Wp/rki/ရခိုင်

ရခိုင်

အစဉ်အလာမှတ်တမ်းတိအရ ဗုဒ္ဓဘုရားသျှင် သက်တော်ထင်ရှားဟိစဉ် နောက်ပါရဟန်းငါးရာနန့် ရခိုင်ပြည်သို့ ြွကရောက်ကာ သာသနာပြုခကြောင်း တွိ့ရရေ။ ဓညဝတီ ရခိုင်ပြည်သျှင်မင်းနန့်တကွ ပြည်သူပြည်သားတိ လျှောက် ထားတောင်းပန်ချက်အရ ရခိုင်သို့ ဗုဒ္ဓဘုရားသျှင် ြွကရောက်တော်မူလာရာ၊ ဂစ္ဆဘနဒီမြစ်အနီး သေလာဂီရိကျောက် တောင်ထိပ်တွင် သက်ဆင်းရပ်နားတော်မူရေ။ ထိုတောင်ထိပ်မှ ဓညဝတီ ရခိုင်ပြည်တဝှမ်း မျှော်ကြည့်ရင်း မိမိဧ့ နုစဉ်ဘဝတိစွာက ဖြစ်ပျက်ကျင်လည်ခရေ့ ဒေသတိကို နောက်ပါရဟန်းတိအား လက်ညှိုးညွှန် ဗျာဒိတ်တော် ထားတော်မူရေ။ နောင်အခါ ရခိုင်ဘုရင် အဆက်ဆက်ရို့ရေ မြတ်စွာဘုရားသခင်ဧ့ ဗျာဒိတ်တော်အတိုင်း ဘုရားသျှင်ဧ့ဓာတ်တော်မွေတော်တိကို ဌာပနာပြု၍ စေတီပုထိုးတိ တည်ထားကိုးကွယ်ခကတ်ရာ၊ ဂစ္ဆပနဒီမြစ်ဝှမ်း တစ်လျှောက် တောင်ကုန်းတောင်ထိပ် အသီးသီးတွင် အဆူဆူရေ စေတီပုထိုးတိကို ဂနိတိုင် ဖူးတွိ့ရခြင်းဖြစ် ရေ။

မြတ်စွာဘုရားသခင် ြွကရောက်တော်ကာလမှာ ဘီစီ (၆)ရာစုအတွင်းဖြစ်၍ ဓညဝတီပြည်ကြီးကို စန ́သူရိယ ဘုရင် စိုးစံရေကာလဖြစ်ရေ။ ရှေးဟောင်းပေမူတစ်ခု ဖြစ်ရေ (သဗ္ဗဒါနပတာရနကျမ်း)တွင် မဟာမုနိသွန်းလုပ် ရေထိ ပြည့်စုံစွာ ဖတ်ရှုနိုင်ပေရေ။ ဘုရားသျှင်လည်း မဟာမုနိ ရုပ်သျှင်တော်ကို ကိုယ်စားအဖြစ် သွန်းလုပ်ပြီနောက် ချစ်သားရဟန်းရို့ဧ့ ရက္ခပူရတိုင်း ဓညဝတီပြည်ကြီးရေ မဉ္စိမတိုက်ရေ ဒုသနဂိုရ်ရို့ထက် အလွန်ပြည့်ဖြိုးရေ ကောက်သလေးရို့ဖြင့် ကောင်းမွန်မြိန်မြတ် နှစ်သက်ဖွယ်ရေ ဆွမ်းအဟာရကို ဘုန်းပီးကတ်ရပေရေ။ ရှေးလွန်လေ ပြီး ဘုရားသုံးဆူရို့လည်း ဤပြည်ကြီးကို "ဓညဝတီ"ပြည်ဟု ဗျာဒိတ်ပီးတော်မူလေရေ။ ယခုတုံလည်း ဤပြည်သူလူ ခပ်သိမ်းရို့ရေ စိုးစဉ်းမျှ ငတ်မွတ်ခြင်းမဟိစဖူး လေရေကြောင့်။ ဤပြည်ကို ဓညဝတီပြည်ဟုပင် ထင်ရှားခေါ်ဝေါ်စေ ကတ်သတည်းဟု ဗျာဒိတ်ထားတော်မူရေ။ ဗျာဒိတ်တော်အတိုင်းပင် ရခိုင်ပြည်တွင် နှစ်ပေါင်းတိစွာကပင် ဆန်ရေစပါး ပေါြွကယ်ခလေရေ။ ပိုလျှံရေတိကို အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်တိသို့ ရေကြောင်းမှ တင်ပို့ရေ။ အစဉ်အဆက် အေးချမ်းသာယာခရေ။ ဓညဝတီဟူရေအမည်မှာ ရှေးကျရေမည်ရင်းဖြစ်ပြီး တိုင်းပြည်တစ်ခုလုံးကို ဆိုလိုရေ။

နှောင်းပိုင်းတွင် ရက္ခပူရ၊ ရက္ခိုင်ပြည်၊ ရခိုင်တိုင်း ယခုအခါ ရခိုင်ပြည်နယ်ဆိုပနာ အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲ ခေါ်ဝေါ်ခရေ။ ဤသို့ပြောင်းလဲခရေမှာ ရက္ခိုင်တိနီထိုင်ရာ ဒေသဖြစ်ရေကို အစွဲပြု၍ ခေါ်ဝေါ်ခြင်းဖြစ်ပါရေ၊ ရက္ခိုင်ဟူရေ အမည်ကား ဇာလဲ။ နိုင်ငံခြားသားတိက မည်သို့ခေါ်ဝေါ်ကတ်ပါသနည်း။ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားရို့က မိမိကိုယ်ကို "ရက္ခိုင်"ဟု ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲကတ်ရေ။ ကြိုက်နှစ်သက်ကတ်ရေ။ ရက္ခိုင်ဟူရေအမည်မှာ ရှေးကျလွန်းလှရေ။ ရခိုင် သမိုင်းတိတွင် ဘီလူးတိ(နီဂရတ်တို)တိ စတင်နီထိုင်ခရာ ဒေသဖြစ်၍ ပါဠိ၊ သက္ကတ၊ ဘာသာစကား "ရက္ခပူရ" ဟု ခေါ်၍ နီထိုင်ရေသူတိကို ရက္ခိုင်ခေါ်ကြောင်း ဆိုပေရေ။ ၎င်းမှ "ရခိုင်"ဖစ်လာရေဟူဧ့။

ရခိုင်တိုင်းရင်းသားတိအား နိုင်ငံခြားသား အထူးသဖြင့် အိန္ဒိယ၊ ဘင်္ဂလံတိက မော့ဂ် (Magh) ဟု ခေါ်ဝေါ် ရီးသားကတ်ရေ။ ပညာသျှင်တိက ဤသို့ခေါ်ဝေါ်မှုနန့်ပတ်သက်၍ အမျိုးမျိုးယူဆကတ်ရေ။ ပညာသျှင်အချို့ က "မီးကို ကိုးကွယ်ရေသူတိ"မီးကို ကိုးကွယ်ရေသူတိ"မီးကို ကိုးကွယ်ရေသူတိ"မီးကို ကိုးကွယ်ရေသူတိ"မီးကို ကိုးကွယ်ရေသူတိ" ဆိုပနာ အဓိပ္ပါယ်ရသေုာ ပါရှန်စကား ဖြစ်ရေဟုဆိုရေ။ရခိုင် ရို့ အတိတ် သမိုင်းနန့် လက်ဟိအခြေအနီအရ မီးကို ကိုးကွယ်မှုမဟိကတ်၍ ဤအယူအဆမှာ၊ ဖြစ်တန်ရာမဟိချေ။

အချို့ပညာသျှင်တိက (Magh) မော့ဂ်ဟူရေ ဝေါဟာရမှာ "မော့ဒူ၊" (Magdu) ဟူရေ သတ္တတဝေါဟာရမှ ဆင်းသက်လာကြောင်း ဆိုရေ။ မော့ဒူးဧ့အဓိပ္ပါယ်မှာ ပင်လယ်ငှက်၊ ပင်လယ်ပျော်လူသား၊ ပင်လယ်ကို ကြိုက်နှစ် သက်ကတ်သူတိဆိုပနာ အဓိပ္ပါယ်ရပေရေ။ ဤအချက်မှာ အတော်ပင်နီးစပ်ကြောင်း တွိ့ရရေ။ ဇာကြောင့် ရခိုင်တိုင်းရင်းသားရို့မှာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နန့် ဖက်၍ မွေးဖွားကြီးပြင်းလာကတ်သူတိ ဖြစ်ကတ်၍ "ပင်လယ်ပျော်" တိဖြစ်ခြင်းကြောင့်ပင်၊ စာရီးဆရာကြီး ဆာအာသာဖေယာကမူ မော့ဂ်(Magh) ရေ ဝေါဟာရရေ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မာဂဓ (Magada)တိုင်းမှ ဆင်းသက်လာကတ်သူတိဖြစ်၍ မော့ဂီဟု ခေါ်ဆိုကတ်ခြင်းဖြစ်ရေဟု မိန့်ရေ။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မာဂဓတိုင်း ကမ်းခြေနန့် ရခိုင်ဒေသရေ ရှေးနှစ်ပေါင်းတိစွာကပင် ရေကြောင်းမှ ကူးလူးဆက်ဆံခြင်း ဟိခရေ။ အနောက်တိုင်းသားရို့ကမူ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားရို့ကို "အာရကန်"(Arakan)ဟု ခေါ်ဆိုကတ်ပြန်ရေ။

ဇာကြောင့် (Rakhine)ကို Arakan ဟု ခေါ်ကတ်ပါလဲ။

ကပ္ပတိန်ယူလီဧ့ ရှေးလည်းကျ၊ စိတ်ဝင်စားဘွယ်လည်းဖြစ်ရေ၊ အနောက်အာရှမှ တရုပ်ပြည်သို့ ပင်လယ် ခရီးလမ်းဟူရေ စာအုပ်တွင် ရခိုင်ဒေသကို အာရကန်ဆိုပနာ တိုလီမီဧ့ အာဂျာလ် (Argyre) ကို ကိုးကား၍ သုံးနှုံးခေါ်ဝေါ်ထားကြောင်း တွိ့ရရေ။

တိုလမီရေ ခရစ်သက္ကရာဇ် (၂)ရာစုလောက်တွင် ငွေထွက်ရေတိုင်းပြည်အဖြစ် စစ်တကောင်း၊ နတ်မြစ်ဝ အလွန်တွင် ရခိုင်ဒေသကို "အာဂျာန်"အာဂျာန်"အာဂျာန်"အာဂျာန်"အာဂျာန်"ဟု ဦးစွာဖော်ပြခရေ။ ၎င်းနောက် ၁၆ရာစုအရောက်တွင် မဟာမေဒင်၊ သမိုင်းဆရာတစ်ဦးဖြစ်ရေ ရှဟာဘူဒင် (Shahabudin) က ရခိုင်ပြည်တွင် ငွေတွင်းတိဟိကြောင်း ဖော်ပြရေ။ (၁၇)ရာစုသို့ ရောက်ရေအခါ အနောက်တိုင်းရင်းသားတိ လာရောက်ကုန်သွယ်ကတ်ရာ အထူးသဖြင့် ဒတ်ချ်ရို့ဧ့ မှတ်တမ်းတွင် ရခိုင်ပြည်မြောက်ဦးမြို့တော်မှ ငွေသားတိ လာရောက်ဝယ်ယူရဟိကြောင်း ဖော်ပြထားရေ။ အဆိုပါ ငွေနိုင်ငံဆိုပနာ တိုလပီခေါ်ခရေ (Argyre) မှ Arakan ဖြစ်လာဟန်ဟိကြောင်း အချို့က ယူဆကတ်ရေ။

ရခိုင်ဧ့မူလအမည်ဖြစ်ရေ ရက္ခိုင် (Rakhine)ကို အာရပ်တိနန့် အိန္ဒိယနွယ်ဘွားတိက ၎င်းရို့ဧ့ အသံ လီယူလီသိမ်းအတိုင်း ရှေ့မှ"အာရ်"ကို ထည့်၍ "အာရ်ရက္ခိုင်"ဟု ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကတ်ရေ။ အနောက်တိုင်း သား နန့် အာရပ်ရို့ကတဖန် တဆင့်တက်၍ အသံဖလှယ်ကတ်ရာ "အာရကန်"(Arakan) ဖြစ်လာဟန် ဟိပါရေ။ အတော်ပင် အသံထွက် နီးစပ်ပါရေ။ ယုတ္တိဟိပေရေ။

မူလအမည်ဖြစ်ရေ ရက္ခိုင်ကို ရှစ်သောင်းဘုရားအနီးဟိ အနန္ဒစနြ ́ားကျောက်စာ (၁၁)ရာစုတွင် ဦးစွာတွိ့ရ ရေ။"အာရက္ခံဒေ့ချ်"(Arakadesa) ဟု ဖော်ပြထားရာ ရက္ခိုင်ရို့မြေဟု အဓိပ္ပါယ်ရဟိပါရေ။ အဦးဆုံးရေ အထောက်အထားဖြစ်ရေဟု ယူဆရပေရေ။ ပါမောက္ခလူစ်အ အဆိုအရ အေဒီ ၁၂၉၉ ခု ထိုးရေ ပုဂံကျောက်စာ တစ်ချပ်တွင် "ရက္ခိုင်"ဆိုပနာတွိ့ရရေ။

နီကိုလာလွန်တီ (Nicola Canti) ၁၄၂၀-၁၄၃၀ဆိုသူက ရက္ခိုင်ပြည်ကို "ရချန်နီ" Rachani ရီးသားခရေ။ ၁၆ရာစု အလယ်ခန့်တွင် တူရကီသင်္ဘော ကပ္ပတိန်တစ်ဦးကမူ "ရကန်"(Rakai)ဟု ရီးသားခပြန်ရေ။ အားလုံးပင် မူလအခေါ်နန့် နီးစပ်မှု ဟိကတ်ပါရေ။ အေဒီ ၁၅၁၆ ခုနှစ်တွင် ဘာဘိုဆာ (Barbosa)ဆိုသူက အာရကန် (Aracan)ဆိုပနာ ယခုခေတ် နိုင်ငံခြား သားအခေါ်နန့် အနီးစပ်ဆုံး အသုံးပြုရီးသားခရေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ဥရောပတိုက်သားတိ၊ အထူးသဖြင့် ပေါ်တူဂီ အိန္ဒိယအနွယ်တိက ထိုစာလုံးနန့်အနီးစပ်ဆုံး စာလုံးတိဖြင့် သုံးစွဲလာကတ်ရေ။ ၎င်းရို့မှာ Reeon, Rakan , Arraeam, Araeao, Orrakan နန့် Arrakan ဆိုပနာ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ခေါ်ဝေါ်ရီးသားကတ်ပေရေ။

နိုင်ငံခြားသားတိအနီနန့် မည်သို့ပင် ခေါ်ဆိုကတ်စေကာမူ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားတိအဖို့ ရက္ခိုင်ဆိုပနာ လီးလီး နက်နက် အသံထွက်ဆိုရေ ရခိုင်ဆိုပနာ ခေါ်ရေကို အကြိုက်နှိုက်ဆုံးဖြစ်ကတ်ရေ။ အမျိုးနန့်သီလကို စောင့်ထိန်းကတ် ရေသူတိဖြစ်ကတ်၍ စောင့်ရှောက်ခြင်း အဓိပ္ပါယ်ရရေ။ "ရက္ခိုင်"ကို ပို၍နှစ်သက်ကတ်ခြင်းဖြစ်ရေ။ ဒေအကြောင်းကို-

အသျှင်နာဂိန္ဒမော်ကွန်းတွင်=

အမျိုးသီလ၊ဘ နှစ်ဌာနကို

ပြည့်ဝမဏ္ဍိုင်၊ စောင့်စွမ်းနိုင်၍

ရက္ခိုင်နာမ၊ ဘွဲ့မည်လှဖြင့်

အနွတ္တသညာ၊ ခေါ်အပ်ရာတည်း ဟူ၍လည်းကောင်း၊

ဗုဒ္ဓဝင်လင်္ကာတွင်

ကျွန်းတွင်ဇမ္ဗူ

လူတွင်ရက္ခိုင်

ကြိုင်ဘိသတင်း

တင်းသည့်အဖြစ်

ချစ်သည့်အမျိုး

ကြိုးသည့်လုံးလ

မြတ်စာဂနှင့်

နှစ်ဝနတ်လူ

ချစ်ကြည်ဖြူသည်

နိဗ္ဗုဆုတောင်းပြည့်အံ့တည်း။

ဆိုပနာ တွိ့ရလီရေ။