Wp/rsk/Арвачка
| Наукова класификация | |
|---|---|
 | |
| Царство: | Plantae |
| Дивизия: | Magnoliophyta |
| Класа: | Magnoliopsida |
| Ряд: | Malpighiales |
| Фамилия: | Violaceae |
| Род: | Viola |
| Файта: | V. tricolor |
| Биномне мено | |
Viola tricolor L.
| |
Арвачка (лат. Viola hybrida hort., серб. сиротица, маћухица, дан и ноћ, слц. диял. аrvačka, укр. братки и фiалка триколiрна. То пожичка з мадяр. árvácska, а тото од мадяр. árva «широтка». Хаснує ше ище назви волово очко, дяблово очи, а тиж и сербизем дзень и ноц. Коцурска назва дяблово очи). Може буц єднорочна або вецейрочна лїсцаста рошлїна з ценким, розконареним стебелком. Лїсца на конарчкох шерцастоокруглей форми, по рубцох зубкасти. Квитки поєдинєчни, на длугоких конарчох з венчиковима лїстками рижних фарбох. Плод арвачки капсула.
Походзенє
– дзень и ноц ма богату историю хтора ше прецагує од дзивих пажичкох и польох Европи по заградки ширцом швета. Тото красне квеце було познате и почитоване ище у штреднїм вику, дзе ше го хасновало у народней медицини, алє и як символ любови у литератури и уметносци. Свойо путованє до верху популарносци почина у Анґлиї, дзе зоз селективним допатраньом достати рижнороднєйши и интензивнєйши варияциї фарбох, цо приведло до його широкей популарносци и култивациї у заградкох ширцом Европи, символизуюци носталґичну красу и єдноставносц природи у заградкарстве.
Прикмети
- Арвачки можу буц єднорочни, дворочни або краткотирваци вецейрочни рошлїни, у зависносци од файти и часу садзеня. Високи су 10-30 центи. Стебелко им празне знука. Зоз лїсцових пазушкох ше зявюю квитки на длугоких конарчкох. Квитню у периодзе май – септембер. Понеже су барз одпорни на нїзки температури, їх квитки ше вчас зявюю у наших заградкох и оставаю до позней жими. У черепчкох або жардинєрох можу прежиц цалу жиму. Нашенє барз дробенке, а чежина му 1.000 нашенька 0,5 ґрами. Знаю ше медзи собу покрижац, та су прето барз рижнородни.
Арвачка нє вимага вельо: люби и полуцинь. Барз є одпорна на жиму и нїзки температури. Одвитує єй мелка препущуюца глїна. Нє люби барз влажну глїну пре стебелка хтори лєжа на жеми.
Чкодлївци и хороти
Часто ше у пестованю арвачки стретаме з велїма чкодлївцами и хоротами. Найчастейше их нападаю и чкоду правя шлїмаки цо маю хижку, голи шлїмаки и лїсцово уши. Же би ше арвачки одбранєло од шлїмакох, поверхносц коло нїх треба посипац з дробним, оштрим писком або поставиц судзинки са пивом. За обрану од лїсцових ушох треба хасновац рижни рошлїнски препарати з покриви, цеску або догану.
Од хоротох на арвачкох найчастейши: пепелнїца, плєшнєнїна, гнїце кореня, вирус мозаїка огурки и пегавосц лїсца. Симптоми векшини охореньох ше зявюю у периодзе звекшаней влажносци, та арвачки добре посадзиц до дренованей жеми. Заражени рошлїни треба позберац и одстранїц. Барз важне онєможлївиц лїсцово уши, бо вони преноша вирус мозаїка огурки хтори може буц заспани и вец ше преношиц на даскельо ґенерациї. Жем треба же би була погноєна зоз гнойом хтори ма уровноважене одношенє азоту, фосфору и калиюму.
Литература
- Словнїк руского народного язика I, А – Н, Нови Сад 2017, б. 33
- Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 39, 64
Вонкашнї вязи
- Dan-noć (biljka), сайт www.bionet-skola.com
- Дан-ноћ (биљка), sr.wikipedia.org
- dan-i-noć, sr.wiktionary.org
- Kako uspešno gajiti Dan i noć - mali ukras vrta?, www.agroklub.rs/