| ভাষাৰ নাম |
বক্তাৰ সংখ্যা |
অৱস্থান |
উপভাষা |
শ্ৰেণীবিভাজন
|
| অসমীয়া |
|
|
|
ভাৰত-ইউৰোপীয়, ভাৰত-ইৰাণী, ভাৰত-আৰ্য্য, পূব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| আৰাকানীয় |
২ লাখ |
দক্ষিণ-পূৰ্ব বাংলাদেশ; পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
মাৰমা (পাহাৰী), ৰাখাইন (উপকূলীয়) |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, লোলো-বৰ্মী, বৰ্মী, দক্ষিণ বৰ্মী
|
| আশো চীন |
১৪২২ (১৯৮১ জনগণনা) |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
চট্টগ্ৰাম, লেমিয়ো, মিনবু, সাইংবাউন, সান্দোৱে, থায়েতমিয়ো |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, দক্ষিণী, শো
|
| উসুই |
৪ হাজাৰ |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
|
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, শ্ৰেণীকৰণ নাই
|
| ৱাৰ |
১৬ হাজাৰ |
উত্তৰ-পূৰ্ব বাংলাদেশত ভাৰতৰ সৈতে সীমান্তত |
|
অষ্ট্ৰো-এচীয়, মন-খমেৰ, উত্তৰ মন-খমেৰ, খাচীয়
|
| ওঁৰাও / কুৰুখ/ কোংকণী |
১৬৫,৬৮৩ |
ৰাজশাহী বিভাগ, মৌলভীবাজাৰ, হবিগঞ্জ, ঝিনাইদহ, কুষ্টিয়া, মাগুৰা |
বৰাইল সাদৰি, নুৰপুৰ সাদৰি, উচাই সাদৰি, মকান টিলা সাদৰি |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বিহাৰী
|
| ককবৰক |
১ লাখ |
|
জামাতিয়া, নোয়াতিয়া, ৰিয়াং, হালাম, দেববৰ্ম |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, ঝিংপো-কোনিয়াক-বোডো, কোনিয়াক-বোডো-গাৰো, বড়ো-গাৰো, বড়ো
|
| কুৰুখ |
|
|
|
দ্ৰাবিড়, উত্তৰ
|
| কোচ |
|
|
বানাই, হাৰিগায়া, সাতপাৰিয়া, তিনতেকিয়া, ওয়ানাং |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, ঝিংপো-কোনিয়াক-বোডো, কোনিয়াক-বড়ো-গাৰো, বোডো-গাৰো, কোচ
|
| খুমি চীন |
১১৮৮ (১৯৮১ জনগণনা) |
|
খিমি, য়িন্দি, খামি, ন্গালা |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, দক্ষিণী, খুমি
|
| খাচী |
|
মৌলভীবাজাৰ, সিলেট, হবিগঞ্জ |
খাচী (চেৰাপুঞ্জী), লিঙন্গাম |
অষ্ট্ৰো-এচীয়, মন-খমেৰ, উত্তৰ মন-খমেৰ, খাসীয়
|
| গাৰো |
১ লক্ষ |
ময়মনসিংহ, টাংগাইল, শ্ৰীপুৰ, জামালপুৰ, নেত্ৰকোণা, সিলেট, ঢাকা |
আবেং, আচিক |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, ঝিংপো-কোনিয়াক-বোডো, কোনিয়াক-বোডো-গাৰো, বোডো-গাৰো, গাৰো
|
| চাক |
৫,৫০০ |
আৰাকান নীল পাহাৰ, বান্দৰবান, ইত্যাদি |
|
নাই
|
| চাকমা |
৩ লাখৰ অধিক |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম, চট্টগ্ৰাম শহৰ |
৬টি উপভাষা আছে |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| চাটগাঁইয়া |
১ কোটি ৪০ লাখ |
চট্টগ্ৰাম বিভাগ ও আৰাকান ৰাজ্য |
ৰোহিঙ্গা, চাকমা |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| তঞ্চঙ্গ্যা |
১৭,৬৯৫ |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
|
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| তিপ্পেৰা |
১ লাখ |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
৩৬টি উপভাষা |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, শ্ৰেণীকৰণ নেই
|
| দাৰলং |
৯ হাজাৰ |
|
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, মধ্য
|
| প্নাৰ |
৪ হাজাৰ |
উত্তৰ-পূৰ্বে ভাৰতেৰ সাথে সীমান্তে; জাফলং, তামাবিল, জৈন্তাপুৰ |
|
অষ্ট্ৰো-এশীয়, মন-খমেৰ, উত্তৰ মন-খমেৰ, খাসীয়
|
| পাংখু |
২২৭৮ (১৯৮১ জনগণনা) |
বান্দৰবান, ৰাঙামাটি, খাগড়াছড়ি |
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চিন, মধ্য
|
| ফালাম চীন |
|
|
চোৰেই, জান্নিয়াত |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, উত্তৰ
|
| বৰ্মী |
৩ লাখ |
মায়ানমাৰ সীমান্তে |
বোমাং |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, লোলো-বৰ্মী, বৰ্মী, দক্ষিণ বৰ্মী
|
| বাংলা |
২৬ কোটিৰ বেশি |
|
কেন্দ্ৰীয়, পশ্চিমী (খাৰিয়া ঠাৰ, মাল পাহাড়িয়া, সাৰাকি), দক্ষিণ-পশ্চিমী বাংলা, উত্তৰ বাংলা (কোচ, শ্ৰীপুৰী), ৰাজবংশী, বাহে, পূৰ্ব বাংলা (পূৰ্ব কেন্দ্ৰীয়, সিলেটি), হাইজং, দক্ষিণ-পূৰ্বী বাংলা (চাকমা), গাণ্ডা, ভাঙ্গা |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| বাৱম চীন |
৫,৭৩৩ (১৯৮১ জনগণনা) |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰাম |
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, মধ্য
|
| বিষ্ণুপ্ৰিয়া মণিপুৰী |
৪০ হাজাৰ |
|
ৰাজাৰ গাং, মাদই গাং |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| ভাৰতীয় প্ৰতীকী ভাষা |
|
|
|
বধিৰসকলৰ প্ৰতীকী ভাষা
|
| মুণ্ডাৰী |
|
|
হাসাদা, লাতাৰ, নাগুৰি, কেৰা |
অষ্ট্ৰো-এচীয়, মুণ্ডা, উত্তৰ মুণ্ডা, খেৰওয়াৰি, মুণ্ডাৰী
|
| ম্ৰু/ম্ৰো |
৮০ হাজাৰ |
পাৰ্বত্য চট্টগ্ৰামেৰ ২০০টি গ্ৰামে |
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, ম্ৰু
|
| মিজো |
১ হাজাৰ |
মিজো পাহাড়, চট্টগ্ৰাম, সিলেট |
ৰালতে, দুলিয়েন, নগেলতে, মিজো, লে |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চিন-নাগা, কুকি-চিন, মধ্য
|
| মেগাম |
৬,৮৭২ |
উত্তৰ-পূৰ্ব বাংলাদেশ |
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, ঝিংপো-কোনিয়াক-বোডো, কোনিয়াক-বোডো-গাৰো, বোডো-গাৰো, গাৰো
|
| মৈতৈ |
১৫ হাজাৰ |
সিলেট |
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, মৈতৈ
|
| ৰংপুৰী |
১.৫ কোটি |
|
বাহে |
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| শেন্দু |
১ হাজাৰ |
|
|
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চিন-নাগা, কুকি-চিন, দক্ষিণী, শো
|
| চাঁওতালি |
১.৫ লাখ |
কাৰমালি, কমৰি-সাঁওতালি, লোহাৰি-সাঁওতালি, পাহাৰীয়া, মাহালি মাঁঝি |
|
অষ্ট্ৰো-এচীয়, মুণ্ডা, উত্তৰ মুণ্ডা, খেৰৱাৰী, চাওতালী
|
| ছিলেটী |
১ কোটি |
সিলেট বিভাগ |
|
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| হাকা চীন |
১২৬৪ |
|
ক্লাংক্লাং, জোখুয়া, শোনশে |
চীনা-তিব্বতী, তিবতী-বৰ্মী, কুকি-চীন-নাগা, কুকি-চীন, মধ্য
|
| হাজং |
|
|
|
ইন্দো-ইউৰোপীয়, ইন্দো-ইৰানীয়, ইন্দো-আৰ্য, পূৰ্ব অঞ্চল, বাংলা-অসমীয়া
|
| হো |
|
|
|
অষ্ট্ৰো-এচীয়, মুণ্ডা, উত্তৰ মুণ্ডা, খেৰৱাৰী, মুণ্ডাৰী
|
