Wp/rki/အပင်လောက

အကျွန်ုပ်ရို့ရေ သက်ဟိအရာဟူသရွေ့ကိုအပင်နန့့်သတ္တဝါဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲခြားထားရာ အပင်နန့့် သတ္တဝါတိရေ အသွင်အပြင်အားဖြင့် ကွဲပြားကတ်ကေလည်း အရီးကြီးရေ လုပ်ငန်းတိနန့့် ဖွဲ့စည်းထားပုံမှာ အခြေခံသဘောအားဖြင့် တူညီကတ်ရေ။ အပင်ရေ သတ္တဝါတိနည်းတူ အသက်ရှူခြင်း၊ လှုပ်ရှားလားလာခြင်း အစာမှီဝဲခြင်းရို့ကိုပြုလုပ်၍ မျိုးပွားခြင်းကိုလည်း ဖြစ်စေပြီးကေ သေဆုံးလားကတ်လီရေ။

ကမ္ဘာပေါ်တွင် သက်ဟိတိ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာချိန်၌ ထိုသက်ဟိတိရေ အပင်ဖြစ်ရေ။ သတ္တဝါဖြစ်ရေကို တိကျစွာ ခွဲခြား၍ မပြောနိုင်ချေ။ ထိုနည်းတူစွာ အပင်လောကရေ သတ္တဝါလောကမှ ဆင်းသက်ရေ။ သို့မဟုတ် သတ္တဝါလောကရေ အပင်လောကမှ ဆင်းသက်ရေဟူရေကိုလည်း တိကျမှန်ကန်စွာ မပြောနိုင်ချေ။ သို့ရာတွင် ကမ္ဘာပေါ်၌ ပထမဦးစွာ ဖြစ်ပေါ်ရေ သက်ဟိရေ အလိုအလျောက် အစာပြုလုပ်စွမ်း ဟိရမည်ဟူရေယူဆချက် မှန်ကန်ကေ အပင်ရေ သတ္တဝါထက် ဦးစွာပေါ်ရေ သက်ဟိ ဖြစ်ရမည်ဟု သိပ္ပံပညာသျှင်တိက ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ဇီဝဗေဒပညာသျှင်ရို့ကမူ အပင်လောက နန့့် သတ္တဝါလောကရေ မျိုးရင်းပင်မတစ်ခုမှ ဖြာထွက်လာကတ်ရေဟု ယူဆကတ်ရေ။ ဤယူဆချက်အရ ထိုမျိုးရင်း ပင်မမှ သက်ဟိနှစ်မျိုး ခွဲထွက်လာကာ တစ်မျိုးမှာ အမြင့်တန်းစား အပင်တိနန့့် အခြားတစ်မျိုးမှာ အမြင့်တန်းစား သတ္တဝါတိဟူ၍ ဖြစ်လာကတ်လီရေ။ အစိမ်းရောင်ဟိရေ အပင်တိတွင် ပထမဆုံး ပေါ်ပေါက် လာသည့်အပင်မှာ အယ်လဂျေခေါ် ပင်လယ်၌ပေါက်ရောက်ရေ အပွင့်မဲ့ အပင်မျိုး ဖြစ်ရေ။

ဝင်ရိုးစွန်းနန့့်အပူပိုင်းဒေသကြားဟိ ပင်လယ်ဟူသမျှရို့တွင် အယ်လဂျေနန့့် ကင်းရေပင်လယ် ဟူ၍ မဟိချေ။ ယကေလည်းသော အချို့ရေ ပင်လယ်ကမ်းခြေတိတွင် အခြားရေ အရပ်ဒေ သတိမှာထက် အလွန် ထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်တတ်လီ ရေ။ အယ်လဂျေရို့ကြောင့် ပင်လယ်နီရေ တစ်နှစ်ကေ ကာလအပိုင်း အခြားအားဖြင့် နီနီတတ်ရေ။ အာတိတ်ဒေ သတွင် အချို့ရေရေခဲပြင်ရို့မှာလည်း အယ်လဂျေကြောင့် နီနီတတ်ရေ။ အချို့ရေ အယ်လဂျေတိမှာ အလွန်သေး ငယ်၍ မှန်ဘီလူးဖြင့်ကြည့်မှသာ မြင်နိုင်ရေ။ သို့ရာတွင် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာတွင် ပေါက်ရောက်ကတ်ရေ အယ်လဂျေရို့၌ ပင်စည်နန့့် သဏ္ဌာန်တူသည့် အစိတ်အပိုင်းတိပါဟိကတ်၍ အချို့မှာ အမြင့်ဆုံးအပင် ထက်ပင် ရှည်လျားကတ်ရေ။ အချို့၌ ဆဲတစ်ခုတည်းသာ ဟိကတ်ရေ။

အပင်တိတွင် အယ်လဂျေပြီးသည့်နောက် ထင်ရှားရေ အပင်မျိုးမှာ ဖန်ဂျိုင်းခေါ် မှိုမျိုးတိဖြစ်ရေ။ ဤ အပင်တိ ရေ အပင်တိတွင် အထူးဆန်းဆုံးဖြစ်ရေ။ ဖန်ဂျိုင်းရို့ကို အပင်ဟု ဆိုရငြားကေလည်း ပုံသဏ္ဌာန်တွင်လည်းကောင်း၊ ဘဝတာ တိုခြင်းတွင်လည်းကောင်း၊ မျိုးပွားခြင်းတွင်လည်း ကောင့်းအမျိုးအမည် အရေအတွက်အားဖြင့် တိပြားပုံတွင် လည်းကောင်း အခြားမည်သည့်အပင်နန့့်မျှ မတူချေ။ ဗက်တီး ရီးယား၊ တဆေး၊ မှိုနုတိမှာ ဖန်ဂျိုင်းတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ အချို့ ရေ ဖန်ဂျိုင်းရို့မှာ လူတိနန့့် မကင်းနိုင်လောက်အောင် အသုံးဝင်ကေလည်း အချို့ရေ ဖန်ဂျိုင်းတိမှာမူကား စိုက်ပျိုး ပင်တိကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း၊ လူနန့့်တကွ လူရို့ မွေးမြူထား ရေ တိရစ္ဆာန်တိအား၊ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသည့် ရောဂါ ဆိုးကြီးတိကို ဖြစ်စေခြင်းရို့ကြောင့် လူရို့ဧ ရန်သူကြီးတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ဖန်ဂျိုင်းနန့့် စပ်လျဉ်း၍ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်း ရေအချက်တစ်ချက်မှာ ဖန်ဂျိုင်းရေ အယ်လဂျေနန့့်မိတ်ဖက် (ပေါင်းဖက်)၍ သစ်ကပ်မှော်ပင် ဖြစ်လာခြင်းပင် ဖြစ်ရေ။ ထိုသို့ ပေါင်းစပ် နီထိုင်ကတ်ခြင်းကို အင်ဗိုင်အိုစစ်ဟုခေါ်ရေ။ သစ်ကပ်မှော်တွင် ဖန်ဂျိုင်းရေ ရေနန့့်ဓာတ်ဆားတိကို ဆုတ်ပီး၍ အယ်လဂျေရေအပင်အတွက်အစာကို ပြုလုပ်ပီးရေ။ ( ဆင်ဗိုင်အိုစစ်။)

တတိယမျိုးတွင် ဖန်းတိပါဝင်ရေ။ ဤအပင်တိရေ သတ္တဝါတိတွင် ဖားရို့ကဲ့သို့ ရေတပိုင်း ကုန်းတပိုင်း အပင်တိဖြစ်ကတ်၍ ကုန်းပေါ်တွင် ပထမဆုံး ပေါက်ရောက်ရေ အပင်မျိုးဟု ယခုခေတ် သိပ္ပံ ပညာသျှင်ကြီးတိက ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ရှေးနှစ် သန်းပေါင်းတိစွာက ကမ္ဘာမြေပေါ်တွင် ဤအပင်မျိုး ကြီးစိုးခ၍ ယခုခေတ်တွင် ကျွန်ုပ်ရို့ သုံးစွဲနီရေ ကျောက်မီးသွေးမှာ မြေအောက်တွင် နစ်မြုပ်ခရေ ဖန်းပင်ကြီးတိမှ ဖြစ်လာကတ်ရေဟု အဆိုဟိရေ။ နောက်ဆုံးအမျိုးမှာ အပွင့်ပွင့်ရေ အပင်မျိုးဖြစ်ရေ။ ဤအပင်တိကို တစ်နည်းအားဖြင့် အမြင့်တန်းစားအပင်တိဟူ၍ ခေါ်ရေ။ အပင်ရို့တွင် တွိ့ဟိရရေ အစိမ်းရောင်မှာ ကလိုရိုဖီဖြစ်ရေ။ ကလိုရိုဖီရေ နီရောင်တွင် လီထဲ၌ ဟိရေ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်မှ ကာဗွန်ကို ခွဲယူ၍ အမြစ်မှရဟိရေ ရေဖြင့် အပင်တွင်လိုရေ အစာကို ပြုလုပ်ပီးလီရေ။ ယကေလည်းသော အပင်တိုင်း၌ ယင်းပိုင်အစာပြုလုပ်ရန် ကလိုရိုမီ မပါဟိကတ်ချေ၊ အထက်၌ ဖော်ပြခပြီးဖြစ်ရေ ဖန်ဂျိုင်းအမျိုးအားလုံးနန့့် အချို့ရေ အပင်မျိုး၌ ကလိုရိုဖီဟူ၍ လုံးဝမပါဟိကတ်သဖြင့် မိမိရို့လိုရေအစာကို မပြုလုပ်နိုင်ကတ်ချေ။ ယင်းပိုင်ကလိုရိုဖီမဲ့ရေ အပင်မျိုးမှာ နှစ်မျိုးနှစ်စား ဟိရေ။ တစ်မျိုးမှာ မိမိရို့လိုရေ အစာကို အခြားသက်ဟိတိပေါ်၌ မှီခိုရရေအမျိုးဖြစ်၍ ပါရာဆိုက်ဟုခေါ်ရေ။ ရွှေနွယ်ပင်၊ မစ္စတဲတိုး(ကျီးပေါင်းတစ်မျိုး)ပင်ရို့မှာ ပါရာဆိုက်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ကျန်တစ်မျိုးမှာ ဆပရိုဖိုက် ခေါ် အပင်မျိုးဖြစ်၍ မိမိရို့လိုရေ အစာကို ဆွေးမြည့်နီရေ အပင်တိပေါ်တွင်ဖြစ်စေ၊ သို့မဟုတ် ပုပ်သိုးနီရေ သတ္တဝါရို့ဧ ရုပ်ကလာပ်တိပေါ်တွင်ဖြစ်စေ မှီခိုနီကတ်ရရေ။ မှို၊ မှိုနုရို့မှာ ဆပရိုဖိုက်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ထိုကြောင့် လီတွင်ဟိရေ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ရေ တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ၊ သွယ်ဝိုက်၍ ဖြစ်စေ အပင်ထဲသို့ ရောက်ဟိလာပြီးကေ အပင်ဧ ကိုယ်ထည်ပစ္စည်းတိ ဖြစ်လားကတ်ရေ။ တစ်ဖန် အပင်မှ အစိတ်အပိုင်းတိကို လူကဖြစ်စေ၊ တိရစ္ဆာန်တိကဖြစ်စေ စားသောက်လိုက်ရေအခါ ကိုယ်ခန္ဓာတွင် တငွေ့ငွေ့ လောင်ကျွမ်းမှုကြောင့် အောက်ဆီဂျင်နန့့်ပေါင်းစပ်လားပြီးကေ အပင်မှ ပြန်လည်အသုံးချနိုင်ရန် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်အဖြစ်နန့့် ထွက်လာပေရေ။ ဆပရိုဖစ်တစ်ဇင်း

အပင်တိ သန်မာကြီးထွားစေရန် ပိုတက်ဆီယမ်၊ ကယ်လ ဆီယမ်၊ မက်ဂနီဇီယမ်နန့့် သံဓာတ်တိကို လည်းကောင်း၊ ကာဗွန်၊ ဟိုက်ဒရိုဂျင်၊ အောက်ဆီဂျင်၊ နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဆာလဖာ နန့့် ဖော့စဖောရပ်ရို့ကဲ့သို့ သတ္တုမဟုတ်သည့် ဓာတ်တိကို လည်းကောင်း လိုလီရေ။ ထိုဓာတ်တိအနက် အပင်ရေ ကာဗွန်ကို လီထဲဟိ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် မှလည်းကောင်း၊ အောက်ဆီဂျင်ကို လီမှ တိုက်ရိုက် အသက်ရှူခြင်းဖြင့်လည်း ကောင်း၊ ဟိုက်ဒရိုဂျင်ကို ရေထဲမှလည်းကောင်း ရဟိကတ်ရေ။ ကျန်ရေဓာတ်ပေါင်းတိကို အပင်ရေ မြေမှရေတွင် ပျော်ဝင် ပါဟိရေ ဒြဗ်ပေါင်းတိအဖြစ်နန့့် စုတ်ယူရဟိလီရေ။ နိုက် ထရိုဂျင်နန့့် စပ်လျဉ်း၍ ထူခြားချက်တစ်ရပ်မှာ ကလိုဗာပဲပင် ရိုင်းနန့့်တကွ ယင်းဧ အမျိုးအနွယ်တိဖြစ်ရေ အခြားပဲလုံး၊ ပဲတောင့်ပင်ရို့ရေ လီမှ နိုက်ထရိုဂျင်ကို ဗက်တီးရီးယား တိဧ အကူအညီဖြင် ဖမ်းယူနိုင်ကတ်ခြင်းဖြစ်ရေ။ ထိုအပင် ရို့ဧ အမြစ်တိကို စစ်ဆေးကြည့်က အဖုချေတိကို တွိ့ ရမည်ဖြစ်ရေ။ ထိုအဖုချေတိ ဖြစ်နီခြင်းမှာ မြေကြီးထဲ တွင်ဟိရေ ဗက်တီးရီးယားတိ အမြစ်တွင်းသို့ဝင်၍ စုဝီး နီခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ယင်းသို့ စုဝီးနီထိုင်၍ လီထဲ တွင် ပါဝင်ရေ နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ကို အစာအဖြစ်ဖြင့် တိုက်ရိုက် အသုံးပြုပြီးကေ နိုက်ထရိတ်အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲ လားစေသဖြင့် မြေ0x100သဇာ ထက်သန်ကောင်းမွန် လာစေရေ။ ယင်းချင့်ပိုင် အပင်ရေ မြေမှ နိုက်ထရိုဂျင်ဒြဗ်ပေါင်းတိ ကုန်ခန်းလားဖွယ်ရာ ဟိရေဟု မထင်မှတ်အပ်ပေ။ ဇာ ကြောင့် ဆိုကေ လီ၊ မြေ၊ အပင်နန့့် သတ္တဝါ ခန္ဓာကိုယ် ရို့၌ ဟိရေ နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်မှာ တစ်နီရာမှ တစ်နီရာသို့ လှည့်ပတ်လားလာလျက်ဟိရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ရွှံ့နွံ ထူထပ် ရေ အချို့အရပ်ဒေသတိ၌ တစ်ခါတစ်ရံ ပိုးစားပင်တိကို တွိ့ရတတ်ရေ။ ဤအရပ် ဒေသမျိုးတွင် မြေထဲ၌ဟိသည့် နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ပေါင်းရို့မှာ ရေတွင်ပျော်ဝင်၍ ပါလားကတ် သဖြင့် ထိုထူးဆန်း ရေအပင်ရို့ရေ မိမိရို့လိုရေ နိုက်ထရိုဂျင်ကိုရဟိရန် ပိုးမွှားတိကို ဖမ်းယူ စားသောက်ကတ် ရေ။

ရေနန့့်ရေတွင် ပျော်ဝင်ပါဟိရေ ဒြဗ်ပေါင်းတိရေ အပင် ထဲသို့ တစ်ဖက်သတ်စိမ့်ခြင်းဖြင့် ဝင်ရောက် လာရေ။ တစ် ဖက်သတ်စိမ့်ခြင်းကို အောက်ပါအတိုင်း စမ်းသပ်ကြည့်နိုင် ရေ။ ဖန်ပြွန်ရှည်တစ်ခုဧ အောက်ဘက်ကို ပါးလွှာရေ အမြေ|းဖြင့်ပိတ်၍ ခိုင်ခိုင်ချည်ထားပါ။ ထိုနေက် ဖန်ပြွန်ထဲသို့ သကြား ပျော်ဝင်ရည် အကျဲထည့်ထားရေ ဖန်ခွက်တစ်ခုတွင် နှစ်လျက် ဖန်ပြွန်ကို ည|ပ်ခုံ၌ ည|ပ်၍ မတ်မတ် ထောင်ထားပါ၊ (ဤနီရာ၌ သကြားအစား အခြားရေတွင် ပျော်ဝင်ပစ္စည်း တိကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ရေ။) ထိုအခါ ဖန်ပြွန်အတွင်းဟိ သကြားပျော်ဝင်ရည်အပြစ်ရေ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်လာ ရေကို တွိ့ရမည်။ ထိုသို့ တစ်ဖက်သတ် စိမ့်၍ မြင့်တက် လာခြင်းမှာ ပျော်ဝင်ရည်အကျဲမှ ရေရေ ပျော်ဝင်ရည်အပြစ် ထဲသို့ စိမ့်ဝင်လာရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။ အထက်ပါ စမ်းသပ် ချက်တွင် ဖန်ပြွန်ရေ မြေဆီလွှာတွင်ဟိရေ ရေနန့့် တူရေ။ ဤနည်းဖြင့် ရေရေ မြေဆီလွှာမှအပင်ထဲသို့ ဝင်ရောက်လာ ပြီးကေ အပင်ဧအစိတ်အပိုင်း အသီးသီးသို့ ရောက်ဟိလားကတ် လီရေ။ အပင်တွင် အမြစ်မှ စုတ်ယူရဟိရေ ရေ၌ ဓာတ် စားအနည်းငယ်သာ ပျော်ဝင်ပါဟိသဖြင့် အပင်ရေ ထိုဓာတ် ဆားတိကို လုံလောက်စွာ ရဟိစေရန် ရေအမြောက်အမြားကို စုတ်ယူ ရလီရေ။ ယင်းပိုင်စုတ်ယူရဟိရေ ရေတိအနက် အနည်းငယ်မျှကိုသာ အပင်ရေ အစာပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးပြု လီရေ။ ကျန်ရေအနက် အချို့မှာ အပင်ကို တောင့်တင်း လျက် ဟိနီစေကေလည်းတိရေ အားဖြင့် အရွက်တိသို့ ရောက်ကာ အငွေ့အဖြစ်ဖြင့် ပြန်ထုတ်ပစ်လိုက်ရေ။ ထိုသို့ ထုတ်ပစ်ခြင်းကို ထရန်စပီရီးရှင်း ဟုခေါ်ရေ။ အပင်တွင် အမြစ်မှရေရေ အရွက်သို့ရောက်အောင် တက်ရောက်ရရေ အမြင့်မှာ အပင်ကိုလိုက်၍ ဖြစ်ရေ။ ပုပျက်ရေ အပင် တိတွင် အရွက်တိမှာ အလွန်မမြင့်သဖြင့် ရေတက်ရောက်ပုံ ကို သိဟိနားလည်နိုင်ရေ။ ယကေလည်းသော ယူကလစ်ပင် (ငှက် ချောက်ပင်)နန့့် ထင်းရှူးပင် အချို့ရို့၌ ရေတက်ရောက်ရရေ အမြင့်မှာ ပေ ၃ဝဝ မှ ၄ဝဝ အထိ မြင့်မားတတ်လီရေ။ ရေရေ တစ်ဖက်သတ်စိမ့်အားတစ်ခုတည်းဖြင့် ထိုမျှ မြင့်မား ရေနီရာသို့ မတက်ရောက်နိုင်ချေ။ ဤအချက်ရို့နန့့် စပ်လျဉ်း၍ အမြစ်တွင် သက်ရောက်လျက်ဟိရေ ဖိအားရေ ရေကို တစ်နီရာသို့ရောက်အောင် ပို့ဆောင်ပီး၍ ထရန်စပီရီး သျှင်းကြောင့် ဖြစ်လာရေ ဆွဲအားရေ ထိုနီရာမှတစ်ဆင့် ရေကို အထက်သို့ မြှင့်တင်ယူရေဟု ထင်မှတ်ဖွယ်ရာ ဟိပေရေ။ တစ်နည်း အားဖြင့်ဆိုကေ အမြစ်မှဖိအားရေ ရေကို အောက်မှ တွန်းတင်ပီးရန် ထရန်စပီရီးသျှင်းရေ ရေကို အထက်မှ ဆွဲယူလီရေ။

အပင်တွင် ကြီးထွားမှုနန့့်လှုပ်ရှားမူကိုပြုလုပ်ရန် စွမ်းအင် လိုရေ။ အပင်တိရေ သက်ဟိသတ္တဝါကဲ့သို့ပင် နီ့ရော ညဉ့်ပါ အသက်ရှူကတ်ရေ။ အသက်ရှူရာ၌ အပင်တိရေ အောက်ဆီဂျင်ကို အရွက်၌ဟိရေ လီပေါက်ချေတိမှ ရှူသွင်းကတ်ရေ။ အောက်ဆီဂျင်ရေပင်စည်အတွင်း၌ဟိရေ ကာဗွန်ဓာတ်တိကို လောင်ကျွမ်းလားစေပြီးနောက် အပင်တွင် လိုရေစွမ်းအင်ကို ဖြစ်ပေါ်လာစေရေ။ ယင်းသို့ ဖြစ်ပေါ် လာရေ စွမ်းအင်ကို လှုပ်ရှားမှုနန့့် အပင်ကြီးထွားမှုတွင် အသုံးပြုရေ။ ကာဗွန်ဓာတ်တိ လောင်ကျွမ်းရာမှ ဖြစ်ပေါ် လာရေ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဓာတ်မှာကား ပြင်ပသို့ ထွက်လားလီရေ။ ယင်းပိုင်အပင်တိ အသက်ရှူခြင်းကို ရက်စပီရီးသျှင်းဟုခေါ်ရေ။ ( ရက်စပီရီးသျှင်း။)

သစ်ရွက်တိတွင် ကစီချက်လုပ်ရန် ကလိုရိုဖီ၊ နီရောင် ခြည်၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်နန့့် ရေရို့လိုအပ် ပေရေ။ ကစီချက်လုပ်ရေဆိုရာ၌ ဦးစွာဖြစ်ပေါ်လာရေ ပစ္စည်းမှာ သကြားဖြစ်၍ သကြားမှတစ်ဖန် ကစီဓာတ်အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲ လားရေ။ ယင်းပိုင်သစ်ရွက်စိမ်းတိရေ နီရောင်ခြည်တွင် သကြားချက် လုပ်၍ ကစီအဖြစ် ချက်ချင်းပြောင်းလဲလားခြင်း ကို ဖိုတိုဆင်းသဆစ်၊ သို့မဟုတ် အလင်းဖြင့် ဖွဲ့စည်း ခြင်း ဟုခေါ်ရေ။

့ဖိုတိုဆင်းသဆစ်တွင် ဖြစ်ပျက်ပုံမှာ အရွက်တိရယူရေ လီထဲမှ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ရေ ကာဗွန်နန့့် အောက်ဆီဂျင်အဖြစ် ဓာတ်ကွဲလားရေ။ ကွဲထွက်လာရေ ကာဗွန်ရေ ရေမှ အောက်ဆီဂျင်၊ ဟိုက်ဒရိုဂျင်ရို့နန့့် ပေါင်းစပ်၍ သကြား ဖြစ် လာရေ။ အောက်ဆီဂျင်ကား ပြင်ပသို့ ထွက်လားလီရေ။ ဖိုတိုဆင်းသဆစ်ဖြစ်ချိန်တွင် ကာဗွန်ကိုသာသုံးခြင်းကြောင့် ဖိုတို ဆင်းသဆစ်ကို ကာဗွန်ဓာတ် စုဆောင်းခြင်းဟုလည်း ခေါ်ရေ။ ယကေလည်းသော အပင်တိ အသက်ရှူရာ၌ (ရက်စပီရီး သျှင်း)အပင်ရေ လီထဲမှ အောက်ဆီဂျင်ကို သွင်းယူပြီးကေ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ကို ထုတ်ပစ်လိုက်ရေ။ ဖိုတိုဆင်း သဆစ်ခေါ် ကာဗွန်စုဆောင်းခြင်း၌မူကား ကာဗွန်ဒိုင်အောက် ဆိုက်ကို အစာအဖြစ် အသုံးပြု၍ အောက်ဆီဂျင်ကို လီထဲသို့ ထုတ်ပစ်လိုက်ရေ။ ထိုနှစ်မျိုးမှာ တစ်မျိုးနန့့်တစ်မျိုး ဆန့် ကျင်ဖက် ဖြစ်နီကေလည်း နိ့အချိန်တွင် နှစ်မျိုးစလုံး တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဖြစ်ပျက်လျက်ဟိကတ်ရေ။ ယကေလည်းသော နိ့ အချိန်တွင် အပင်ရေ အသက်ရှူရေဟုဆိုရရုံလောက်သာ ရှူပြီးကေ ကာဗွန်စုဆောင်းခြင် (ဖိုတိုဆင်းသဆစ်) ကိုမူကား အပြင်းအထန် ပြုလုပ်လျက်ဟိရေ။ ညဉ့်အချိန်မှသာ အသက် ရှူခြင်းကို တိစွာ ပြုလုပ်ရေ။

ပူအိုက်ရေ ဒေသတိ၌ နွေရာသီဖြစ်စေ၊ အေးရေအရပ် ဒေသတိ၌ ဆောင်းရာသီတွင်ဖြစ်စေ အပင်ရေ ရေကို ခဲခဲ ယဉ်းယဉ်း ရယူကတ်ရရေကြောင့် ရေကို စွန့်ထုတ်ပစ်တတ် သည့် အရွက်ရို့ကို ကြွေလားစေတတ်ရေ။ ပထမဆုံးအပင် ရေ အလွန်အဖိုးတန်ရေ သစ်ရည်ကို အထဲသို့ စုတ်ယူလိုက် ၍ အရွက်သို့ ရေ မရောက်ဟိရအောင် ရွက်ည|ာအောက်၌ ဖော့ သားတက်လာစေရေ။ အရွက်သို့ ရေမရောက်ဟိပဲ နီရေ အခါ အရွက်ရေ ခြောက်လားပြီးကေ အပင်မှ ကြွေကျလား လီရေ။ အချို့ရေအပင်ရို့၌ ရေတိစွာ ဆုံးရှုံးခြင်းမဟိ ရအောင် အရွက်တိတွင် ရေကာအဖုံးတိ ဖုံးအုပ်ပါဟိလီ ရေ။ တစ်ခါတစ်ရံ အရွက်ရို့၌ ရေထွက်ပေါက် အနည်းငယ် သာ ပါဟိသဖြင့် ရေအနည်းငယ်သာ ထွက်လားနိုင်လီရေ။ ယကေလည်းသော များရေအားဖြင့် စိုစွတ်ရေ အရပ်ဒေသတွင် ပေါက်ရောက်ကတ်ရေ အရွက်တိဟိတတ်၍ ခြောက်သွေ့ရေ အရပ်ဒေသတိတွင်မူကား ထူရေအရွက်တိ ဟိတတ်ရေ။ တိရေအားဖြင့် ပင်စည်ပျော့ရေအပင်ငယ်ရို့ရေ ပြင်းထန်ရေ ရာသီဥတုဒဏ်ကို မခံနိုင်ကတ်သဖြင့် နွေအခါ၌ ဖြစ်စေ၊ ဆောင်းအခါ၌ဖြစ်စေ၊ သေလားကတ်လီရေ။ ထိုသို့ သေမလားမီ မြေအောက်အစာကို စုဆောင်းထားခရာ ထိုအစာ တိမှ ရာသီဥတုဧဒဏ်ကြောင့် ပျက်စီးမလားပဲ နွေရာသီ၊ သို့မဟုတ် ဆောင်းရာသီ လွန်မြောက်ရေနန့့်တပြိုက်နက် အပင်တိ ပေါက်ရောက်လာကတ်လီရေ။ ယင်းပိုင်မြေတွင် အစာကို သိုလှောင်ထားတတ်ရေ အပင်တိမှာ နှစ်နှစ်ခံပင်၊ သို့မဟုတ် နှစ်ကြာခံပင်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ နှစ်နှစ်ခံ အပင်တိ တွင် မုန်လာဥနီ၊ ဂေါ်ဘီထုပ်၊ မုန်လာဥဝါ၊ ဥစားမုန်လာတိ ပါဝင်ရေ။ ယကေလည်းသော ဤအပင်တိ ရေ သမပိုင်းတိ၌သာ နှစ်နှစ်ခံ၍ အပူပိုင်းတိ၌မူကား တစ်နှစ်ခံလီရေ။ နှစ်ကြာ ခံအပင်တိတွင် လီထဲ၌ဟိရေ အစိတ်အပိုင်းတိမှာ နွေ ရာသီ၊ သို့မဟုတ် ဆောင်းရာသီ၌ သေလားတတ်၍ မိုးကျ လာရေနန့့် တစ်ပြိုင်နက် မြေအောက်ဟိ ပင်စည်တိမှ အစို့ တိ ထွက်လာလီရေ။ အချို့ရေ အပင်တိမှာ လပိုင်း၊ သို့မဟုတ် အတိဆုံး တစ်နှစ်သာခံသဖြင့် တစ်နှစ်ခံပင်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ဤအပင်တိရေ မိမိရို့တွင် ဟိသမျှရေ အစာရေစာရို့ကို နောင်အခါအတွက် သိုလှောင်ထားခြင်းမဟိဘဲ အပင်နန့့် အစေ့တိ ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် တစ်နှစ်သာခံကတ် လီရေ။

အပင်တွင် အစိတ်အပိုင်းရို့ရေ ပြင်ပလှုံ့ဆော်မှုကို တုံ့ပြန်တတ်ရာ ထိုသို့ တုံ့ပြန်တတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရရေ လှုပ်ရှားမှုကို ထရိုပီဇင်းဟုခေါ်ရေ။ ( ထရိုပီဇင်း။)

အချို့ရေ အပင်ရို့၌ဟိသည့် အစိတ် အပိုင်းတိရေ တစ်ခုခုနန့့် တွိ့ထိမိရေနန့့် တစ်ပြိုင်နက် လှုပ်ရှားလာကတ်ရေ။ ဆန်းဒျူးခေါ် ပိုးမွှား စားပင် တစ်မျိုး၌ ပိုးမွှားတိ လာ ရောက်နားရေနန့့် တစ်ပြိုင်နက် ဦးမှင်ရို့ရေ လှုပ်ရှား လာပြီးကေ ပိုးမွှားကို ဖမ်းယူလီရေ။ နွယ်ပင်တွင် နွယ်နှာ မောင်းရို့ရေ လိမ်တက်ရန် အမာခံတစ်ခုခုကို တွိ့ထိလာ ရေနန့့် တစ်ပြိုင်နက် နွယ်နှာမောင်းဧ အတွင်းပိုင်းတွင် ကြီးထွားမှု ရပ်စဲလား၍ အပြင်ပိုင်းသာကေ ကြီးလာသဖြင့် နွယ်နှာမောင်းရေ အမာခံပေါ်တွင် ရစ်ပတ်လားလီရေ။ ဤလှုပ်ရှားမှုမျိုးကို ဟက်ပတိုထရိုပီဇင်းဟု ခေါ်ရေ။ အပင် ဧ အစိတ်အပိုင်းအချို့ရေ အလင်းရောင်ကို တုံ့ပြန်သည့်အနီ နန့့်လည်း လှုပ်ရှားတတ်ရာ ထိုလှုပ်ရှားမှုမျိုးကို အလင်းကြိုက် ခြင်း (ဖိုတိုထရိုပီဇင်း)ဟုခေါ်ရေ။ အကယ်၍ ပြတင်းပေါက် တစ်ပေါက်တည်းသာ ဖွင့်ထားရေ အခန်းတွင်း၌ အပင်တစ် ပင်ကို အိုးတွင်ထည့်၍ စိုက်ပျိုးထားကေ အရွက်တိရေ ပြတင်းပေါက်ဖက်သို့ညွတ်၍ ပေါက်ရောက်လာရေကို တွိ့ရပေမည်။ ဤ အခြင်းအရာကို လင်းကြိုက်ခြင်းဟုခေါ် ရေ။ မြေပဲပင်တွင် အပွင့်ဧရိုးတံရေ ဝတ်မှုန်စပ်ယှက် ခြင်း မပြုမီ အလင်းဘက်သို့ ညွှတ်လျက် ပေါက်ရောက်တတ် ကေလည်း ဝတ်မှုန်စပ်ယှက်ပြီးသည့်နောက် အလင်းမှ ရှောင် လားတတ်ရေ။ တောထူထပ်ရေ အရပ်ဒေသတိ၌ အပင် တိတွင် အထက်ဘက်မှသာ အလင်းကိုရဟိသဖြင့် ဖြောင့်တန်း ရှည်လျားရေ ပင်စည်တိ ဟိတတ်ရေ။ ကွင်းပြင်တိတွင်ဟိ သည့် အပင်တိ၌မူကား အလင်းရောင်ကို အရပ်ရပ်မှ ရဟိရေ ကြောင့် ဘေးဘက်သို့ ကားထွက်၍ ပေါက်ရောက် တတ်လီ ရေ။ အထက်ပါ လှုပ်ရှာမှုတိအပြင် အပင်တွင် မြေဆွဲအား၊ ရေ၊ ဓာတ်ပစ္စည်းရို့ကို တုံ့ပြန် ခြင်းသဘောဖြင့်လည်း လှုပ်ရှား တတ်လီရေ။

အပင်တွင် သတ္တဝါတိမှာကဲ့သို့ ဘဝတည်မြဲရီးအတွက် လုံးပန်းကတ်ရရေ။ အပင်ထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်နီရေ အရပ်ဒေသတွင် လောင်းရိပ်မှလွတ်အောင် တစ်ပင်နန့့်တစ်ပင် အလုအယက် ပေါက်ရောက်ကတ်ရရေ။ အမြစ်ရေ အစာရေစာ ရဟိရီးအတွက် မြေတွင် နက်ရှိုင်းစွာ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ကတ် ရရေ။ အရွက်ရေ နီရောင်ကို အတိဆုံးရဟိစေရန် ဖြာ ထွက်၍ ပေါက်ရောက်ကတ်ရရေ။ ပင်စည်ရေ အလွန်အဖိုး တန်ရေ သစ်ရည်ကို ခြောက်သွေ့မလားရအောင် ရေလုံ အခေါက်ဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားရရေ။ အပင်ဧအစိတ်အပိုင်းတိကို တိရစ္ဆာန်တိ မဖျက်ဆီးနိုင်ရန် ဆူးတိဖြင့် ပြုလုပ်၍ မျိုးပွား စေရန် အစေ့ကို တိနိုင်သမျှ တိအောင်ပြုလုပ်ကတ်ရလီရေ။ အပွင့်တွင် တောက်ပရေအရောင်၊ မွှေးကြိုင်ရေအနံ့၊ ချိုမြ ရေ ပန်းဝတ်ရည်ရို့မှာ အစေ့တိ အောင်မြင်အောင် ဝတ်မှုန် စပ်ယှက်ရာ၌ ကူညီပီးရေ ပိုးမွှားရို့အား ဖိတ်ခေါ်ရန် ဖြစ် ရေ။ အောင်မြင်လာရေ အစေ့တိကို အပင်ရေ ဖြစ် ကတတ်ဆန်း ကြွေကျ မလားစေဘဲ ဝီးလံရေ အရပ်သို့ မိမိ ဧမျိုးတိ ရောက်ဟိလားအောင် ဖြန့်ဖြူးပီးရလီရေ။ အကယ်၍ အပင်တစ်ပင်မှ ဖြစ်လာရေ အစေ့ရို့ရေ အပင်မ ကြီးနား၌ ကပ်၍ ကျရောက်ကတ်ပါမူ အပင်မကြီးဧ လောင်း ရိပ်တွင်မိခြင်း၊ အစာရေစာ လုံလောက်စွာ မရဟိခြင်းရို့ကြောင့် သေလားဖွယ်ရာဟိရေ။ ယင်းပိုင်မဖြစ်ရလီအောင် ကညင်ပင်၊ သက်ငယ် ပင်ရို့ကဲ့သို့ အချို့ရေအပင်တိရေ အစေ့တိကို လီဖြင့် ဖြန့်ဖြူးပီးကတ်ရေ။ ကပ်စေးနဲပင်၊ မြက်သီးပင်ရို့ ကဲ့သို့ အပင်တိရေ တိရစ္ဆာန်ရို့ဧ ကိုယ်ခန္ဓာတွင် တွယ် ကပ်၍ လိုက်ပါနိုင်ကတ်ရေ အစေ့တိဖြင့် ဖြန့်ဖြူးပီးကတ်ရေ။ အချို့ရေ အပင်တိ၌ အစေ့ပတ်ပတ်လည်တွင် အရည်ရွှမ်း ရေ အသားတိပါဟိ သဖြင့် ကျေးငှက်တိရစ္ဆာန်ရို့ရေ ထို အသီးတိကို အစာအလို့ငှာ သယ်ဆောင်လား၍ အပင်မှ ဝီးရာအရပ်၌ အစေ့ကို စွန့်ပစ်ခကတ်ရေ။

အပင်ဧ အသုံးဝင်ပုံမှာ အလွန်တရာ တိပြားလှပေရေ။ ကျွန်ုပ်ရို့ စားသောက်ရေ အစာဟူသမျှကို အပင်မှတိုက်ရိုက် ဖြစ်စေ၊ အပင်ပေါ်တွင်မှီခိုရေ တိရစ္ဆာန်တိမှဖြစ်စေ ရဟိကတ် ရေ။ တိရေအားဖြင့် ကျွန်ုပ်ရို့အတွက် အဝတ်အစား ရက် လုပ်ရန် ပစ္စည်းရိုင်းတိကို အပင်မှရရေ။ သစ်သားမှာ လူရို့ တွင် ထင်း မီး အိမ်အသုံးအဆောင်နန့့် အိမ်တိဆောက်လုပ်ရန် အသုံးဝင်ရေ။ ဆေး၊ ရေမွှေး၊ စက္ကူစရေ လူရို့တွင် အသုံး ဝင်သည့် ပစ္စည်းတိစွာရို့ကိုလည်း အပင်မှ ရဟိကတ်ရေ။ ယခု အခါ ကျွန်ုပ်ရို့တွင် အလွန်အသုံးဝင်ရေ ကျောက်မီးသွေး ရေ ရှေးပဝေဏီက ပေါက်ရောက်ခရေ အပင်တိဖြစ်ကတ် ရေ။ သက်ဟိသတ္တဝါ တိရေ အသက်ရှူရာ၌ အောက်ဆီ ဂျင်ကို ရှူသွင်း၍ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ကို ရှူထုတ်ပစ်လီ ရေ။ အပင်တိရေ ထိုသို့ ရှူထုတ်ပီးရေ ကာဗွန်ဒိုင် အောက်ဆိုက်မှ ကာဗွန်ကိုခွဲယူ၍ အောက်ဆီဂျင်ပေါ်တွင် အပင် တိသာ မဟိခပါမူ လီထဲ၌ဟိရေ အောက်ဆီဂျင်ရေ မကြာမီ ကုန်ခန်းလား၍ သက်ဟိသတ္တဝါတိရေ သေဆုံး ဖွယ်ရာ ဟိလီရေ။