Wp/tig/ለናይ ሰልፍ መዓርክ 60ታት-15

ለናይ ሰልፍ መዓርክ 60ታት - 15ይ ክፈል
መሐመድ እድሪስ

መዐረከት አሜሊ - 20 ማዮ 1962 ስጋሁ ለትበለዐ ሀይከል ዓጭሞታት ግናዘት እግል ትፈርግ ምሽክለት ቱ። ኩሉ ዓሞታት ኣደሚ ሕድ ለመስል፡ ሕብሩመ ጸዐደ ናይ ምንቱ እግል ቲበሉ! ናይ ለገብአ ልግበእ እንዴ ነስአዉ እግል ሊጊሶ እቡ ምራዶም ዐለ። ላኪን፡ እበ እንክር ኦሮ እግለ ሀይከል ክም ረአዉ፡ ናይ መደት ቅድምት እንድኢኮን ናይ አዜ ወናይ ወቅት ቅሩብ ሰበት ኢመስለ እቶም፡ እምበልሁመ ህዬ ልብል ክቡብ፡ “ናይ እናስ ሰኒ ረዪም፡ ምስል ሕጭር ሓምድ ዶል ተአትጃግሩ ኩሉ ረአሱ እግል ለአትሐስዮም ወለአቃሽሾም ለኢቀድር ፈርግ ሰበት ዐለ እቱ፡ ፈሽለው ከእንዴ ሐድገዉ ጌሰው።” እብሊመ ኢጸብረው፡ ወክድ ሓርመ እተ ሓምድ ልትሐረክ እቱ ለዐለ ድዋራት፡ ሸክ ለወደው እቱ አቅብር ሐዲስ እግል ለሐናፍሎ አንበተው። ሓጀት ትርድት ሳደፈቶም። እበናይ ኢኮን ወዓጭም ላኪን ትክ ለብህለት ወሰኒ ለትረተዐት ሓጀት ገዛፍ። ክም ገንሐወ ህዬ ማይ ጨቅመው ሌጠ። ለቀብር ለሀይ፡ እግለ ሓምድ እብ አርወሐቱ ክም ዐለ ለልአምሮ ሰብ ንዋይ ቶም እብ ዓኒ እት ለአምሮ ለአዳለዉ ከሓጀት ለቀብረው እቱ።

“ሕኩመት ግናዘት ሓምድ ተሐዜ ህሌት” ክም ሰምዐው፡ እግል ሐጋረት ለቀብረዉ ግንዳይ ህዬ ዐለ። እሊ ክም ውልዋል ዶልከ እብ ህግየ ሐቴ ሸብብ ለዐለ እስባት ለአለቡ ከበር እግል ልትአከድ፡ ወግናዘት ሓምድ’መ ሰበት ተሐገለት፡ ሰብ ሰልጠት ገለበቶም አው መትሃላጎም ኢነቅሰ። ለብዕድ ንእዘም ምኑ፡ በስ አማን ተ ወለሐሰት እግል ለአክዶ ለኢበለሰወ እበነት ይዐለት።

አስክለ ለአትሸክክ ድዋራትመ ሰኒ ለልአምሩ ነፈር ለአከው። ሰውረት ኤረትርየ እትለ ናይ ሰልፍ መትኣምባት ግድለ ስለሕ ዲብ 60ታት ፍንጌ ምናድሊን ሰውረት ወጄሽ አባይ ገብእ ለዐለ መዓርክ ምነ ምናድል ሀይለስላሴ ወልዱ ለከትበዩ ክታብ ዐዋቴ ለትነሰኣቱ። ከእግል ዮም 15ይ ክፈል ለልአከ መስኡል ዴሽ ጀነራል ከበዴ ገመዳ፡ ወለትለአከ ህዬ እት መደት ሽፍትነት ምስል ሓምድ ዕላቀት ሰኔት ለዐለት እሉ ሐጎስ ተምነዎ። እብ ከሊማቱ፦ ሓምድ ዐዋቴ ሞተ ክም ትበሀለ፡ እግልዬ ወእግል ተኽሌ ተክሌጋብር ሕኩመት ጊሶ ከበሩ ድለው ከምጽኦ ቤለው ከለአከውነ። ለዶል ለሀ ጀነራል ከበዴ ገመዳ ለልትበሀል ናይ ጦር ቃእድ ዐለ። ኖሱ ትላኬኒ ወክም ጊስኩሁ፡ “ሓምድ ሞተ ወለ ሀለ እንዴ ጊስከ አክድ” ቤሌኒ። አነ ወተኽሌ ህዬ ትበገስነ። ተኽሌ ለረክበቱ ከንዶእ፡ እት ገበይ ተርፈ።

አነ እብ መኪነት ሕኩመት ባርንቶ ጊስኮ። ምኑመ አስክ ዐሊ-ግድር በጽሐኮ። ዲቡ ሓምድ ሞተ ቤለውኒ። እት አንቶሬ እግል ልትቀበር 10 ገመል ነስአዉ ቤለውኒ። እትሊ ሐጎስ ተምነዎ እምበለ ‘ቤለውኒ’ ለአከደዩ ሸይ ይዐለ። ‘ቤለውኒ’ ሌጠ እንዴ ጸብጠ አቅበለ። ፍላን እተ ቀብሩ ሓድር ዐለ ወኖሱ እበነት ከሬኮ ዲቡ ኢቤለ ምን ገብእ እግል ትእመኑ ኢትቀድር። እብሊ ህዬ እምበለ ሰምዐኮ ረኤኮ ሰበት ኢቤለ፡ ሐብሬ ሳፍየት እበ አቅበለ እግል ኒበል ይእንቀድር። ለስሜት ይዐለት እቱ ተቅሪር ፖሊስመ፡ ለትሐባለከ ጌማም ሌጣ ቱ ለቀደመ፦ ...ሓምድ እብ ጸልዐት ከብድ (ቅርሐት) ልትጀረስ ሰበት ዐለ፡ ሐቆለ ናይ ደንጎበ መዐረከት ምክራዩ ቅዊት ህሌት። ምነ ሽፍትነት ለፈግረ ዲበ ምዕል አስክለ ለትሸረበ እቱ ወቅት፡ ሓምድ ሐሊብ ሌጠ ሰቴ ዐለ ድኢኮን፡ እክል በሌዕ ይዐለ። እብሊ ሰበብ እሊ ህዬ፡ ሰኒ ቀጢን ወሄራርመ ለአትዕቡ ዐለ… … ሐቆሀ፡ ሓምድ ከሰለ እንዴ ጌሰ ጭገሩ ቀረጨ፡ ልባሱ ቀየረ፡ እብ ገበይ ሰፋረት ብሪጣንየ እት ካርቱም ለመጽአዩ ጀዋዝ እቡ እንዴ ትነፈዐ ህዬ፡ እግል ዝያደት ዕላጅ አስክ ካይሮ ሳፈረ። እት ካይሮ፡ ሓምድ “ምን አጅል ሰውረት፡ ለሰልፋይት ጠልገት ለከፍኮ” እት ልብል ተሃገ። ለሰውራይት ልጅነት፡ ሓለት ሓምድ እት ቂመት እንዴ ኣቴት፡ ምስሎም እግል ልግበእ ሰበት ቀረረው፡ ናይለ ሰውረት ጀነራል እግል ልግበእ ሸየመዉ። እብ ጀሀት ብዕደት ህዬ፡ ሓምድ ምን እሊ ወክድ እሊ እት ፓኪስታን ተድሪብ ዐስከሪ ነስእ ክምሰል ሀለ ትሰመዐ። ምን ህግየ እት ህግየ፡ ገሌ አንፋር ህዬ እት ሐቴ መጀለት ሓምድ ልባስ ዐስከሪ ላብስ እት እንቱ ስዉር ክም ረአዉ ለሀድጎ።

እት ረአስለ እብ ሜርሒት ሓምድ ዐዋቴ ለገብአየ ሐምስ መዐረከት፡ እት ከረን ቀነብል ወጥለግ ክም ትላከፈ፡ እት አልገዴን እጅትመዕ ሸየም (ነዘር)

እብ ለክፍ ክም ትፈንጠረ፡ እብ ክሱሱ ብዞሕ ትዳገመ። እብ ግዕባቡ አብሳር አባይ እንዴ ፈሽለ፡ መዕነውያት ሸዐብ ሰኒ ወአማን ሰመ ዐርገ። እብሊ ህዬ፡ እት ክፍለት 1962፡ ንዳል ኤረትርየ ዝያደት እት ልትአመር ለጌሰ እተ መደት ገብአት። ለአባይ እግል ልሻቅሎ ወለአብሀርሮ እንዴ ትበሀለ አስክ ለትፈናተ አራዲ ለጌሰው ከረ ዑመር እዛዝ፡ ሀደፎም እንዴ አግደው፡ ዐደድ ቅድረቶም ምን ቀበት-ዐድ ወካርጅ መናዱቅ፡ ቀነብል ወጥለግ እንዴ ረክበው አስክለ ምነ ትበገሰው አካኖም ክም አቅበለው፡ ካልእ ዶል እንዴ ትከማከመው፡ ተሐይስ ተሐምቅ እንዴ ቤለው፡ ናይ ምስተቅበል በራምጆም እግል ልኤትኖ፡ ሓምድ ዐዋቴ እት ለሐዙ አንበተው። ክምሰለ እሰልፍ እንዴ ትጀመዐው ወትጋመው ኤታን እንዴ አፍግረው ለትዐወተው፡ ካልእ ዶልመ ምኑ ለልትደቀብ ዐመልያት እግል ሊደው፡ ምስሉ እግል ልትጋመው ሐዘው። ላኪን፡ ክምሰለ ለሐስበወ ኢገአት እሎም። እምበለ ምስል ሓምድ እንዴ ሐድገዎም ጋይሳም ለዐለው ሐምስ ስሉሓም፡ ብዕድ ነፈርመ ኢረክበው። ሓምድ ሰበት ይዐለ፡ “እተየ ሀለ፧” እት ልብሎ ትሰአለው። “እንዴ ሐመ እግል ልትዓለጅ ሱዳን ጋይስ ሀለ” ቤለዎም። ዝያደት ኩሎም ግንድፍል ይአምነ። ጽዋር ወወጅህ ዐዋቴ መሐመድ ፋይድ ክም ረአ ህዬ እት ሸክ አተ። * * * ሐቆ ሳምን ምን መዐረከት አሜሊ አምዕል ሰንበት ዐባይ፡ ምድር እንዴ መሰ ክም ዐወድወደ፡ ሓምድ ምስል ስስ መልህያሙ እት ተሽኪል ሳክባም ዐለው። ሓምድ ስምጥ ክቡብ ወለብዕዳም ርዩይም እንዴ ቤለው አትካረረው። ላሊ፡ እት ወክድለ ጸለምት ሓምድ እንዴ ቀንጸ እግል ክቡብ፡ “መንዱቅዬ ስምጥከ ውደዩ” እት ልብል ድርክ አበለዩ ዲቡ። እግለ ዝናሩመ እተ ክምሰልሀ። ክቡብ እግል ሓምድ “አፎ ቱ እንከ መንዱቅዬ ትብለኒ፧” እት ልብል ትሰአለዩ። ሓምድ “አነ ሕሙም ህሌኮ፡ ” ወምነ ወኬን ሐበት ኢትሃገ። ነጸላሁ እንዴ ትገልበበ ሌጠ ሰክበ። ሐቆሀ ከሊመት ኢትሃገ። ክቡብመ ለልአትሻቅል ሸይ ሰበት ይዐለ እግሉ፡ ካልእ ዶል ኢትሰአለዩ። ሳክባም ትመየው። ጽቤሕ ምድር ሓምድ እንዴ በድረ ለፈዜዕ ነፈርመ ይዐለ እቶም። አትኒን አስቡሕ ላኪን ቀደሜሁ ቀንጸው ከትሰለው።

ናይ ቅርብ ሰበት ገብአት እቱ፡ “ደሐን ይሀለ ገብእ” እንዴ ቤለ እት ልትባደር ሓምድ እግል ለሀርስ ለመጽአ ዐዋቴ መሐመድ ፋይድ ዐለ። “ሓምድ፡ ሓምድ” እት ልብል እብ ስሜቱ እት ለአድህዩ ነዝነዘዩ። ክቡብ ላኪን ይዐጅበዩ። “ያሼኽ! አፎ ለዓርፍ ኢትሐድጉ! ሕሙም ሰበት ትመየ ልስከብ ሕደጉ” እት ልብል ሰበት ትቃወመዩ፡ ምኑ ክም ረይም ወደዩ። እሊ ለፈሀመ አሕመድ ጋድፍ እብ ተረቱ እት ሓምድ እንዴ ጌሰ ዳምሀዩ። እለ ዶል እላመ ሓምድ እት ስካብ ጥዑም ክምሰለ ሀለ ነፈር ኩስኩስ ኢቤለ።

ለምስሉ ትመየ ክቡብ በዐል ሰብር ወሃድእ ቱ ለዐለ። እብ ምልሃዩ፡ “ሓምድ ቅነጽ፡ ጸሓይ ፈግረት ወምድር አምዐለ” ቤለዩ ስካብ ከልኡ ለሀለ እት መስል ዲቡ ወእት ልትአሰፍ ምኑ። ህቱመ በሊስ ሰበት ሰአነ ትሸከከ። እብ ሸፋግ እግለ አስራር እዴሁ ወልቡ ተማተመ። ገሮቡ ሕፉን ዐለ። ሀንደገት ልቡ ላኪን አትካረመት። ለዶል ለሃቱ ርሑ ለፈግረት፡ አስተሽሀደ፡ አትኒን 28 ማዮ 1962 ።