Wp/rki/သရုပ်ဖော်ခြင်း
.jpg)
သရုပ်ဖော်ခြင်း (အင်္ဂလိပ်: illustration) ဆိုစာမှာ စာသား၊ အယူအဆ၊ ဖြစ်စဉ် (သို့) လုပ်ငန်းစဉ် တစ်ခုခုကို အမြင်ပိုင်းဆိုင်ရာ သျျှင်းလင်းပြသခြင်း၊ အနက်ထုတ်ဖော်ခြင်း သို့ တန်ဆာဆင်ခြင်း ဖြစ်ရေ။[1] သရုပ်ဖော်ခြင်းကို ပိုစတာ၊ မဂ္ဂဇင်း၊ စာအုပ်၊ သင်ကြားရီးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းတိ၊ အန်နီမေးသျျှင်းတိ၊ ဗီဒီယို ဂိမ်းတိနန့် ရုပ်သျျှင်တိစရေ ထုတ်ဝီရီးဆိုင်ရာ မီဒီယာတိတွင် ထည့်သွင်းပေါင်းစပ်ရန်အတွက် ရည်ရွယ်ရေ။ သရုပ်ဖော်ပုံတစ်ပုံကို သရုပ်ဖော်ပုံဆွဲသူမှ ပုံမှန်အားဖြင့် ဖန်တီးလိ့ဟိပြီး သရုပ်ဖော်ပုံရေ 'ပုံ' အသွင်ဖြင့်ကေလည်းကောင်း 'ရီးသားခြင်း' အသွင်ဖြင့်ကေလည်းကောင်း ဥပမာတစ်ခုကို ထောက်ပံ့ပီးရန် ရည်ရွယ်ပါရေ။
illustration (သရုပ်ဖော်ခြင်း/ပုံ) စကားလုံးဧ့ ဇာစ်မြစ်ရေ အလယ်ခေတ်နှောင်း အင်္ဂလိပ်စကားလုံးတစ်ခုဖြစ်ပနာ အနက်အားဖြင့် ဉာဏ်အလင်းပွင့်ခြင်း၊ ထွန်းလင်းခြင်း စသည့် အဓိပ္ပာယ်ရရေ။ မူရင်းဇာစ်မြစ်အနိန်နန့် လက်တင်တြိယာ illustrare မှ နာမ်ပုံစံ illustratio၊ ထိုမှတစ်ဆင့် ရှေးဟောင်း ပြင်သစ် မှ ဆင်းသက်လာရေ။[2]
ပုံဥပမာစတိုင်တိ
[edit | edit source]
ခေတ်ပြိုင်ပုံဥပမာအပါအဝင်စတိုင်တိနန့်နည်းစနစ်တိကျယ်ပြန့်အသုံးပြုပုံဆွဲ၊ ဆီးသုတ်၊ ပုံနှိပ်ခြင်း၊ ကော်လာဂျင်၊ တည်းဖြတ်ခြင်း၊ ဒစ်ဂျစ်တယ်ဒီဇိုင်း၊ မာလ်တီမီဒီယာ၊3Dမော်ဒယ်လ်ရည်ရွယ်ချက်ပေါ် မူတည်ပနာ ပုံဥပမာရေဖော်ပြခြင်း၊ ပုံစံချခြင်း၊
အထူးဒေသတိ [3] ပါဝင်
- ဗိသုကာပုံဥပမာ
- ရှေးဟောင်းသုတေသနပုံဥပမာ
- ရုက္ခဗေဒပုံဥပမာ
- အယူအဆအနုပညာဥပမာ
- ဖက်သျျှင်ပုံဥပမာ
- သတင်းအချက်အလက်ဂရပ်ဖစ်
- နည်းပညာဆိုင်ရာပုံဥပမာ
- ဆီးဘက်ဆိုင်ရာပုံဥပမာ
- ဇာတ်ကြောင်းပုံဥပမာ
- ရုပ်ပုံဥပမာစာအုပ်တိ
- သိပ္ပံနည်းကျပုံဥပမာ
နည်းပညာနန့်သိပ္ပံနည်းကျပုံဥပမာ
[edit | edit source]
;_2._Scutell%C3%A8re_idem_vari%C3%A9te;_3._Scutell%C3%A8re_de_Tonga._Boisd._(Tonga-Tabou.);_4._Scutell%C3%A8re_pagana._Fab._var._(Cartret.);_5._Agapophyte_(NYPL_b13624459-1267090).jpg)
နည်းပညာနန့်သိပ္ပံနည်းကျပုံဥပမာရေနည်းပညာသို့မဟုတ်သိပ္ပံနည်းကျသဘောသဘာဝအချက်အလက်တိကိုဆက်သွယ်ရေ။ခ့်တာ့ဝဲယ်၊ ပျံသန်းမှု မှ တဆင့်ပြန်ပနာတည်ဆောက်ရီး သင်ကြားပို့ချပုံတိ၊ ဘက်စပ်ပါဝင်ရာတစ်ခုဒီဇိုင်းတိ၊ ကားချပ်ရည်ရွယ်ချက်မှာရုပ်ပုံထုတ်လွှင့်သည့်ပုံရိပ်တိကိုထုတ်လွှင့်ရန်နန့်ရုပ်မြင်သံကြားမှတစ်ဆင့်လူ့လိ့လာသူသို့ထိရောက်စွာပီးပို့ရန်ဖြစ်ရေ။ [4]
နည်းပညာနန့်သိပ္ပံနည်းကျပုံဖော်ခြင်းကိုယေဘုယျအားဖြင့်ဘာသာရပ်တိအားမဖော်ပြရေပရိသတ်ကိုဖော်ပြရန်သို့မဟုတ်သျျှင်းပြရန်ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီးကြည့်ရှုသူဧ့စိတ်ဝင်စားမှုနန့်နားလည်မှုကိုမြှင့်တင်ရန်အရာဝတ္ထုတစ်ခုဧ့လုပ်ဆောင်မှုကိုအထင်အရှားဖော်ပြရန်ဖြစ်ရေ။
ခေတ်ပြိုင်ပုံဥပမာတွင်2Dနန့်3Dဆော့ဖ်ဝဲကိုအသုံးပြုပနာအလွယ်တကူအဆင့်မြှင့်တင်နိုင်သည့်အပြင်အခင်းအကျင်းအမျိုးမျိုးတွင်ပြန်ပနာအသုံးပြုနိုင်သည့်တိကျရေကိုယ်စားပြုမှုတိကိုပြုလုပ်လိ့ဟိရေ။
အနုပညာပုံအဖြစ်ဥပမာ
[edit | edit source]
အနုပညာလောကတွင်ရုပ်ပုံတိကိုဂရပ်ဖစ်ဒီဇိုင်းနန့်အနုပညာထက်အရီးမကြီးဟုယူဆကတ်ရေ။
ဂနိခေတ်တွင်၊ ဂရပ်ဖစ်ဝတ္ထုနန့်ဗီဒီယိုဂိမ်း စက်ရုံတိဧ့တိုးတက်မှုအပြင်မဂ္ဂဇင်းတိနန့်အခြားစာပေတိတွင်ရုပ်ပုံတိကိုပိုပြီးကေအသုံးပြုလာခြင်းကြောင့်ဂုပုံဖော်ခြင်းရေတန်ဖိုးဟိရေအနုပညာပုံစံဖြစ်လာပြီးကမ္ဘာ့ဈေးကွက်နန့်ချိတ်ဆက်နိုင်ရေ။
မူရင်းရုပ်ပုံအနုပညာရေလေလံပွဲတွင်ဈေးနှုန်းမြင့်မားခြင်းကြောင့်ဖြစ်ရေ။ အမေရိကန်အနုပညာသျျှင်နမ်ရော့ခ်ဝဲလ်ဧ့ချိုးဖောက်မှု မူလစာမျက်နှာဆက်ဆံရီးပန်းချီကားရေ ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဆိုထေဘီလေလံပွဲကိုဒေါ်လာ ၁၅.၄ သန်းဖြင့်ရောင်းချခရေ။ [5] တိစွာရေအခြားပုံဥပမာအမျိုးအစားတိရေတူညီစွာတန်ဖိုးထားကတ်ရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ဂဲလ်အဲလ်ဂရမ်နန့်အာဘေလ်တိုဘာဂစ်ကဲ့သို့ရေပိုစတာပုံကပ်ခြင်းအနုပညာသျျှင်တိကလည်းဈေးနှုန်းမြင့်မားခြင်းဖြစ်ရေ။
သမိုင်း
[edit | edit source]
သမိုင်းကြောင်းအရပုံဥပမာဧ့အနုပညာရေ ပုံနှိပ်ခြင်းနန့်ထုတ်ဝီခြင်းစက်မှုလုပ်ငန်းဖြစ်စဉ်တိနန့်နီးကပ်စွာဆက်စပ်နေရေ။
အစောပိုင်းသမိုင်း
[edit | edit source]အလယ်ခေတ်ကုတ်သင်္ကေတတိသရုပ်ဖော်ပုံတိကိုမီးမောင်းထိုးပြခြင်းအဖြစ်လူသိတိပြီးတစ်ဦးချင်းလက်ဖြင့်ရီးဆွဲခြင်းနန့်ခြယ်သခြင်းတိပြုလုပ်ခရေ။ ၁၅ ရာစုအတွင်း ပုံနှိပ်စက်တီထွင်မှုနန့်အတူစာအုပ်တိရေပိုပြီးကေကျယ်ပြန့်စွာဖြန့်ကျက်လာပြီသစ်သားထည်တိဖြင့်သရုပ်ဖော်ခရေ။
အစောဆုံးသရုပ်ဖော်ပုံအချို့ရေရှေးအီဂျစ် ခီမမ်ခေတ်မှအရုပ်စာရုပ်ပုံအဖြစ်မကြာမကြာပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်ရေ။ စံပြသရုပ်ဖော်ပုံနမူနာတစ်ခုမှာဘီစီ ၁၂၉၄ ခန့်တွင်ဘီစီအီး ၁၃၀၃ တွင်မွီးဖွားခရေရာမစ်ဧ့ဖခင်ဖြစ်ရေဖာရောဘုရင်စီတီသင်္ချိုင်းဂူမှတည်ဟိရေ။
၁၆၀၀ခုနှစ် ဂျပန်နိုင်ငံ ယူကီးအိုအီး အဆိုပါမှင်ဖြီးကနေရဟိလာတဲ့ဖော်ပြလိုင်းကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းအရောင်နဲ့သိမ်မွေ့ရေသွင်ပြင်လက္ခဏာတစ်ရပ်ဖြင့်ပုံဥပမာကိုစတိုင်ပုံနှိပ်သစ်သားပိတ်ပင်တားဆီးမှုနည်းပညာကိုဘာသာရပ်တိတွင်ရိုးရာပုံပြင်တိ၊ လူကြိုက်တိရေပုဂ္ဂိုလ်တိနန့်နေ့စဉ်ဘဝတိပါဝင်ရေ။ ဟိုကုဆိုင်းခန်နာစာဝါ မဟာလှိုင်းရေထိုအချိန်ကထင်ရှားရေပုံရိပ်ဖြစ်ရေ။
၁၆ ရာစုနန့်၁၇ ရာစုနှစ်တိအတွင်းဥရောပ၌ရုပ်ပုံဥပမာအတွက်အဓိကမျိုးပွားခြင်းဖြစ်စဉ်တိရေထွင်းခြင်းနန့်စွဲခြင်းရို့ဖြစ်ရေ။ ၁၈ ရာစုအင်္ဂလန်တွင်ထင်ရှားရေသရုပ်ဖော်ပြသူမှာကယ်ဆယ်ရီးစွဲမှုကိုအသုံးပြုရေဝီလျံဘလိတ်(၁၇၅၇-၈၂၇) ဖြစ်ရေ။ ၁၉ ရာစုနှစ်အစောပိုင်းတွင်ပုံနှိပ်ထုတ်ဝီခြင်းစာပေတိကိုသိသိသာသာတိုးတက်စေခရေ။
၁၉ရာစု
[edit | edit source]ဥရောပ၌ ၁၉ ရာစုအစောပိုင်းကထင်ရှားရေကိန်းဂဏန်းတိမှာဂျွန်လီချာ၊ ဂျော့ခ်ျခလုချန်၊ ဒစ်ကင်းသရုပ်ဖော်သူ Hablot Knight Browneနန့်ပြင်သစ်တွင်Honoré Daumier ရို့ဖြစ်ရေ။ အားလုံးရေသရော်စာနန့်လေးနက်ရေစာပေတိပါဝင်ရေ။ ဤအချိန်တွင်လူမှုရီးမဏ္ဍင်တိ၊ အမျိုးအစားတိနန့်အတန်းတိကိုဖုံးအုပ်ထားရေရုပ်ပြ ပန်းချီကားတိအလွန်လိုအပ်ရေ။
ရွှေခေတ်
[edit | edit source]၁၈၀၀ပြည့်နှစ်တိအစောပိုင်းကသတင်းစာတိ၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက်ဈေးကွက်အတွင်းသို့ဝင်ရောက်လာရေကြောင့်မဂ္ဂဇင်းတိနန့်သရုပ်ဖော်ထားရေစာအုပ်တိရေဥရောပနန့်ကမ္ဘာသစ်တွင်အဓိကသုံးစွဲရေမီဒီယာဖြစ်လာရေ။ ၁၉ ရာစုရောက်ရေအခါပုံနှိပ်နည်းပညာတိုးတက်လာခြင်းကြောင့်ရုပ်ပုံတိကိုအရောင်နန့်ဆိုးဆီးတိဖြင့်စမ်းသပ်ရန်သရုပ်ဖော်သူတိကိုလွှတ်ပီးခရေ။ ပုံနှိပ်ခြင်းနန့်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုရေစာအုပ်စာပေနယ်ပယ်အားလုံးတွင်ချက်ပြုတ်နည်းစာအုပ်တိ၊ ဓာတ်ပုံနန့်ခရီးလားဧည့်လမ်းညွှန်တိအပြင်ကလေးရုပ်ပြစာအုပ်တိအပေါာလွမ်းမိုးလာရေ။ ယင့်ချင့်အပြင်ပုံနှိပ်ခြင်းတိုးတက်လာခြင်းကြောင့်စာအုပ်တိနန့်အခြားပစ္စည်းတိအတွင်းအရောင်ဓာတ်ပုံတိကိုထုတ်လုပ်ရန်ပိုပြီးကေတတ်နိုင်လာရေ။ [6] ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်ရောက်ကေစက္ကူ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးကိုစက်ဖြင့်ပြုလုပ်ခပြီးလက်ဖြင့်အလုပ်လုပ်ကိုင်သူရေတစ်နိ့ကေစက္ကူ ၆၀ မှ ၁၀၀ အထိထုတ်လုပ်နိုင်ကေလည်းစက်မှုလယ်ယာရေတစ်နိ့ကေပေါင် ၁၀၀၀ ဝန်းကျင်ရဟိခရေ။ [7] ယင့်ချင့်အပြင် ၁၈၄၆ နန့် ၁၉၁၆ အကြားနှစ် ၅၀ အတွင်းစာအုပ်ထုတ်လုပ်မှုရေ ၄၀၀% တိုးတက်ခပြီးစာအုပ်တိဧ့ဈေးနှုန်းမှာထက်ဝက်ကျဆင်းခရေ။
ကြည့်ရှုပါ
[edit | edit source]- ပန်းချီဆရာအသင်း
- ဆီးဘက်ဆိုင်ရာပန်းချီဆရာအသင်း
- ရုပ်ပြစာအုပ်ပုံဥပမာ
- ဆက်သွယ်ရီးဒီဇိုင်း
- ပုံဆွဲဒီဇိုင်းနာ
- ရုပ်ပြ
- ဆီးဘက်ဆိုင်ရာပန်းချီဆရာအင်စတီကျု မှ
- ပိုစတာတိ
- ပန်းချီဆရာလူ့အဖွဲ့အစည်း
ကိုးကားချက်တိ
[edit | edit source]- ↑ cf. the freely available international Database of Scientific Illustrators 1450-1950 with 20 search fields and nearly 7000 entries of illustrators in science, medicine & technology active prior to 1950
- ↑ "Oxford Dictionary". Archived from the original on 21 August 2012. Retrieved 17 August 2020.
- ↑ "Prospects.ac.uk".
- ↑ Ivan Viola and Meister E. Gröller (2005). "Smart Visibility in Visualization". In: Computational Aesthetics in Graphics, Visualization and Imaging. L. Neumann et al. (Ed.)
- ↑ Norman Rockwell's Rising Value Prices Out His Museum Zac Bissonnette, AOL Daily Finance, 2-22-10
- ↑ Lyons, Martyn (2011). Books: A Living History. London: Thames & Hudson. pp. 193–196. ISBN 9780500291153.
- ↑ Leighton, Mary Elizabeth (2012). The Broadview Anthology of Victorian Prose: 1832- 1901. Peterborough, ON: Broadview Press. p. 14.
ပြင်ပလင့်တိ
[edit | edit source]