Wp/rki/ရဲတိုက်
ရဲတိုက်ဆိုစာမှာ ဥရောပနန့် အရှေ့အလယ်ပိုင်း ရို့တွင် အလယ်ခေတ်က ဆောက်လုပ်လိ့ ဟိကတ်ရေ ခံတပ် အဆောက်အအုံ တစ်မျိုး ဖြစ်ရေ။ ပုံမှန်အားဖြင့် ရဲတိုက်ဆိုစာမှာ ခံတပ်အနေနန့် ဆောက်လုပ်ထားရေ လော့ဒ် သို့မဟုတ် အထက်တန်းလွှာရို့ဧ့ နေအိမ်ကို ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်ရေ။ ထို့အတွက်ကြောင့် ထို အသုံးအနှုန်းမှာ ခံတပ် (fortress) ဆိုရေ အသုံးအနှုန်း နန့် အများအတွက် ကာကွယ်ရီးအတွက် တည်ဆောက်ထားရေ ခံတပ်မြို့ (fortified town) ဆိုရေ အသုံးအနှုန်းရို့မှ ကွဲပြားခြားနားလားရေ။ ထိုအဆောက်အအုံတိမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် တူညီရေ ပုံသဏ္ဌန်တိ ဟိတတ်ကတ်ရေ။ ရဲတိုက်တိကို တည်ဆောက်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၉၀၀ ခန့်အတွင်းတွင် ၎င်းရို့ရေ ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် ဆောက်လုပ်ခကတ်ပြီး ၎င်းရို့တွင် တူညီရေ ပုံသဏ္ဌာန်တိလည်း ပါဝင်လိ့ ဟိကတ်ရေ။
ရဲတိုက်တိကို ဥရောပမှ စတင် တီထွင်ကြံဆခကတ်ပြီး ၉ ရာစုနန့် ၁၀ ရာစုနှစ်တိတွင် စတင်ခကတ်ရေ။ ကာရိုလင်ဂျီယန်း အင်ပိုင်ယာ ပျက်သုဉ်းပြီးသည့် နောက် နယ်မြေတိကို လော့ဒ်တိနန့် မင်းသားတိ အကြားတွင် ခွဲခြမ်းရယူခပြီးသည့် နောက်တွင်ဖြစ်ရေ။ ရဲတိုက်တိရေ ၎င်းဧ့ ဘေးနားပတ်လည်တွင်ဟိရေ နယ်မြေကို ထိန်းချုပ်ရန် အတွက်တည်ဆောက်ထားပြီး ကာကွယ်ရန်နန့် တိုက်ခိုက်ရန် နှစ်မျိုးစလုံးအတွက် ဖြစ်ရေ။ ရဲတိုက်တိ အနေနန့် တိုက်ခိုက်မှုကို စတင်ရန်နန့် ရန်သူတိထံမှ ကာကွယ်ရန် အခြီပြု စခန်းအဖြစ် အသုံးပြုလိ့ ဟိကတ်ရေ။ ရဲတိုက်တိကို လိ့လာရာတွင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ကိစ္စတိရေ အရီးပါရေ အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ရေလည်း ရဲတိုက်တိရေ အုပ်ချုပ်ရီးနန့် ဩဇာအဟိန်အဝါဧ့ အထိမ်းအမှတ် အဖြစ်လည်း တည်ဟိကတ်ရေ။ မြို့ပြတိဟိ ရဲတိုက်တိရေ ဒေသခံ နီထိုင်သူရို့ကို ထိန်းချုပ်ရန် ကောင်းရေ နီရာတိ နန့် အရီးပါရေ ခရီးလား လမ်းကြောင်းတိပေါ်တွင် တည်ဟိကတ်ပြီး ကျေးလက်ဟိ ရဲတိုက်တိမှာမူ လူမှုအဖွဲ့အစည်းဧ့ အရီးပါရေ နီရာတိဖြစ်သည့် ကြိတ်ခွဲစက်တိနန့် စိုက်ပျိုးရန်ကောင်းရေ မြေတိအနီးတွင် တည်ဟိကတ်ရေ။
ရဲတိုက်အများစုမှာ အစကနဦးတွင် မြေကြီးတိ သစ်လုံးတိဖြင့် တည်ဆောက်ခကြကေလည်း နောက်ပိုင်းတွင် သူရို့ဧ့ ကာကွယ်ရီး အတွက် ကျောက်တုံးတိဖြင့် ပြောင်းလဲတည်ဆောက်ခကတ်ရေ။ အစောပိုင်း ရဲတိုက်တိမှာ သဘာဝအလျောက် ကာကွယ်ရန် ကောင်းရေ နီရာတိကို မှီပနာ တည်ဆောက်ခကတ်ပြီး မျှော်စင်တိ နန့် မြှားပစ်စစ်တိ မပါဟိကတ်လီ။ အလယ်ဗဟို ခံတပ်နီရာကိုသာ အဓိက ထားကတ်ရေ။ ၁၂ ရာစုနှောင်းပိုင်း နန့် ၁၃ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ရဲတိုက်ရို့ဧ့ ခံစစ်နည်းပညာကို သိပ္ပံနည်းကျ တီထွင် လာခကတ်ရေ။ ထို့အတွက်ကြောင့် မျှော်စင်တိကို ဖြုတ်ချခရေ။ အသစ်ဆောက်လုပ်ရေ ရဲတိုက်တိမှာ ထောင့်ပုံသဏ္ဌာန်တိ ဖြစ်ကတ်ပြီး အလယ်ဗဟိုမှ ကာကွယ်ရီးကို အဓိက ထားကတ်ရေ။ ကာကွယ်ရီး အဆင့်ဆင့်ကို တစ်ခုနန့် တစ်ခု ဆက်လျှက် တည်ဆောက်ထားကတ်ပြီး ပစ်ခတ်နိုင်မှုကို မြှင့်တင်ရန် အဓိက ထားရေ။ ယင်းပိုင် ကာကွယ်ရီးတွင် ပြောင်းလဲလာကြခြင်းဖြင့် အလယ်ဗဟို အဓိကထားသည့် ခံတပ်တိ အစဟိသည့် ခရူးဆိတ် စစ်ပွဲမှ ရသည့် နည်းပညာတိနန့် ရောမရို့ဧ့ ခံတပ်တိ စသည့် အစောပိုင်း ခုခံမှု နည်းပညာတိကို ရောစပ်သုံးစွဲ လာကတ်ရေ။ ရဲတိုက် ဗိသုကာပညာဧ့ အစိတ်အပိုင်း အားလုံးမှာ စစ်ရီး သက်သက် မဟုတ်တော့ဘဲ ကျုံး စသည့် တန်ခိုးအာဏာဧ့ ပြယုဂ်တိကို ပါ ထည့်သွင်း တည်ဆောက်လာကြလီရေ။ အချို့ရေ ရဲတိုက်တိမှာ အခြားသူရို့ နှစ်သက်အားကျ စီရန်နန့် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် အထင်အရှား ဟိစီရန် ရည်ရွယ် ဆောက်လုပ်ကတ်ရေ။
ယမ်းမှုန့်တိကို ဥရောပတွင် ၁၄ရာစု ကတည်းက ရောက်ဟိခကေလည်း ၁၅ ရာစု အထိ ရဲတိုက်တည်ဆောက်မှု အပေါ်တွင် ဩဇာသက်ရောက်မှု မဟိခပေ။ ယင့်ချိန်ခါမူ လက်နက်တိရေ ကျောက်သားနံရံတိကို ဖြိုခွဲနိုင်ရေ အထိ အားပြင်းလာကတ်ရာ ဖြစ်ရေ။ ၁၆ ရာစု အထိ ရဲတိုက်တိကို တည်ဆောက်ကြဆဲ ဖြစ်ကေလည်း တိုးတက်လာရေ အမြောက်ပစ်ခတ်မှုတိကို ကာကွယ်ရန် မစွမ်းနိုင်ကြောင့် ထိုနီရာတိရေ နီထိုင်ရန် မသင့်တော်တော့ပေ။ ထို့အတွက်ကြောင့် ရဲတိုက်တိ ဆောက်လုပ်မှု ကျဆင်းလာပြီး ခံတပ်တိ တည်ဆောက်ခြင်း နန့် ကာကွယ်ရန် မဖြစ်နိုင်ရေ ကျေးလက်အိမ်တိ ဆောက်လုပ်ခြင်းဖြင့် အစားထိုးလာကတ်ရေ။ ၁၈ ရာစု တွင်မူ ရဲတိုက်တိ ဆောက်လုပ်ခြင်းကို ပြန်ပနာ စိတ်ဝင်စားလာကတ်ပြီး ဂေါသစ် ဗိသုကာ ပညာကို ပြန်ပနာ အသက်သွင်းသည့် အနေနန့် စစ်ရီး အတွက် မရည်ရွယ်ရေ ရဲတိုက်တိကို တည်ဆောက်လာကတ်ရေ။
ရဲတိုက်တိကို မူလဆောက်လုပ်ခါစက အကာအကွယ် အဖြစ်သာ ဆောက်လုပ်ခကြကေလည်း နောင်အခါတွင် ခမ်း ခမ်းနားနား နီထိုင်ရန်ဟူပနာလည်း သဘောထားလာကြလေ ရေ။ သို့ဖြစ်ရာ ရဲတိုက်တိကို အနုပညာလက်ရာအမျိုးမျိုးဖြင့် လှပတင့်တယ် နေချင်စဖွယ်ဖြစ်အောင် ပြုပြင်မွမ်းမံလျက် နေ ထိုင်ကြလီရေ။ ဒေပိုင် နေနိုင်သူတိမှာ တိရေအားဖြင့် မင်းညီမင်းသား လူကုံတံတိနန့် သူဌေးသူကြွယ်တိရာ ဖြစ် ကတ်ရေ။