Wp/rki/ရခိုင်ပြည်နယ် ဗုဒ္ဓဘာသာ

ဗုဒ္ဓသာသနာဝင်ရောက်ခြင်း

ရခိုင်ပြည်ကို ရှေးနှစ်ပေါင်း ငါးထောင်ကျော်၊ ဘုရားမပွင့်မီ နှစ်ပေါင်း ၂၈၀ဝ ခန့် (ဘီစီ ၃၃၀ဝ)ကပင် ထီးနန်းစိုက်ချ လာခရေ တိုင်းပြည်တစ်ပြည်ဖြစ်ကြောင်းဖြင့် သမိုင်းသုတေသီတိက မှတ်တမ်းတင်ကတ်ရေ။ ဘုရားမပွင့်မီ နှစ်ပေါင်း ၂၈၀ဝ၂၈၀ဝ၂၈၀ဝ၂၈၀ဝ၂၈၀ဝအတွင်း၌ဆိုကေ ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာပင်လျှင် မပေါ်ထွန်းသိမ်းရကား ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုတိရေ အမျိုးမျိုးဖြစ်ခရပေ ရေ။

အိန္ဒိယပြည်တွင် လွန်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၂၅၀ဝကျော်ကစ၍ ဗုဒ္ဓဂေါတမသျှင်တော်ရေ ပွင့်ထွန်းတော်မူလာခလီ ရေ။ ထိုသျှင်တော်ဘုရားပွင့်ထွန်းလာရေအခါတွင်မှစ၍ ဗုဒ္ဓသာသနာရေ အိန္ဒိယတွင် စတင်ထွန်းပေါ်လာခရလီရေ။ ထိုအိန ́ိယတွင် စတင်ထွန်းကားလာခရရေ ဗုဒ္ဓသာသနာရေ တစ်စတစ်စနန့် အရှေ့အနောက် တိုင်းပြည်တိသို့ ဆက်သွယ် ဝင်ရောက်ကာ ပျံ့နှံ့လာခရလီရေ။ ထိုသို့ ပျံ့နှံ့လာခရခြင်းကြောင့်လည်း ရခိုင်ပြည်သို့ ဗုဒ္ဓသာသနာရေ စတင်ဝင်ရောက် ခမှုဖြစ်ခရရေ။

ခေတ်သုတေသီတိအလိုအားဖြင့် ဗုဒ္ဓဌာနဖြစ်ရာ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၊ မြောက်ပိုင်းတိမှ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တိ၊ ဝင်ရောက်လာခြင်းတိနန့်အတူ ခရစ်မပေါ်မီ ဘီစီ သုံးရာစု(ရှေးနှစ်ပေါင်း ၂၃၀ဝ)ခေတ်လောက်မှစ၍ ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုနှင့် ကိုးကွယ်မှုရို့ရေ တစ်စတစ်စ အခြေအနီဖြစ်လာကတ်ပြီး ဂုတိုင် တည်မြဲလာခရရေဟု ယူဆကတ်လီရေ။ ရခိုင်ရာဇဝင်သမိုင်းအရ ဘုရားသျှင်သက်တော်ထင်ရှားဟိစဉ်ကပင် စန္ဒာာသူရိယမင်းက မနောဓိဋ္ဌာန်ဖြင့် ပင့်ဖိတ်ခလီ ရေဟူဧ့။ (ဗုဒ္ဓစာပေရို့၌ အနာထပိဏ်သူဌေးသူမီး စူဠသုဘဒ ́ါရေ မိမိနီရာ ဥဂ္ဂမြို့မှ ယူဇနာ ၁၂၀ ဝီးရေ သာဝတ္ထိ ပြည်ဟိ ဗုဒ္ဓဂေါတမကို စိတ်မနောဓိဋ္ဌာန်ဖြင့် ပင့်ဖိတ်သဖြင့် ြွကရောက်ဖူးလီရေဟု အထင်အရှားပြဆိုထားချက် ဟိလီရေ) ထိုသို့ပင့်ဖိတ်ချက်အရ ဝါတော်(၂၀)မြောက်တွင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှရေ (အချို့ ပရိနိဗ္ဗာန်မပြုမီ တစ်နှစ်ကဟူဧ့) တပည့် ရဟန္တာတိခြံရံလျက် ဓညဝတီမြို့တော်သို့ ြွကရောက်၍ မဟာမုနိရုပ်သျှင်တော်မြတ်ကို ကိုယ်စားသွန်းလုပ်စေခရေ့ပြင် သာသနာပြုစေရန် ဗာကုလမထေရ်ကိုပင် ထားခရစ်ရေဟု အဆိုဟိရေ။ ယင်းရို့ကို ကိုယ်စားရုပ်တုတော်နန့် ရဟန္တာအသျှင် တစ်ပါးအား ထားပီးစေခရေမှစ၍ ဗုဒ္ဓသာသနာရေစတင်လာခရကြောင်းဖြင့် သမိုင်းအရသိဟိရလီရေ။

ဤသမိုင်းအထောက်အထားရေ ဂုဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာရို့၌ မလာ၍ မယုံကြည်ကတ်ရေလည်း ဟိဧ့။ ရခိုင်စာဆို တော် တန်းခိုးဆရာထွန်းက သီဟိုဠ်မူ အထာကထာနန့် သမ္ပဒါန်ကျမ်းရို့၌လာကြောင်း ထောက်ပြထားခရေ။ ထိုခေတ် မျက်မှောက်အထောက်အထားတိကို ရှာဖွေကတ်ရာ ကွယ်လွန်သူ သုတေသီကျောက်စာဝန် ဦးစံရွှေဘုရေ လွန်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၃၀ကျော်က ဓညဝတီမြို့တော်ဟောင်းတစ်နီရာမှ ကျောက်စာတစ်ချပ်ကို ရှာဖွေတွိ့ဟိ၍ လက်ရီးမူ ပုံတူကူး ရီးထားခလီရေ။ မူရင်းကျောက်စာကိုကား ရှာဖွေမတွိ့ရတော့ပြီ။ ထိုကျောက်စာတွင် ဘုရားမြတ်စွာရေ တပည့်သား သံဃာတော်နန့် ရခိုင်သို့ြွကရောက်လာကြောင်းကို ရီးထိုးထားချက်ပါဟိရေ။ အစောဆုံးတွိ့ရရေရခိုင်ရာဇဝင် လင်္ကာ သမိုင်းရို့၌လည်း ထို့အတူ ယုံကြည်ဆိုထားလီရေ။ ဗုဒ္ဓြွကရောက်၍ မဟာမုနိသွန်းလုပ်ရခြင်း၊ ဗုဒ္ဓရူပအကျိုးနန့် ထွေထွေ ရာရာ ဒါနအကျိုးရို့ကို ဟောခရာဖြစ်ရေဆိုရေ အချက်ရို့ကို မှတ်တမ်းပြုထားရေ့ သမ္ပဒါန်ကျမ်းတစ်စောင်ကား ဂုထိဟိနီသိမ်းဧ့။ ခရစ် ၁၈၈၇ခုနှစ် ရခိုင်သို့ပထမဆုံးလိ့လာရန် ရောက်လာရေကျောက်စာဝန် ဖိုချင်မာရေ ထိုကျမ်း ကိုမတွိ့ခရကြောင်းဖြင့် ၎င်းရီးရေစာအုပ်၌ ရီးသားခရေ။

ပါဠိတော်ကျမ်းဂန်ကိုထောက်၍ ရခိုင်သို့ဘုရားမြွကရောက်ခ၊ ထို့ပြင်ဘုရားရေ အန္ဒိယနိုင်ငံ (ယူပီ-နီဝါရီ) နယ်မှပင် မထွက်ခဟူရေ အနောက်တိုင်းပညာသျှင်တိအဆိုကိုလည်း စဉ်းစားသင့်ရေ။ ထိုသို့ယူဆကတ်သော်လည်း ရခိုင်နန့်အိန ́ိယ ရေ ဒေသနယ်ပယ်ခြင်း ဆက်စပ်နီရေကတစ်ကြောင်း၊ လူနီမှု ဝင်ရောက်လားလာကူးလူးဆက်ဆံနိုင်ရေက တစ်ကြောင်းရို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဧ့သတင်းရေ ကျော်ကြားခြင်း၊ ပျံ့နှံ့ခြင်း ဟိနိုင်ရာရေ။ ရခိုင်ပြည်နယ်နိမိတ်မှာ ရှေးက ရာဇဝင်ခေတ်အလိုအရ ဂုအနောက်ဗင်္ဂေါ ဩရိဿနယ်ထိ ကျယ်ဝန်းခလီရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ဘုရားသျှင်ရေ ထိုဒေသသို့ ြွကရောက်နိုင်ခရာရေ။ အနည်းဆုံး ရခိုင်နယ်နိမိတ်သို့ ခြေတစ်လှမ်းမျှကား ဝင်ရောက် ခရမည်မှာ မလွဲတည်း။ ထိုသို့ ဒေသစာရီ ြွကချီမှုသတင်းရေ နယ်စား၊ မြို့စား၊ တပ်စီး၊ တပ်နင်းမှဖြစ်စေ ရခိုင်မင်းနန့် ရခိုင်ပြည်သို့ အနှံ့အပျံ့ကြားသိပေါက်ရောက် ကျော်လွှမ်းစေရာရေ။ ထိုသတင်းကြောင့် ဘုရားသျှင်အား ပင့်ဆောင်နိုင်မှု၊ ကိုယ်စားတော်ထုလုပ်နိုင်မှုရို့ကား ပြုမည်ဆိုက ပြုနိုင်ကောင်းရာရေ။

ရခိုင်ဘုရားသမိုင်းအလို စန္ဒာသူရိယမင်းလက်ထက် ဗုဒ္ဓ ကြွရာက်၍ တရားဟောခရာ တရားအဆုံး၌ ထိုမင်းဧ့နှမ အထွေးမိဖုရား ဥဒုမ္ဗရဒေဝီရေ ဘိက္ခုနီထေရီ ရဟန္တမဖြစ်ခရရေ။ ထို့ပြင် ဘိက္ခုထေရီ ရဟန္တာပေါင်း နှစ်ရာဖြစ်ခရရေဟု အဆိုဟိရေ။ ဗာကုလမည်ရေ ရဟန္တာကို ဦးစီးဥက္ကဋ္ဌပြု၍ ရခိုင်ပြည်၌ အကျွတ်တရားရ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခုနီမ၊ ရဟန္တာရို့နန့် သာသနာပြုနီစေခလီရေ။ ထိုရဟန္တာရို့မှဆက်နွယ်ရေ ရဟန္တာတိကား စမ္ဘဝက်ခေတ်တိုင် ရှည်လာခဧ့။ ပဉ္စာခေတ် တွင် မင်းရင်ဖြူလက်ထက် သံဂါယနာတင်စဉ် ရဟန္တာအသျှင်မြတ် ရှစ်ရာထိပါဝင်ခရေဟု ရခိုင်ရာဇပုံကျမ်း၌ ပြဆိုထားခ သိမ်းရေ။

ထိုစမ္ဗဝက်ခေတ် ပဏ္ဍဝထေရ် စင်္ကြ ံလျှောက်၍ တရားကြိုးစားခရာ ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းဟိသိမ်းဧ့။ ဂုခါ လေညှင်းတောင် အနောက်၊ စမ္ဘဝက်မြို့ဟောင်းအနီးအထက်ငှက်ခေါင်း၊ အောက်ငှက်ခေါင်းဆိုပနာခေါ်တွင်နီကတ်ဧ့။ အမှန်မှာ ထိုမထေရ်ဧ့တရားကျင့်ရာ စင်္ကြ ံရှည်လိုဏ်ခေါင်းသာဖြစ်ဧ့။ ထိုလိုဏ်ခေါင်းမှာ ကာလကြာ၍ အလယ်မှကျိုးပြတ်ပေါက်ကွဲ ပြီး အထက်အောက်နှစ်ဖြတ်ကဲ့သို့ ဖြစ်နီရခြင်းပင်တည်း။ ထိုရဟန္တာရေ နီရဉ္စရာ တောင်ငူခေတ်အထိ အသက်ရှည်ခရာ ဂုလေးမြို့ချောင်း လက်မတောင်တန်းအနီး၌ သီတင်းသုံးဖူးရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ထိုရဟန္တာဗဏ္ဍဝထေရ်သီတင်းသုံးဖူးရာဂူကို ဗဏ္ဍဝဂူဟုခေါ်တွင် နီကတ်ရေ။ ထိုရဟန္တာရေ နီရဉ္စရာတောင်ငူမြို့၌ မင်းမတည်တံ့၍ သမုဒ ́ဂီရိခေါ် ဂုစစ်တွေမြို့တည် ရာ စစ်တွေကျွန်းကျောက်ဆောင်ပေါ်သို့ လား၍သီတင်းသုံးခဖူးရေ။ ဂုတိုင်သီတင်းသုံးခရာ ဂူကိုစွဲ၍ ဗဓောမော်၊ ဗဓောဂူဟု ခေါ်တွင်လျက်ဟိနီသိမ်းဧ့။

နောက်ရဟန္တာတစ်ပါးဖြစ်ရေ ဥတ္တမသီရိထေရ်အသျှင်ရေ ပစ္ဆိမပဗ္ဗတတောင်တန်း၌ သီတင်းသုံးခဧ့။ ထိုတောင်တန်း၌ပင်လျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းကိုလည်း ပြုခလီရေ။ ထိုရဟန္တာဧ့ဓာတ်မွေတော်တိကို ဌာပနာ၍ ရခိုင်မင်း အဆက်ဆက်ရို့ တည်ထားကိုးကွယ်ခရာ စေတီတစ်ဆူလည်း အထင်အရှားဟိသိမ်းဧ့။ ထိုစေတီတော်ကို မင်္ဂလာဓာတ် ရွှေဂူစေတီဆိုပနာ ဂုမြို့ဟောင်းမြို့ ပစ္ဆိမပဗ္ဗတ တောင်တန်း၌ ဖူးမြင်နိုင်ပေဧ့။ ဤသို့ ဗုဒ္ဓထင်ရှားြွကလာရေမှစ၍ ရဟန္တာတိထိ ဆက်နွယ်လာခရာရေ ရခိုင်ပြည်ဧ့ဗုဒ္ဓသာသနာရေ အမှန် လည်း ထူးခြားအံ့ဩစရာ ကောင်းလီရေ။

ယင်းနန့်ပတ်သက်၍ အင်္ဂလိပ်စာရီးဆရာတစ်ဦးက ရခိုင်ပြည်မှာ ဗုဒ္ဓကိုယ်စားတော်မြတ်ကြောင့် ဗုဒ္ဓသာသနာတော် ကြီးဧ့အချက်အချာ မဏ္ဍိုင်ပင်ဖြစ်ရေ။ ထိုကိုယ်စားတော်မြတ်ကား ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဟောင်းဆုံး၊ အသိခက်ဆုံး၊ အမြင့်မြတ် ဆုံးရတနာပင်ဖြစ်ရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ရခိုင်မင်းတိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ဖြစ်ရေသာမက နိုင်ငံအုပ်ချုပ်ရီးအပြင် ရက္ခမဏ္ဍိုင်ဖြစ် ရေ မဟာမုနိနန့် ဓာတ်မွေတိကိုပါ စောင့်ရှောက်ကိုးကွယ်ခရပေရေသာတည်းဟု ရီးသားထားခလီသိမ်းရေ။ ယင်းနောက် ရခိုင်မင်းတိရေ ရာဇဘိသိက်ခံရာ၌ မင်္ဂလာမဏ္ဍပ်ဆောက်စဉ်မှစ၍ ကမ္မဝါစာဖတ်ခြင်း၊ ဘိသိက် သွန်းနိ့တွင် ထိုမဏ္ဍပ်၌ ပိဋကတ်တော်ကို ဆောင်ယူထားရခြင်း၊ ဝိနည်းဓိုရ်ဆရာတော်တိကိုပင့်၍ ပရိတ်တော်တိကို ရွတ်စေခြင်းပြုရရေ။

ထို့ပြင် မင်းကိုယ်တိုင်

ဗုဒ္ဓဉ္စ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ သံဃဉ္စ သရဏံဂတော၊ ဥပသကတ္တံ။

မံ ဒေထ သကျ ပုတ္တ သာသနေ၊ သဒါ သရဏ မုပေမိတိ။

ဟူရေဂါထာကို ရွတ်ဖတ်ရပြီး အဘိသိက်သွန်းလောင်းခြင်းကို ခံခရရေသာဖြစ်ကတ်ဧ့။ ထိုဂါထာအလာကား ဗုဒ္ဓဘာသာ ဥပသကာဒါယကာအဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ်သူအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဗုဒ္ဓသာသနာ၌ သရဏဂုံအမြဲဆည်းကပ်သူ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဝန်ခံခွင့်တောင်းရာဖြစ်ဧ့။ ယင်းချင့်ကြောင့် အဘိသိက်သွန်းခံရရေ ရခိုင်မင်း တိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အဖြစ်ကို ခံယူရရေကား ဗုဒ္ဓသာသနာဧ့ ကျက်သရေဆောင်ပေတည်း။ ကျမ်းဂန်အရလည်း ဘုရားသျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီးနောက် ြွကင်းကျန်ရစ်ရေဓာတ်မွေတော်တိဆိုကေ ဗုဒ္ဓဗျာဒိတ်အရ ပျံ့နှံ့ခြင်း၊ နတ်ရို့က ပင့်ဆောင်လာပီးခြင်း၊ ဘုန်းဟိရေမင်းတိလက်ထက်၊ စိတ်မနောဓိဋ္ဌာန်ပြုကာ ြွကရောက်လာခြင်း စရေ အကြောင်းတိကြောင့် ရခိုင်ပြည်သို့လည်း ထိုထိုဘုရားသျှင်ရို့ဧ့ ဓာတ်မွေတော်တိ စတင်ပျံ့နှံ့ဝင်ရောက်လာခရခြင်းကို ပင် သိဟိရပြန်လီရေ။

သီရိဓမ္မာသောကမင်းလက်ထက် ကိုးတိုင်းကိုးဌာနသို့ သာသနာပြုရာတွင်

မဟိံသဟု၊ မည်ရသမိုင်း၊ ရခိုင်တိုင်းသို့

ဟုအသျှင်ရေဝတ မထေရ်ရို့ သာသနာပြုြွကရောက်ခဖူးကြောင်းဖြင့် ပညာမေဓာမော်ကွန်း၌ အဆိုပြုထားရေ။ ထိုသာသနာပြုမထေရ်တိ တည်ထားကိုးကွယ်ခရာ စေတီတစ်ဆူလည်း ဂုမင်းပြားမြို့နယ်၊ ကြပ်စင်ကျွန်းတောင်တန်း၊ သစ်ပုပ်တောင်ထိပ်၌ ဟိသိမ်းဧ့။ ထိုတောင်ကို အရှေ့ရက္ခုံးတောင်ဟုခေါ်၍ ထိုအနီးဟိမြစ်ကိုလည်း ရက္ခုံးတိုင်မြစ်ဟု ခေါ်တွင် လျက်ဟိနီသိမ်းဧ့။ ထိုစေတီကား ရက္ခုံးတိုင်စေတီဟု တွင်ခေါ်နီရေ။

မည်သို့ဆိုစေ ဂုတိုင်ထင်ရှားတည်ဟိနီသိမ်းရေ ထိုထိုဓာတ်မွေစေတီဘုရားဆင်းတု စရေတိမှာ ရခိုင်ပြည်ဧ့ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုကို ဖော်ပြနီလီရေ။ အင်္ဂလိပ်စာရီးဆရာတစ်ဦးက ဗုဒ္ဓဗျာဒိတ်အရ ဓာတ်မွေတော်ရို့ကို ဌာပနာ၍ တည်ထားကိုးကွယ်ခရကား၊ ရခိုင်ပြည်ဧ့မြင့်မြတ်မှုကို ပြနီရေဟုလည်း ရီးသားထားလီရေ။ ထိုဓာတ်မွေတော်တိကား အားလုံးသိကတ်ရေ့အတိုင်း ဗုဒ္ဓသာသနာသက္ကရာဇ် ၂၂၂ခုနှစ် အသောကမင်း (ဘီစီ ၂၇၂-၂၃၂) လက်ထက်မှ ဓာတ်တော် ရှစ်စရွတ်ကို ပျံ့နှံ့တည်ထားစေခြင်းမှ စတင်ပြန့်ပွားခရကြောင်း သိမှတ်လျက်ဟိနီကတ်ပေရေ။ ရခိုင်ပြည်ဘုရားသမိုင်းတွင် ထိုထိုဓာတ်မွေတိ ကိန်းအောင်းရခြင်းဧ့အဖြစ်သနစ်ကို ဖော်ပြလျက် တည်နီရာကိုပါ ပြဆိုထားလျက်ဟိပါဧ့။

ရခိုင်စာဆိုတစ်ဦးဖြစ်ရေ ရမ်းပြည့်ဝါးကျောင်း ဆရာပဏ္ဍိတ်ကလည်း

မှတ်သားအပ်ရာ၊ အကြောင်းမှာမူ

ဓမ္မာရေကာ၊ ထိုရာဇာရေ

ပုညာပြန့်ပွား၊ ဖြစ်စေခန့်လျက်

ထိုနှံ့လုံးညီ၊ တည်စေတီမူ

သရီရဓာတ်၊ ရှစ်စရွတ်မည်

အတည်တည်တည်း။ ဆိုပနာစပ်ဆိုမှုပြုခလီသတည်း။