Wp/rsk/Огурка
| Огурка | |
|---|---|
 Огурки
| |
 Випатрунок плода огурки
| |
| Наукова класификация | |
| Царство:
Кладус: Кладус: Кладус: Кладус: Ряд: Фамилия: Род: Файта: |
Plantae
Tracheophytes Angiospermae Eudicotidae Rosids Cucurbitales Cucurbitaceae Cucumis C. sativus |
| Биномне мено | |
C. sativus
| |
Огурка (лат. Cucumis sativus) файта лїсцастих рошлїнох з фамилиї бундавох (Cucurbitaceae). Хаснує ше у чловековим костираню як желєнява. То єднорочна рошлїна. Єст три главни файти огуркох - на шалату, на квашенє и огурки без маґочкох, медзи хторима створени даскельо сорти. Огурки принєшени з подруча Гималайох до Китаю, алє тераз рошню на векшини континентох. Велї файти огуркох ше хова комерциялно и предава на шветовим тарґовищу.
Опис
Огурка ма цагаце копинє хторе ше укоренює у жеми. Може роснуц коло тачкох (колїкох), окруцуюци их з ценкима спиралнима баюсами. У нациню лїсца вельки и формую хладок над плодами.
Плод типичних сортох огуркох цилиндичней форми, алє видлужени зоз зуженима концами, и може буц длугоки и до 62 cm и мац 10 cm у пречнїку.
У огуркових плодох єст 95% води. У ботаничним смислу, огурка класификована як бобка, файта ботаничней бобки з тварду вонкашню лупу и без нукашнїй подзелєньох.
Квитнуце и опращкованє
Векшину сортох огуркох ше шеє, та вимагаю опращованє. Прето ше кошнїци з пчолами виноши до польох дзе єст огурки, пред самим квитнуцом. Огурки ше тиж можу опращковац и прейґ донґовох. Векшина огуркох хтори вимагаю опращкованє самонекомпатибилни, та им за формованє нашеня и плоду потребни полен другей рошлїни.
Морфолоґийни прикмети
Корень огурки осовински з розконаренима бочнима жилами. Рошнє по поверхносци, а до жеми предзера найглїбше до 30 cm.
Стебло (нацинє) огурки ше цага по жеми, може нароснуц и вецей як 2 метери. На себе ма шерсцочки и вельке число баюсох хтори єй служа за притвердзованє за други рошлїни.
Лїсца прости з урезами и маю длугоки лїсцов конарчок. Єдноставни су, вельки и рапави. З лїсцових пазушкох ше розвиваю секундарни нациня.
Квитки жовтей фарби, по правилу єднополни. Хлопски квитки ше формую у лїсцових пазушкох, вецей вєдно з шерсцастима конарчками. Женски квитки по єден або вецей тиж у пазушки лїсца, з вираженим плоднїком. И хлопски и женски лїсца маю корунку у хторей єст 5 лїсточка – при женских квиткох векши.
Плод велька юшковита бобка хтора ма високи процент води, а менєй угльово гидрати, бильчки и минерални материї. Форма плоду може буц: вайцаста, вреценаста, округлїста, видлужена, цилиндрична. Велькосц плоду розлична, а чежина ше руша од даскельо грамох до 1 кили. Поверхносц плодох гладка або закрита з брадавками цо маю били або чарни джобаци виростки. Лупа плоду огурки желєней фарби.
Нашенє блядей жовтей фарби, длуговасте, кляпчисте. Ма добру ключкавосц хтора тирва до 8 роки.
| Нутритивна вредносц огуркох (сирови, з лупу) | |
|---|---|
| Енерґия: | 65 kJ (16 kcal) |
| Угльово гидрати: | 3,63 g |
| Цукри: | 1,67 g |
| Поживни влакна: | 0,5 g |
| Масци | 0,11 g |
| Протеини | 0,65 g |
| Витамини | |
| тиамин (Б1) | 0,027 mg (2%) |
| рибофлавин (Б2) | 0,033 mg (3%) |
| ниацин (Б3) | 0,098 mg (1%) |
| витамин Б5 | 0,259 mg (5%) |
| витамин Б6 | 0,04 mg (3%) |
| витамин Ц | 2,8 mg (3%) |
| Минерали | |
| калциюм | 16 mg (2%) |
| желєзо | 0,28 mg (2%) |
| маґнезиюм | 13 mg (4%) |
| манґан | 0,079 mg (4%) |
| фосфор | 24 mg (3%) |
| калиюм | 147 mg (3%) |
| натриюм | 2 mg (0%) |
| цинк | 0,2 mg (2%) |
| Други конституенти: | |
| вода | 95,23 g |
Сорти огуркох ше дзеля по длужини плодох, та єст сорти з длугокима, штреднє длугокима и краткима плодами. Сорти з длугокима плодами ше хаснує за продукцию у пластенїкох и склєнярнїкох. За индустрийни преробок ше хаснує сорти з краткима плодами (корнишони), а штреднє длугоки плоди (шалатово сорти) за трошенє як швижи.
Хороти и чкодлївци
- Антракноза
Тота хорота ше зявює кед хвиля цепла и влажна. Спричинює ю печарочка Colletotrichum lagenarium. Напада огурку у шицких фазох розвитку. На лїсцох ше зявює у форму жовтих пегох. На плодох, стебелкох и лїсцових конарчкох ше формую червени пеги як храсти хтори познейше почарнєю. Преноши ше прейґ заражених рошлїнских остаткох и нашеня. Знїщує ше з аґротехнїчнима мирами и хемийнима средствами, а рошлїнски остатки нападнутих огуркох треба спалїц.
- Храставосц
Зявює ше на огуркох у цеплих лейох. На плодох ше виражує у форми цмих улєгнутих пегох хтори здабу на храсти.
- Пепелнїца
Пепелнїца може нападнуц огурки гоч дзе ше их хова. Лїсце випатра як кед би було посипане з ґаром (пирню). Знїщує ше так же ше огурки пирска з катраном.
- Бактериоза
Хороту спричинює бактерия Pseudomonas lachrymans. Зявює ше кед лєта влажни и цепли. На лїсцох наставаю пеги нєправилней форми хтори орубени з нерватуру лїсца. Пеги з часом поцмею и ткань ше на тей часци суши и одпадує.
Лїковите дїйство
Огурки ефикасни при лїченю каменча у покруткох и мочовим мехире, бо розкладаю мочову квашнїну и пожвидшую вилучованє води и отровних материйох з орґанизма. Знїжую кревни прицисок, лїча реуму и реґулую роботу черевох.
Огурки представяю и сировину у козметичней индустриї (помади, лосиони, шампони), а нашо баби кладли на чоло и твар колєчка швижей огурки «пре красу», з прешвеченьом же их нє будзе болїц глава.
Литература
- Енциклопедия Нового Саду 12 (КОС – ЛЕР, Нови Сад 1999, б. 77
- Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 53, 59
- Радмила Шовлянски, Словнїк защити рошлїнох и животного штредку (сербско-руско-латинско-анґлийски), Нови Сад 2010
Вонкашнї вязи
- Краставац, Википедия на сербским язику
- Krastavac, Википедия на горватским язику
- Седем причини прецо треба єсц огурки, Вебсайт Fitpass.rs
- Огурка на Викиодлоги