Wp/rki/သွားတိုက်ဆီး
သွားတိုက်ဆီး ဆိုရေမှာ အပျစ်အရည် သို့မဟုတ် ဂျဲလ် (gel) တစ်မျိုးပင်ဖြစ်ပြီး လားတိကို သန့်သျှင်းစီရန်၊ အနံ့ဆိုးတိ ပျောက်စီရန်နန့် ခံတွင်းသန့်သျှင်းစီရန် အတွက် အသုံးပြုရေ။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ အားဖြင့် Toothpaste ဟု လူသိတိပြီး၊ အခြားဘာသာတိတွင် Toothcream ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကတ်ရေ။ သွားတိုက်ဆီးကို အသုံးပြုခြင်း ဖြင့်တစ်ကိုယ်ရေကျန်းမာရီး ကို ထိန်းသိမ်းရာလည်း ရောက်ရေ။ လားကြားဟိ အစာဟောင်းတိကို ဖယ်ထုတ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ခံတွင်းမှ အနံ့ဆိုးတိ ထွက်ခြင်းအား ကာကွယ်ပီးရာတွင်လည်းကောင်း အသုံးပြုနိုင်ရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် သွားတိုက်ဆီးတွင် ဖလိုရိုက်ဒ် (fluoride) နန့် xylitol ကဲ့သို့ရေ အမှုန့်တိလည်း ပါဝင်ရေအတွက်နန့် လားနန့်ခံတွင်း ရောဂါတိအား ကာကွယ်ရာတွင်လည်း တိစွာအသုံး ဝင်ရေ။ ဖွံ့ဖြိုးရေ နိုင်ငံတိတွင် သွားတိုက်ဆီး အသုံးပြုခြင်းရေ ပိုပြီးကေများပြားလာရေ။ အချို့သွားတိုက်ဆီးတိတွင် အန္တာရာယ်ဖြစ်စေရေ ဓာတုဗေဒ ပစ္စည်းတိပါဝင်ပြီး ၎င်းရို့ကို မြိုချမိပါက လည်ချောင်းအား ဥပါဒ်ဖြစ်စေတတ်ရေ။
သွားတိုက်ဆီး ကဲ့သို့ရေ ခံတွင်းသန့်သျှင်းရီးပစ္စည်းတိအား အစောဆုံးအသုံးပြုမူ့မှာ လွန်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ဝ ခန့်က တရုတ်၊ အီဂျစ်၊ မွန်ဂိုလီးယား နန့် အိန္ဒိယရို့မှ စတင်ခခြင်းဖြစ်မည်ဟု သမိုင်းပညာသျှင်တိက ခန့်မှန်းထားရေ။
ရှေးဦး သွားတိုက်ဆီးတိ သမိုင်း
[edit | edit source]ရှေးအကျဆုံး သွားတိုက်ဆီးအဖြစ် ဖော်ပြနိုင်ရေ ပစ္စည်းမှာ အေဒီ ၄ ရာစုခန့်က အီဂျစ်တွင်တွိ့ဟိခရရေ အရာဖြစ်ရေ။ ထိုသွားတိုက်ဆီးထဲတွင် ဆား၊ ပက်ပါ (pepper)၊ ပရုတ်ရွက်နန့် iris ပန်းတိ ပါဝင်ရေ။ ရောမလူမျိုးတိစွာလူဧ ကျင်ငယ်ကို အခြီခံကာ သွားတိုက်ဆီးကို ဖော်ထုတ်ခရေ။ ၉ ရာစုနှစ် ရောက်ရေအခါ ပါရှန်း ဂီတပညာသျှင် ဖက်သျှင် ဒီဇိုင်နာ တစ်ယောက်ဖြစ်ရေ Ziryab မှ သွားတိုက်ဆီးတစ်မျိုးကို တီထွင်နိုင်ခပြီး၊ ထိုသွားတိုက်ဆီးရေ အစ္စလာမ်မစ် စပိန်တိ အကြားတွင် ပေါ်ပြူလာ ဖြစ်ခရေ။ ထိုသွားတိုက်ဆီးတွင် ပါဝင်ရေ ပစ္စည်းတိကို အသေအချာ မသိဟိရကေလည်း ထိုသွားတိုက်ဆီးရေ သာမန်အသုံးဝင်ရုံသာမက ခံတွင်းနံ့ကိုပါ မွှေးမြစေရေဟု ဆိုကတ်ရေ။
မူလ သွားတိုက်ဆီးတိစွာတစ်ခုတည်းအသုံးပြုခြင်း သို့မဟုတ် လားတိုက်တံ တစ်မျိုးမျိုးနန့် တွဲ၍အသုံးပြုခြင်းဟု ဆိုရေ အကြောင်းအား မည်သူမျှသျှင်းပြနိုင်ခြင်း မဟိသိမ်းပါ။ ခေတ်သစ် လားတိုက်တံ သို့မဟုတ် လားပွတ်တံတိအား တရုတ်နိုင်ငံတွင် အေဒီ ၁၄၀ဝ ခုနှစ်အောက်ပိုင်းမှ စတင်ကာ အသုံးပြုခကေလည်း ဥရောပနိုင်ငံတိတွင် အေဒီ ၁၈၀ဝ ခုနှစ်တိမှ စတင် အသုံးပြုခကတ်ရေ။ ၁၈၀ဝ ခုနှစ်အောက်ပိုင်းနှစ်တိအထိ လားတိုက်တံအား ရေ တစ်မျိုးတည်းနန့်သာ တွဲဖက်အသုံးပြုခရေ။ ရှေးအခါက ကျွန်းသားမီးသွေးမှုန့်၊ ဆား စရေရို့ကို သွားတိုက်ဆီးအဖြစ်အသုံးပြုခကတ်ပြီးကေ ကြံစုတ်ခြင်းကြောင့် လားချီးပြောင်စင်စေနိုင်ရေဟုလည်း မှတ်ယူကတ်ရေ။
"လှစေလိုလို့ ပါးချောင်တိုက် ရေစီးကမ်းပြိုလိုက်" ဟုရေဆိုရိုးစကားကို ထောက်ချင့်ကေ လားတိုက်ခြင်းအလီ့မှာ ကြာခပြီဖြစ်ကြောင်းသိနိုင်ရေ။
ခေတ်ပေါ် သွားတိုက်ဆီးတိ သမိုင်း
[edit | edit source]
၁၈ ရာစုနှစ်တွင် အမေရိကန်နန့် ဗြိတိန် သွားတိုက်ဆီး အပျစ်အရည် (paste) အား မီးင်ထားရေ ပေါင်မုန့်တိကို အသုံးပြု ထည့်သွင်းခရေ။ ယင်းအချိန်တွင် အခြားဖော်မြူလာ တစ်ခုအဖြစ် နဂါးသွေးဟု ခေါ်ရေ စေးကပ်ပျစ်ချွဲရေအရာ၊ cinnamon (သစ်ကြမ်းပိုး) နန့် င်ကျွမ်းထားရေ alum ကဲ့သို့ပစ္စည်းတိအား အသုံးပြုကာ အပျစ်အရည်အဖြစ် ထုတ်လုပ်ခရေ။
၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဟိုက်ဒရိုဂျင် ပါအောက်ဆိုဒ် နန့် မုန့်ဖုတ်ရာတွင် သုံးရေ ဆော်ဒါကိုလည်း သွားတိုက်ဆီး အတွင်း ထည့်သွင်း အသုံးပြုခကတ်ရေ။ ရှေးဦးပိုင်း အပျစ်အရည်ပုံစံသွားတိုက်ဆီးတိအား ၁၉ ရာစုနှစ်မှ စတင်ကာ ဈေးကွက်အတွင်း ဖြန့်ချိခကေလည်း ပထမ ကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ပွားသည့်အချိန်ထိ သွားတိုက်ဆီးအမှုန့် အသုံးပြုခြင်းအား ကျော်လွှားနိုင်ခြင်း မဟိခပေ။ နယူးလန်ဒန်မှ ဒေါက်တာ ဝါသျှင်တန် ရှက်ဖီး က ၁၈၉၂ ခုနှစ်တွင် ညှစ်တောင့်ပုံစံ သွားတိုက်ဆီးဘူး နန့် သွားတိုက်ဆီးအား တီထွင်ထုတ်လုပ်ခရေ။ ဒေါက်တာ ရှက်ဖီးဧ သွားတိုက်ဆီးအား Dr. Sheffield's Creme Dentifrice ဟု ခေါ်တွင်ခကတ်ရေ။ သူရေ ထိုသွားတိုက်ဆီး ပုံစံအား ပါရီမြို့သို့ အလည်လားရေ သူ့သားထံမှ အကြံဉာဏ်ရခခြင်းဖြစ်ရေ။ ပါရီတွင် ပန်းချီ ဆရာတိ အသုံးပြုရေ ပန်းချီဆီးဘူးတောင့်တိအား သူ့သားမှ မြင်တွိ့ခရခြင်းဖြစ်ရေ။ ၁၈၉၆ ခုနှစ်တွင် နယူးယောက် မြို့မှ Colgate & Company Dental Cream ရေ ရှက်ဖီးဧ အကြံဉာဏ်မှတဆင့် ညှစ်ဘူးတောင့်ထဲတွင် ထည့်သွင်းထားသည့် သွားတိုက်ဆီးတိကို ထုတ်လုပ်ခရေ။