Wp/rki/အဆုတ်ကင်ဆာ
အဆုတ်ကင်ဆာရေ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဒုတိယမြောက် သေဆုံးရသည့် အဓိကအကြောင်းအရင်းဖြစ်ပြီး သေဆုံးမှုအတိဆုံးအကြောင်းရင်းဖြစ်ရေ။ အဆုတ်ကင်ဆာအများစုကို ရောဂါဧနှောင်းပိုင်းအဆင့်တွင် ယှာဖွီတွိ့ဟိပါက ကုသမှုပိုပြီးကေရူပ်ထွီးစေပြီး အလုံးစုံအဆုတ်ကင်ဆာသျှင်သန်မှုနှုန်းကို သိသိသာသာလျော့ကျစေပါရေ။ အရင်တုန်းကတော့ အဆုတ်ကင်ဆာကို ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ပြီး သလိပ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ကြည့်ရေ။ ယကေလည်း၊ ဒေစစ်ဆီးမှုနည်းလမ်းတိရေ အဆုတ်ကင်ဆာလူနာတိကို စောစီးစွာသိဟိနိုင်မှု မကောင်းမွန်ခပါ။ သေးငယ်ရေအဖုတိ (subsolid nodule/ground glass nodule) ကို ရှာမတွိ့နိုင်ခပါ။
2011 ခုနှစ်တွင် USA ဟိ National Lung Screening Trial (NLST) ရေ ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းနန့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ မြင့်မားသူတိကို ထိရောက်ရေ စစ်ဆီးမှုနည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ပြသခရေ။ တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် စစ်ဆီးခြင်းဖြင့် သေဆုံးမှုနှုန်းကို 20% လျှော့ချပီးရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့်၊ လက်ဟိတွင် National Comprehensive Cancer Network (NCCN)၊ American Society of Clinical Oncology (ASCO) နန့် American College of Chest Physicians (ACCP) ရို့ရေ low dose CT-chest ကို အသုံးပြုပနာ ဖြစ်နိုင်ခြေတိရေလူတိတွင် အဆုတ်ကင်ဆာစစ်ဆီးခြင်းကို အကြံပြုပါရေ။
မြင့်မားရေ အန္တရာယ်အုပ်စုကို အောက်ပါအတိုင်း သတ်မှတ်ရေ။
- အသက် 55-74 နှစ်
- လက်ဟိ သို့မဟုတ် ယခင်ဆီးလိပ်သောက်သူတိ
သင်ရေ နှစ်ပေါင်း 30 ပတ်လုံး သို့မဟုတ် ထိုထက်ပိုကြာရေဆီးလိပ်သောက်သည့်ရာဇဝင်ဟိကေ အဆုတ်ကင်ဆာစစ်ဆီးမှုကို စဉ်းစားနိုင်ရေ။ တစ်ရက်သောက်ရေ စီးကရက်ဗူးအရီအတွက်နန့် သင်သောက်ခသည့်နှစ်အရီအတွက်ကို မြှောက်ခြင်းဖြင့် ထုပ်ပိုးနှစ်တိကို တွက်ချက်ပါရေ။
- 15 နှစ်ကြာအောင် တစ်နိကို နှစ်ထုပ်သောက်ရေ။
- တစ်ရက်ကို တစ်ထုပ် နှစ် 30 လုံး ဆီးလိပ်သောက်ရေ။
- နှစ် 20 ပတ်လုံး တစ်နိကို တစ်ထုပ်ခွဲသောက်ရေ။
- 15 နှစ်အောက် ဆီးလိပ်ဖြတ်ပါ။
အောက်ဖော်ပြပါ အခြားအန္တရာယ်အချက်တိဟိပါရေ။
- အသက်
- လိင်
- လူမျိုးစု
- အလေးချိန်နန့် အရပ်
- ပညာရီး
- အဆုတ်ကင်ဆာ၊ နာတာရှည် လေပြွန်ကျဉ်းရောဂါ (COPD)
အန္တရာယ်အုပ်စု
[edit | edit source]အလယ်အလတ်အန္တရာယ်အုပ်စုတွင်ဟိသူတိရေ လက်ဟိ သို့မဟုတ် ယခင်ဆီးလိပ်သောက်သူတိဖြစ်ပြီး နှစ် 20 packs ဆီးလိပ်သောက်ဖူးသူတိ၊ တစ်ပတ်ရစ်ဆီးလိပ်သောက်သူတိ သို့မဟုတ် ဆိုးရွားရေပတ်ဝန်းကျင်တွင်နီထိုင်သူတိဖြစ်ရေ။
အမွှေးနံ့သာ
အမွှေးနံ့သာကို ကြာရှည်စွာ ရှူမိခြင်းရေ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါတိကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပြီး အဆုတ်ကင်ဆာကိုလည်း ဖြစ်စေနိုင်ကြောင်း တရုတ်နိုင်ငံမှ သုတေသနပြုချက်တိအရ သိရရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေဟိသူတိ (မိသားစုရာဇဝင် အဆုတ်ကင်ဆာ၊ COPD၊ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ) ဟိသူတိရေ နံ့သာဆီမီးခိုးငွေ့တိကို ထိတွိ့ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သင့်ရေ။
အထူးကောင်း (PM2.5)
[edit | edit source]အမှုန်အမွှားတိ သို့မဟုတ် အမှုန်အမွှားတိ 2.5 (PM2.5) ဆိုရေ ဝေါဟာရရေ 2.5 မိုက်ခရွန် သို့မဟုတ် အကျယ်ထက် နည်းရေ လေထုအတွင်းဟိ သေးငယ်ရေ အမှုန်တိ သို့မဟုတ် အမှုန်အမွှားတိကို ရည်ညွှန်းရေ။ အမှုန်အမွှားတိရေ အဓိကအားဖြင့် ကားအိတ်ဇောတိမှ လာပါရေ။ ယင်းချင့်အပြင် ထင်း၊ မီးဖိုလောင်စာဆီ၊ ကျောက်မီးသွေးနန့် ဆောက်လုပ်ရီး ပိုင်ရေ လောင်စာတိပိုင် မီးခိုးငွေ့တိ ထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းတိ ပါဝင်ရေ။ Air Quality Index (AQI) ရေ လေထုအရည်အသွေးကို အစီရင်ခံရန် အညွှန်းတစ်ခုဖြစ်ရေ။ AQI ရေ PM2.5 အပါအဝင် လေထုညစ်ညမ်းမှုကို တိုင်းတာရေ။ PM2.5 အရွယ်အစားဟိ အမှုန်အမွှားတိရေ အဆုတ်သို့ရောက်ဟိသည့် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းအတွင်းသို့ နက်ရှိုင်းစွာ လားလာနိုင်ရေ။ အမှုန်အမွှားတိကို ထိတွိ့မိခြင်းက မျက်လုံး၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်းနဲ့ အဆုတ်ယားယံခြင်းတိလိုမျိုး ရေတိုကျန်းမာရီးကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါရေ။ အခြားဆိုးကျိုးတိမှာ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ နှာချေခြင်း၊ နှာရည်ယိုခြင်းနန့် အသက်ရှုမဝခြင်းရို့ဖြစ်ရေ။ အမှုန်အမွှားတိနန့် ထိတွိ့ခြင်းရေ အဆုတ်ဧလုပ်ဆောင်ချက်ကို ထိခိုက်စေပြီး ပန်းနာရင်ကျပ်နန့် နှလုံးရောဂါတိပိုင်ရေ ဆီးဘက်ဆိုင်ရာအခြီအနေတိကို ဆိုးရွားစေရေ။ ထိုမှတပါး၊ လေထုထဲတွင် PM2.5 အဆင့်တိုးလာရေနန့်အမျှ အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ တိုးလာပါရေ။ ပြင်ပတွင် PM2.5 အဆင့် မြင့်လာရေအခါ အပြင်ထွက်ခြင်းကို ရှောင်ရှားရန်၊ လေသန့်စင်စက်ကို အသုံးပြုပြီး မျက်နှာဖုံးကို ဝတ်ဆင်ခြင်းရေ အကောင်းဆုံးဖြစ်ရေ။
အီး-စီးကရက်
အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက်ရေ အသုံးပြုသူရှူရှိုက်ရန်အတွက် အငွေ့ထွက်နီရေ နီကိုတင်း သို့မဟုတ် နီကိုတင်းမဟုတ်ရေ ဖြေသျှင်းနည်းတိကို ထုတ်လွှတ်သည့် ဘက်ထရီဖြင့် လည်ပတ်သည့် ကိရိယာတစ်ခုဖြစ်ရေ။ မီးခိုးမထွက်ဘဲ သမားရိုးကျ စီးကရက်နဲ့ ဆင်တူပါရေ။ E-cigarette ရေ ရိုးရာစီးကရက်တိတွင် အာဆင်းနစ်၊ ခဲနန့် အခြားအန္တရာယ်ဟိရေ အရာတိ ထိတွိ့မှုကို လျော့နည်းစေကေလည်း အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက်တိရေ ဘေးကင်းရေဟု မဆိုလိုပါ။ အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက်တိကို အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်ရေ သို့မဟုတ် ဘေးကင်းရေဟု တံဆိပ်ကပ်ခြင်းမပြုမီ နောက်ထပ်သုတေသနပြုလုပ်ရန် လိုအပ်ပါရေ။ အီလက်ထရွန်းနစ် စီးကရက်နန့် ပတ်သက်ရေ သတင်းအချက်အလက်တိရေ ပဏာမဖြစ်နီဆဲဖြစ်ကြောင်း စားသုံးသူတိ သတိပြုသင့်ရေ။ နောက်ထပ် သုတေသနပြုချက်တိရေ အီလက်ထရွန်နစ်စီးကရက်သောက်ခြင်းဧ ရေရှည်ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုတိကို နားလည်ရန် ကူညီပီးပါလီဖို့။
အစောပိုင်းရောဂါယှာဖွီခြင်း
American Cancer Society မှ တစ်နှစ်ကေ 30 pack ထက်ပိုရေ ဆီးလိပ်သောက်သူ သို့မဟုတ် ယခင် ဆီးလိပ်သောက်သူ သို့မဟုတ် 15 နှစ်အောက် ဆီးလိပ်ဖြတ်ထားသူတိနန့် 55 နှစ်နန့်အထက် သူတိရေ တစ်နှစ်ကေ တစ်ကြိမ် low dose CT-chest ကိုအသုံးပြုခြင်းဖြင့် အဆုတ်ကင်ဆာဟိမဟိ စစ်ဆီးသင့်ကြောင်း အကြံပြုထားရေ။[1]