Wp/ssf/Qabizay
魚池鄉 (邵語：Qabizay；shpuut a lalawa：Hî-tî-hiong；kakitran a lalawa：Ǹg-tshṳ̀-hiông）[1] ，naur zain waqrath（shpuut a lalawa：Gōo-siânn-pó）， isai Tai-waan a Nan-tu shian a matilhfazfaz, isa fafaw a pruq sa Qariawan, isa tana’aylhi a pruq sa 國姓鄉、Suilikiin， isa tanaduu a pruq sa 仁愛鄉， isa tanaraus a pruq sa 信義鄉， isahai ianan sa mafazaq mashtay mulhthkiz a kilhnaqualhan sa Zintun. Qabizay mani sa Tai-waan a miniahala inai a thau sa Thau a ininthawan a kataunan, izai sa malhinuna sa Thau a lalawa.[2]
地形 pruq
[edit | edit source]Qabizay isai Tai-waan a matilhfazfaz a hudun a tana’aylhi a pruq,
Qabizayd hudun a rutaw ianan rima wa shaba shaunatusha matilaw ianan tusha shaba wa bii.
az'az a siaang a hudun isa pruq a fafaw sa Qariawan a fatu a lhkaribush a pruq,
muqay ianan Qabizay numa Suilikiin a lhituz a hudun sa Alishan a hudun numa Siusiu a lhkaribush a pruq. [3] izai a siaang mulhthkiz ianan sa mapushaz a hudun,
Nan-tu shapa wa hudun a lhanaz
ianan 水社大山(2120 bii )
ianan 大尖山 (2016 bii )
ianan 過坑山 (1331 bii )
ianan 貓囒山 (1020 bii )
ianan 後尖山 (1008 bii )
ianan 沙巴囒山 (955 bii )
ianan 番子田山 (934 bii )
ianan 魚池富山 (815 bii ) numanuma . [4]
isa izai a pruq mat uka.tata 平方公里 marain a maruqruq a pruq itia makthin a lashpaat ,az'az sa Qariawan a maruqruq a pruq.
izai sa mathuaw marain sa Qabizay maruqruq a pruq dai,
ianan a pruq itia sa mapushaz tata wa 平方公里；
isa matilhfazfaz a tanaraus sa Zintun a maruqruq a pruq dai,
ianna pruq sa larima.shpaat a 平方公里；
isa tana'aylhin a tanaraus sa Shtafari numa 銃櫃 tusha wa maruqruq a pruq, ianan a pruq itia sa tata.pitu 平方公里numa uka.pitu 平方公里。[5]
水文 sazum
[edit | edit source]sazum
Qabizay ianan sa latusha miaqbit a waqrath
isai tanaduu fafaw a imangqathi sa 烏溪 a lhumpana wa 南港 a waqrath .
waqrath ianan sa 南港 a waqrath numa suma wa lhumpana wa waqrath numa 桃米waqrath numa 鹽土坑 waqrath numa 十一股 waqrath numa 大林waqrath zain mani dai sa Qabizay a waqrath numa 東光waqrath .........numaunma
isai tana'aylhi tanaraus a imangqathi sa 濁水a waqrath,
waqrath ianan sa 濁水waqrath wa lhumpana wa waqrath numa Suilikiin waqrath numa suma wa lhumpana wa 水社尾waqrath numa 五城waqrath numa 火焙waqrath numa 電子waqrath numa Shtafari waqrath numa 梅堰堤坑waqrath.........numanuma.
Zintun isai sa inai a tanaraus a pruq,
naur sa Tai-waan a mathuaw marain a wazaqan.
itia sa inai a waqrath sa sazum mathuaw ladadu numa mathuaw luish, [6][7]
氣候 miakuza wa qali
[edit | edit source]Qabizay shalaqian dai sa latusha wa mahnar a qali,
maqa puru mat mathuaw marutaw thithu,
numa mahnariza wa qali mathuaw mahaziwhiw makazaka sa buut,
ianan sa launuan mahnar a maqitan a puru dai.
izui ianan sa Zintun a shuut a miakuza wa qali a taun
(isa hudun a marutaw itia sa tata matilaw ianan makthin rima wa 貓囒山，antu isa Zintun a shirshir.)][8]
歷史sasaz a lalawa
[edit | edit source]minaka tu kahiwan a Tai-waan niwan tu pinatash a kawash shauna 明鄭 a kawash,
isai tu kahiwan a Tai-waan niwan tu pinatash a lalawa, ianan sasaz a thau ininai Qabizay minakakakri.
tata matilaw ianan tanathu shaba wa kawash (明治 maturuz ianan turu a kawash)
Li-puun miku infazaq sasaziza wa aniamin a thau isai Ma'awaq masa Lalu mara manasha sa pashbalibalis numa pashbalis a aniamin.
tata tanathu rima rima wa kawash,(1955年)
(Min-kuuq mashpatiz ianan shpaat a kawash)(民國44年)
國立台灣大學 numa Nantu-shian 文獻委員會a miku infazaq sasaziza wa aniamin a thau
mani isai sa Lalu numa Ma'awaq numa 文武廟numa 青龍山麓 a wazaqan a shirshir, mara sa manasha sa pasain fatu kmalawa wa aniamin numa pasain kayu kmalawa wa aniamin.
mudadudadu isai sa pasain fatu kmalawa wa tilhaz a kazakazash mathuaw lamaqitan dai,
min'ianan sa tata wa kalangkan.
isa 明鄭 tu kahiwan tu isisua (1661-1683 kawash)
sa shpuut lhmazawan munai pinharan sa Nan-tu shian a pinatqalan puil.
minaka tata katuru katuru rima kawash (1665年) shauna sa tata katuru katuru pitu a kawash (1667年), (永曆十九至二十一年),
明鄭 a shanautuan amalhakath sa 斗六 a pruq, malhakath mani sa thuini a 竹山鎮, kanuniza isisua sa antu Qariawan a matqal puil a kalawan.[9]