Wp/rki/Wikipedia:မှတ်သားရန်
ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်သူ ထောင်ပေါင်းများစွာက သင်ယူလေ့လာမှုတိ၊ မျှမျှတတဖြစ်အောင် ဇာပိုင်ဖန်တီးဖို့လဲ ဆိုစွာတိ၊ အခြားသူတိနန့် ဇာသူတွဲဖက် လုပ်ကိုင်ဖို့လဲ၊ အငြင်းပွားမှုတိကို ဇာသူဖြေယှင်းဖို့လဲ စရေ အတွိ့အကြုံတိကနိန် တဆင့် မူဝါဒတိနန့် လမ်းညွှန်ချက်တိကို အချိန်နန့်အမျှ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် လုပ်ဆောင်ထားပါရေ။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဒေစည်းကမ်းတိစွာ အခြီခံသဘောတရား ဖြစ်ပါရေ။ မူဝါဒတိနန့် လမ်းညွှန်ချက်တိစွာ ဒေအခြီခံသဘော တရားတိဧ့ အကြမ်းဖျင်း လောက်ရာ ဖြစ်ပါရေ။ သူရို့တိစွာ အခြီအနီ အရပ်ရပ်အားလုံးမှာ အခြီခံသဘောတရားတိဧ့ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်ကို တိကျပြည့်စုံအောင် ဖော်ညွှန်းနိုင်ဖို့ မဟုတ်ပါ။ သူရို့တိကို စဉ်းစားဉာဏ်နန့် လိမ္မာကျွမ်းကျင်မှုရို့ကို အသုံးပြုပြီး နားလည်နိုင်ရဖို့ ဖြစ်ပါရေ။ ယကေလည်းသော ဝီကီပီးဒီးယားက ဇာမဟုတ်လဲ ဆိုစွာနန့် လုပ်လေ့ဟိရေ အမှားတိကို ရှောင်ကြဉ်သင့်ရေ ဆိုရေ အချက်တိတော့ ဟိနီပါသိမ့်ရေ လမ်းစဉ်ငါးရပ်စွာ ဝီကီပီးဒီးယား အခြီခံသဘောတရားတိနန့် အများဆုံးအကျုံးဝင်ရေ အနှစ်ချုပ်ရာ ဖြစ်ပါရေ။
အချက်အခြာ အကြောင်းအရာ မူဝါဒတိ
ဘက်မလိုက်ရေ အမြင်
ဘက်မလိုက်ရေ အမြင် (Neutral point of view) ကို ထိန်းသိမ်းခြင်းစွာ ဝီကီပီးဒီးယားဧ့ လမ်းစဉ်ငါးရပ်တွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်ပြီးကေ ဝီကီပီးဒီးယားဧ့ အခြီခံ နိယာမ ပဲ ဖြစ်ပါရေ။ ဒေမူဝါဒစွာ အကြောင်းခြင်းရာတစ်ခုအပေါ် အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝပြီးကေ အရီးပါရေ အမြင်တိအားလုံးကို လက်ခံခြင်း ဖြစ်ပါရေ။ တစ်စုံတစ်ဦးဧ့ ရှုထောင့်ကနိန် စတင်စွာထက် ဖြစ်နိုင်ရေ အမြင်အမျိုးမျိုးကနိန် ဝေဖန်အကဲဖြတ်မှုတိ မပါဘဲ တင်ပြခြင်းဖြစ်ပါရေ။ ကျွန်တော်ရို့ ရည်မှန်းချက်စွာ သတင်းအချက်အလက် ပီးနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပြီး လက်ခံချင်အောင် ပြောဆိုခြင်း မဟုတ်ပါ။
ဝီကီပီးဒီးယားစွာ ဆန့်ကျင်ဖက်အမြင်တိ ပီးခြင်း သို့မဟုတ် ကျိုးကြောင်းညီညွတ်စွာ ဆက်ဆံခြင်းနန့် သာတူညီမျှမှုကို မရယူပါ။ အမြင်တိကို ခိုင်လုံရေ အကိုးအကား ရင်းမြစ်တိကို အချိုးညီညီ တင်ပြခြင်းရာ ဖြစ်သင့်ပါရေ။
ဆောင်းပါးထဲမှာ ခံယူချက်ကို ဖော်ပြနိုင်ပါရေ။ ယကေလည်းသော့ အချက်အလက်အနိန်နန့် မဟုတ်ဘဲ ခံယူချက် အနိန်နန့်ရာ တင်ပြရဖို့ ဖြစ်ပါရေ။ ဥပမာ "ဒေအပေါ်မှာ ထောက်ခံသူတိ ပြောဆိုကတ်စွာကတော့..." သို့မဟုတ် "အနည်းငယ်ခံသူ X ယုံကြည်စွာကတော့ ..." ဆိုရေ အရီးအသားမျိုး ဖြစ်ပါရေ။
ဝီကီပီးဒီးယန်းတိ "ဘက်မလိုက်အမြင်"နန့် ပတ်သက်ပြီး ပြောဆိုကတ်စွာတိ သင်ကြားဖူးလိ့မေ။ ဒေချင့်စွာ ဘက်လိုက် ရီးသားထားရေ ဆောင်းပါး ယပိုင်မဟုတ်ကေ ရှုထောင့်တစ်ခုတည်း ကနိန် ရီးထားစွာ အတွက် ဝီကီပီးဒီးယား ဘန်းစကား ဖြစ်ပါရေ။ ကြေငြာဆန်ဆန် ရီးသားထားရေ ဆောင်းပါးတိစွာ ဒီကဏ္ဍမှာ အကျုံးဝင်ပါရေ။ ရှားပါးအခြီအနီတိအနိန်နန့် ညီမျှရေ အမြင်ထက် အခြားရှုထောင့်ကို ဆွီးနွီးဖို့ အချိန်အများကြီး ပီးထားစွာမျိုးလဲ ဖြစ်နိုင်ပါသိမ့်ရေ
တကယ်လို့များ သင်စွာ ဘာသာရီး၊ နိုင်ငံရီး အစဟိရေ အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ဆောင်းပါးတိမှာ အချိန်ပီးဖို့ဆိုကေ ဘက်မလိုက်မူဝါဒ စာမျက်နှာကို တတ်နိုင်သမျှ မြန်မြန် ဖတ်ရှုပီးဖို့ အရီးကြီးပါရေ။ သင်အနိန်နန့် စိတ်ခံစားမှုတိ နည်းရေ သင်္ချာ၊ ချက်ပြုတ်နည်း စရေ ဆောင်းပါးတိမှာ အချိန်ပီးဖို့ဆိုကေနောင်မှ ဒေမူဝါဒတိကို ဖတ်ရှုထားသင့်ပါသိမ့်ရေ။ဒေနီရာမှာ ပြောလိုစွာကတော့ ဘက်မလိုက်အမြင် ကိစ္စတိ ဖြစ်လာခကေ မူဝါဒအပြည့်အစုံကို ဖတ်ရှုထားဖို့ အကြံပီးလိုပါရေ။
စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု
ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဆန်းစစ်ခံနိုင်ရေ အကြောင်းအရာတိ လိုအပ်ပါရေ။ ဆိုလိုစွာက ခိုင်လုံရေ အကိုးအကားတိက ပြောပြထားစွာတိကိုရာ သင်ရီးသားနိုင်လိ့မေ။ အကယ်၍ သင်ရီးဖို့ အချက်အလက်အတွက် ခိုင်လုံရေ အကိုးအကားယှာမရခချိန်မှာ သင်ကိုယ်တိုင် "မှန်ကန်ရေ" လို့ ယူဆနီပေဖို့ ထည့်သွင်းမရီးသားသင့်ပါ။ အကိုးအကားပြုခြင်းစွာ ကျွန်တော်ရို့ စာဖတ်သူတိအတွက် သင်ရီးထားစွာကို ဆန်းစစ်နိုင်ပြီး နောက်ထပ် အချက်အလက်တိ ယှာဖွီနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါရေ။
"ပါရီမြို့စွာ ပြင်သစ်နိုင်ငံဧ့ မြို့တော်ဖြစ်ရေ" ဆိုရေ ဖော်ပြချက်စွာ ယေဘုယျ ဗဟုသုတဖြစ်ပြီးကေ ကိုးကားနိုင်ရေ အချက်ပေါင်း ဒါဇင်လောက် ဟိရေဆိုစွာ လူတိုင်းသိပြီးဖြစ်ရေအတွက်နန့် အကိုးအကားမလိုအပ်ရေ အချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါရေ။ ဒေအချက်စွာ မှတ်သားနိုင် ရေ အချက်ဖြစ်ပြီးကေ မှတ်ယူထားရေ အချက် မဟုတ်ပါ။
ဝက်ဘ်ဆိုဒ် တစ်ခုစွာ ဆောင်းပါးဖတ်သူအတွက် စိတ်ဝင်စားဖွယ်မျိုး ဖြစ်နီကေ သူရို့ကို "ပြင်ပလင့်ခ်တိ" အပိုင်းမှာရာ ထည့်သွင်းဖော်ပြသင့်ပါရေ။ စိတ်ပါဝင်စားဖွယ် စာအုပ်တိကို ဆောင်းပါး အကိုးအကားအတွက် အသုံးမတည့်ခကေ "ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်" အပိုင်းအောက်မှာရာ ထည့်သွင်းသင့်ပါရေ။
ရီးသားပုံ လက်စွဲ
ရီးသားပုံ လက်စွဲစွာ ဝီကီပီးဒီးယားဧ့ လက်စွဲရီးသားဟန် ဖြစ်ပါရေ။ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ခါ ဝီကီပီးဒီးယား အသုံးပြုခြင်းကို ပိုမိုလွယ်ကူစီရန်၊ ရှင်းလင်းပြတ်သားစီရန်နန့် ဆောင်းပါးရီးသားရာမှာ အသုံးပြုသူအချင်းချင်း အပြောင်းအလဲမဟိရေ ရှင်းလင်းတိကျရေ ဘာသာစကား၊ အပြင်အဆင်နန့်ပုံစံရို့နန့် ကူညီဖေးမနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါရေ။ ရီးသားဟန်နန့် ပုံစံရို့စွာ ဆောင်းပါးတစ်ခုအတွင်းမှာ အပြောင်းအလဲမဟိဘဲ ကိုက်ညီနီရဖို့ ဖြစ်ပါရေ။ ရီးသားဟန်တစ်ခုထက် ပိုလက်ခံထားရကေလည်း တည်းဖြတ်သူတိ အနိန်နန့်ဆောင်းပါးတစ်ခုကို လုံလောက်ရေ အကြောင်းပြချက်မဟိဘဲ အခြားရီးဟန်ကို မပြောင်းလဲသင့်ပါ။
ပြုမူနီထိုင်ခြင်း
ဝီကီပီးဒီးယားစွာ ချစ်ခင်ရင်းနှီးမှုနန့် ပွင့်လင်းရေ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အားပီးပါရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် သဘောမတူစွာတိ၊ ပူလောင်ရေ အငြင်းပွားမှုတိ ဟိနီချိန်မှာနောင် ဒေအဖွဲ့အစည်းဝင်တိ အနိန်နန့်ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့ရေ အပြုအမူတိ ဟိနီဖို့လို့ ယုံကြည်ပါရေ။
နောက်ထပ် မှတ်သားရဖို့ အရီးကြီးအချက်ကတော့ အခြားတည်းဖြတ်သူတိအပေါ် ရိုးသားစွာ ပြုမူဆက်ဆံခြင်း ဖြစ်ပါရေ။ တစ်စုံတစ်ယောက်က မလိုမုန်းထားစိတ် ယပိုင်မဟုတ်ကေ အငြိုးထားပြီး လုပ်နီရေလို့ မယူဆပါကေ့။ တစ်စုံတစ်ယောက်ကြောင့် သင် စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ်နီကေ သက်ဆိုင်ရာ ဆောင်းပါးဧ့ ဆွီးနွီးချက် စာမျက်နှာ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အသုံးပြုသူ ဆွီးနွီးချက် စာမျက်နှာမှာ ယဉ်ကျေးစွာနန့် မေးမြန်းစာပို့လိုက်ပါ။ ယပိုင်လုပ်ခြင်းဖြင့် နားလည်မှုလွဲမှားခြင်းနန့် သင်ကိုယ်သင် အရှက်ရစီခြင်းတိကနိန် ရှောင်ကြဉ်နိုင်စွာကို တွိ့ရဖို့ပါ။
အကြောင်းအရာ ကိစ္စရပ်
ဝီကီပီးဒီးယားစွာ တည်းဖြတ်နိုင်ရေ စွယ်စုံကျမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ဆောင်းပါးတိမှာ "အရီးပါ အရာရောက်ရေ" စွယ်စုံကျမ်းဆိုင်ရာ အချက်အလက်တိလည်း ပါဝင်သင့်ပါရေ။
ဝီကီပီးဒီးယား ဆောင်းပါးတိစွာ အဓိကအားဖြင့် အကြောင်းအရာတိဖြစ်ပြီး အကြောင်းအရာအတွက် စကားလုံးတိ မဟုတ်ရေအတွက် အဘိဓာန်မှာ တွိ့နိုင်ရေ စကားလုံး အဓိပ္ပာယ်၊ စကားလုံးအသုံးပြုပုံ၊ စကားစုတိုတိ ရီးသားထားရေ ဇာဆောင်းပါးမဆို ဝိက်သျှန်နရီ လွတ်လပ်တေ ရခိုင် အဘိဓာန် ပရောဂျက်မှာရာ ရီးသားသင့်ပါရေ။
မူကွဲစာရွက် စာတမ်းတိကိုတော့ ဝီကီပီးဒီးယားဧ့ ညီအစ်မပရောဂျက်တစ်ခုဖြစ်ရေ Wikisource မှာ ရီးသားသင့်ပါရေ။ ဆက်စပ်ပရောဂျက်တိ အားလုံး စာကွဲကိုတော့ ဝီကီမီဒီယာ ပရောဂျက် အပြည့်အစုံစာကွဲ မှာ ကြည့်ပါ။
မူပိုင်ခွင့်တိ
ယေဘုယျ စည်းကမ်းအနိန်နန့်အခြား အကိုးအကားတိကို ကူးယူပြီးကေ မတင်ပါကေ့။ ယင်းပိုင် လုပ်ဆောင်ခြင်းစွာ မူပိုင်ခွင့် ချိုးဖောက်ခြင်း နန့် ခိုးယူကူးချခြင်း အဖြစ် ယူဆရဖို့ ဖြစ်ပါရေ။ ဒေနီရာမှာ ပရဟိတအဖွဲ့အစည်း၊ ပညာရီး၊ ပညာသျှင်နန့် သတင်းဖြန့်ချီရေ ဝက်ဘ်စာမျက်နှာက အကြောင်းအရာနန့် မူပိုင်ခွင့် သတိပီးချက်မပါရေ အကိုးအကားတိကို ကူးယူပြီး တိုက်ရိုက်ထည့်သွင်းရီးသားခြင်းတိ ပါဝင်ပါရေ။ ဖန်တီးမှုတစ်ခုမှာ မူပိုင်ခွင့်သတိပီးချက် မပါဝင်ခကေ သူ့ကို မူပိုင်ခွင့်အောက်မှာ အကျုံးဝင်ရေလို့ သတ်မှတ်ပါရေ။