Wp/rsk/Ветернїца

Ветернїца и витернїца (серб. вејалица) – справа за вяце зарна на хторей ше оддвойовало зарно од плєви. З обрацаном ручки ше рушали древени лопатки (штири криделка зоз ясену або бресту хтори були на желєзней осовинки) хтори правели струянє воздуху медзи роштами и на тот способ ше зарно оддвойовало од лупки або плєви, потим випадовало под ветернїцу до древеного валова, а плєва виходзела на други бок.

Часци витернїци

Витернїца була правена зоз ядлїни и мала тоти часци:

1. грот (або ладу);

2. дещичку за реґулованє швидкосци чуреня зарна;

3. главну рошту и рошти за рижни потреби (слунечнїк, кукурицу, жито, овес, шеменєц, просо);

4. два желєзни зубкасти колєска медзисобно повязани: єдно векше хторе з обрацаньом ручки обрацало осовинку на хторей криделка и друге над нїм, менше, хторе порушовало циґанку;

5. циґанка (длуговасте желєзко хторе ше шейта лїво-право з обрацаньом зубкастого колєска) и на таки способ кива рошти;

6. одберачку - древену лопатку за одберанє готового продукту;

7. на сподку полукружного бубню (на процивним боку рошти) єст отвор през хтори випадує готови продукт и вигарта ше го зоз тоту одберачку.

Приклад (ветренїца):

Жито ше вяло на ветренїци и обрацало з ручку доокола. Зоз тим ше порушовали кридла у ветренїци хтори правели витор. Витор видувал плєву и прах, а чисте жито падало през рошту под ветернїцу;

Приклад (витернїца):

У тот час кажду ноц до пол ноци по цалим валалє лєм витернїци керепкали.

Фразеолоґия:

Приповедац як ветернїца (барз вельо приповедац: Баба Ганя дожила глїбоку старосц, два роки єй хиби до стотки, лєдво ходзи, алє приповеда як витернїца.

Литература

Словнїк руского народного язика I, А- Н, Филозофски факултет, Одсек за русинистику, Нови Сад 2017, б. 131

Вонкашнї вязи

• Vejalica/vetrenjača/trijer/trior za žito ili pasulj, www.facebook.com, 20. юлий 2020.
• Витернїца, ТВ репортажа Сенки Русковски Надь