Wp/rsk/Грушкa


Грушкa
Плод грушки
Наукова класификация
Царство: Кладус: Кладус: Кладус: Кладус: Ряд: Фамилия: Подплеме: Род:	Plantae Tracheophytes Angiospermae Eudicotidae Rosidas Rosales Rosaceae Malinae Pyrus
Файти
Помедзи 23 и 38 файти

Грушка (Pyrus L.) лїсцопадне древо хторе припада фамилиї ружох (lat. Rosaceae). Може нароснуц и до 12 m високо, a формує густу, вельку и округлу коруну.

Характеристики

Корень глїбоки, слабо розконарени и вреценасти, а стебло ма пречнїк дo 1 m. Лупа груба и попукана, бляда по цму кафову фарбу. Конари маслинасти або цмочервенкасто-кафовкастей фарби. Пупча закрити з червенкасто-кафовкастима лупками хтори маю на рубцох мохотку. Верхнї пупча пирамидални, а бочни длугоки и кончисти.

Лїсца єдноставни, оштро закончисцени на верху, голи, зменююци, широки 3-8 cm и длугоки 5-12 cm и рошню на конарчкох длугоких до 5 cm.

Квитки правилни, двополни, пречнїк им коло 3 cm, збити до ґириздох у хторих єст од 3 по 9 квитки. Зложени су з венчика и погарика хтори ма 5 жовто-желєни вистирчени лїсточка, а венєц 5 округли лїсточка. Ма 20-50 прашнїки, нїтки им били, а прашнїки червено-целовей фарби. Маю єден тлучок хтори зложени зоз 2 до 5 медзи собу зроснутих лїсцох. Квитнє у априлу и маю источашнє кед ше зявюю и лїсца.

Плоди юшковити, маю биляве месо омотане зоз жовту або желєну лупу, з остатками погарика на верху. Можу буц широки 4-12 cm, длугоки 5-16 cm и маю даскельо менши кляпчисти гладки маґочки цмей кафовей фарби. Дозреваю на початку єшенї.

Походзенє: мено роду Pirus старе латинске мено за грушку. Мено файти Communis у прекладзе значи часто, призвичаєно.

Бивальнїк

Грушку ше садзи од давна пре юшковити и смачни плоди. Розмножує ше з каламеньом и з нашеня, а нєшка єст вельо сорти рижних формох. Лєпши тоти сорти цо рошню нїжей и баржей водоровно, бо им одвитує лєгки бивальнїк хтори ше находзи у нашим реґионє и глїбока, мелка, поживна и влажна жем. Люби подруча з благима жимами, гоч є одпорна и на нїзки температури и може прежиц и на -25°С. Племенїти файти найлєпше родза на подручу дзе єст досц слунка и влаги, а нє подноша моцни жими. Барз нїзки температури можу спричинїц вимарзованє тканї и орґанох (окреме квиткових пупчох), а анї лєтнї горучави нє добри, бо ше на нїх суши лїсце. Найлєпши за грушку отворени положеня и благи схили у Фрушкей гори ґу Дунаю, на трушацей и плодней жеми.

Хаснованє

Грушка барз розширена овоц, у нас ше находзи на пиятим месце - после яблука, брескинї, шлївки и вишнї. После яблука и ядрастей овоци (орех, лїсковец, мандуля) як столна овоц ма найдлугшу сезону трошеня, од другей половки юния єдного року по половку яри идуцого року. Хаснує ше и за конзервованє, окреме за компот, маджун, джем, сладке. З грушки ше пече барз квалитетну палєнку. Найпознатша грушкова палєнка вилямовка.

Плод ше обера у зависносци од сорти, найчастейше при концу лєта або вєшенї. Грушка медоносна рошлїна и на єй квитки приходза пчоли, гоч ма менєй нектару и полену од других овоцох.

„Дзиви“ файти роду Pyrus мож гибридизовац, подобнє другим родом у подфамилиї яблукох (Maloideae), алє ше природни ареали тих файтох нє преклопюю и з тим гибридизация була зопарта. З неолитским ширеньом польопривреди, людзе штучно приводза до контакту „дзиви“ файти и починаю доместификацию.

Найпознатши сорти

Найпознатша сорта вилиямовка, хтору ше обера коло половки авґуста: плод вельки, грушкастей форми, жовтей фарби, юшковити и смачни. У хладзальнї ше може чувац два до три мешаци. Караманка стара сорта грушки, алє є и нєшка популарна на тарґовищу. Єй стебло тирва барз длуго, аж до 200 роки. При Руснацох були популарни у давних часох и грушки такволани ґереґовки – знука червени як ґереґи, потим ярчанки, нацики и кайзерки.

Костиранє

Сирови грушки маю таку нутритивну вредносц на 100 g (3,5 oz)


Енерґия Угльово гидрати Цукри Поживни влакна Масци Протеїни Витамини Тиамин (Б₁) Рибофлавин (Б₂) Ниацин (Б₃) Витамин Б5 Витамин Б6 Фолат (Б9) Холин Витамин Ц Витамин Е Витамин К Минерали Калциюм Желєзо Маґнезиюм Манґан Фосфор Калиюм Натриюм Цинк Други конституенти Вода	239 kJ (57 kcal) 15,23 g 9,75 g 3,1 g 0,14 g 0,36 g 0,012 mg 0,012 mg (1%) 0,026 mg (2%) 0,161 mg (1%) 0,049 mg (1%) 0,029 mg (2%) 7 μg (1%) 5,1 mg (1%) 4,3 mg (5%) 0,12 mg (1%) 4,4 μg (4%) 9 mg (1%) 0,18 mg (1%) 7 mg (2%) 0,048 mg (2%) 12 mg (2%) 116 mg (2%) 1 mg (0%) 0,1 mg (1%) 84 g

Чкодлївци

Чкодлївци хтори нападаю грушки то: грушков червоточ (Zeuzera pyrina), грушков жищок (Anthonomus cinctus) и грушкова лїсцова оса (Neurotoma flaviventris). Знїщує ше их зоз пирсканьом з хемийнима средствами.


Пейцме найвекши продукователє грушкох у 2013. року
Держава	Продукция (у тонох)	Надпомнуце
Китай	17.300.751
ЗАД	795.557
Италия	743.029
Арґентина	722.324
Турска	461.826
Швет	25.203.754	[А]
A - Урядово, полуурядово податки або приблїжни прецени

Литература

Енциклопедия Нового Саду 12 (КОС – ЛЕР, Нови Сад 1999, б. 135

Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 56.

Вонкашнї вязи

Крушка, Википедия на сербским язику

Kruška, www.biljka.rs

Крушка, нутритивна вредност

Nutritivna vrednost i zdravstvene koristi krušaka