፋዬሕ እግል ትታብዑ ወእግል ተአደቅቡ ክምቱ፡ እንዴ አሸረ፡ ኤረትርየ ሐቆመ እብ ጽበጥ እሊ ቀራር እሊ ጠይዐት ላኪን እግል ለአስንዩ አው እግል ልርፍዑ ክምሰል ቀድር አከደ።