Wp/rki/မဟာကွန်စတန်တိုင်း

မဟာကွန်စတန်တိုင်း(အေဒီ ၂၈၀-၃၃၇)

မဟာကွန်စတန်တိုင်း(Constantine the Great)(အေဒီ ၂၈၀-၃၃၇)ရေ ရောမဧကရာဇ်တိအနက် ပထမဆုံးခရစ်ယာန်ဘာသာကို အစပြုသက်ဝင်ယုံကြည်သူ ဖြစ်ရေ။ သူဧ ဘာသာကူးပြောင်းယုံကြည်မှုကြောင့် ယခင်က ဖိနှိပ်သတ်ဖြတ်ခံခရသည့် ဘာသာမှာ နောင်တချိန် ဥရောပမှအစပြုကာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ရှေ့ဆောင်ဘာသာတစ်ရပ်အဖြစ် ရပ်တည်လာနိုင်ခရေ။ ၎င်းလက်ထက်တွင် ထူးခြားချက်နှစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်ခရေ။ ယင်းရို့မှာ ခရစ်ယန်အယူဝါဒကို နိုင်ငံတော်အယူဝါဒအဖြစ်ဖြင့် အသိအမှတ်ပြုခြင်းနန့် ရောမနိုင်ငံတော် အရှေ့ပိုင်းတွင် မြို့တော်သစ် ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့ကို တည်ခခြင်းရို့ပင် ဖြစ်ရေ။

ကွန်စတန်တိုင်းအား အေဒီ၂၈၀ ဂနိဆားဘီးယားနိုင်ငံ(ယခင်ယူဂိုဆလားဘီးယား)၊နစ်စ်မြို့တွင် ပထမကွန်စတင်ရှပ်ဘုရင်နန့် ဟယ်လီနာမိဖုရားရို့ဧ ဖွားမြင်ရေ။ ဖခင်မှာ စစ်တပ်မှအရာပီးကြီးဖြစ်ပြီး နောင်တွင် ဂေါလနန့် ဗြိတိန်ရို့ဧ ဘုရင်ခံဖြစ်ရေ။ ဟယ်လီနာရေ နောင်အခါ သူတော်စင်အမျိုးသမီး စိန့်ဟယ်လီနာ ဖြစ်လာရေ။

ငယ်စဉ်ဘဝအချိန်ကို နိကောမေယာတွင် အကျယ်ချုပ် သဘောဖြင့် နေထိုင်ခရဧ။ ထိုမြို့မှာ ရောမဧကရာဇ် အိုကလေတန် နန်းစိုက်ရာမြို့လည်းဖြစ်ရေ။ ယင်းပိုင်နေခရရာမှ ၃၀၅တွင် အိုကလေ ထီးနန်းစွန့်ရေကြောင့် ဖခင်ကွန်စတန်တိယက်စ်ရေ ရောမအင်ပါယာဧအနောက်ခြမ်းကို အုပ်ချုပ်ရသူဖြစ်လာခရေ။ ဖရိုဖရဲအခြီအနေတွင် ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်လာပြီးကေ ခမည်းတော်ထံသို့ ပြန်လည် ရောက်ပီးခရေ။ တစ်နှစ်အကြာတွင် ဖခင်ကွယ်လွန်သဖြင့် သူ့ဖခင်တပ်မှ တပ်သားတိက ကွန်စတန်တိုင်းအား ဧကရာဇ်အဖြစ် ဝိုင်းဝန်းတင်မြှောက်ကြရာ အခြားစစ်ဗိုလ်ချုပ်တိက ကန့်ကွက်ရာမှ ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ရေ။ ကွန်စတင်းရေ ရောမနိုင်ငံတော် အနောက်မြောက်ပိုင်းဖြစ် ရေ ဂေါလ၊ စပိန်နန့် ဗြိတိန်နိုင်ငံရို့ကို ငါးနှစ်မျှ အုပ်စိုးပြီး နောက်၊ အီတလီနိုင်ငံကို လုပ်ကြံရန် ရောမမြို့တော်သို့ တန်းတန်းမတ်မတ် ချီတက်ခလီရေ။ ၃၁၂တွင် တိုင်းဗားမြစ်သို့ ရောက်ရေအခါ၊ ကွန်စတန်တင်းရေ မွန်းတိမ်းချိန် ကောင်းကင်တွင် ပြိုးပြိုးပြက်ပြက်လက်နေရေ လက်ဝါးကပ်တိုင်တစ်ခု ကို တွေ့မြင်ရရေဟု ဆိုရေ။ ထိုလက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ်တွင် 'ဒေအမှတ်အသားဖြင့် ရန်အပေါင်းကို နှိမ်နင်းလော့'ဆိုရေ စာတမ်းလည်း ပါပီးရေဟုဆိုရေ။ ထိုည၌ မက်ရေ အိပ်မက်ထဲ၌လည်း လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို အောင်လံတော်ပမာဝင့်ပနာ ရန်သူရို့အား တိုက်ခိုက်ရန် ကောင်းကင်းတမန်တော် တစ်ဦးက နှိုးဆော်လာရေဟု ဆိုရေ။ ဒေပိုင်ဖြင့် လက်ဝါး ကပ်တိုင်ကို အဆောင်ပြုပနာ တိုက်ခိုက်ရေတွင် အင်အားအဆ မတန်ကြီးမားရေ ရောမဘုရင် မန်ဇဲတိယက်စ်ဧ တပ်တိရေ ပျက်ပြုန်းကြတော့ရေ။ ရောမဘုရင်လည်း တိုင်းဗားမြစ် အတွင်း၌ ရေနစ်ပနာ ကံကုန်ရှာလီရေ။ ထိုအောင်ပွဲကို အမှတ်တရ ဖြစ်စိမ့်ရေငှာ ကွန်စတန်တင်း မုတ်ဝကို တည်ဆောက်ခဧ။ ထိုအဆောက်အုံကား ဂနိတိုင်အောင် တည်ပီးနေလီရေ။ အရှေ့ခြမ်းကိုမူ လီစီနီယမ် နာမည်ရဗိုလ်ချုပ်ကြီးက သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်နေဆဲဖြစ်ရာ နောက်ဆုံး ၃၂၃တွင် လီစီနီယမ်ကိုပါ အောင်နိုင်ရေကြောင့် ရောမအင်ပါယာတစ်ခုလုံးဧ ဧကရာဇ်အဖြစ် ကွယ်လွန်သည့် ၃၃၇ခုနှစ်အထိ ကွန်စတန်တိုင်း အုပ်ချုပ်ရေ။

ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်အဖြစ် မည်သည့်အချိန်က ကွန်စတန်တိုင်းကူးပြောင်းသက်ဝင်ရေကို အတိအကျ မသိကြရပေကေလည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာရီးပြန့်ပွားရန် အထူးပင် လုံ့လထုတ်ရေကို တွေ့ရရေ။ ရှေးဦးစွာ မီလန်အမိန့်ပြန်တမ်းကို ထုတ်ပြန်ကြေညာပြီး ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ဖိနှိပ်ခြင်းမှ ကင်းဝီးစီရေ။ ထိုအမိန့်အရပင် ယခင်က ရှာဖွီဖမ်းဆီးထားသည့် ခရစ်ယာန်ဘာသာရီးကျောင်းမှ ပစ္စည်းတိကို ပြန်လည်ထုတ်ပီးစီရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် တနင်္ဂနွေနေ့ကိုလည်း ဘာသာရီးဝတ်ပြုရန်နေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ပီးရေ။ ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းယုံကြည်သည့်တိုင် သေရေအထိ နှစ်ခြင်းမခံလားခပေ။ ယင့်ချင့်အပြင် ဘာသာရီးဧ အနှစ်အရသာဖြစ်ရေ ရီးခံခြင်း၊ ကြင်နာသနားခြင်းရို့ကို ကွန်စတန်တိုင်းတွင် မတွေ့ရခြင်းဖြစ်ရေ။ ရက်စက်လွန်းရေဟု နာမည်ကျော်ပြီး ဇနီးနန့် သားကြီးရို့ကိုပါ ၃၂၆တွင် ကွပ်မျက်ခရေ။

ယင်းပိုင် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာသဖွယ်ပြဋ္ဌာန်းလိုက်ပြီးနောက်တွင် ရာစုနှစ်ပေါင်းတိစွာကြာမြှင့်သည့် ဂျူးဘာသာ(ဟီးဘရူး)ဝင်တိကို နှိပ်ကွပ်ရီး စတင်ရေ။ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် အတိအလင်းပြဋ္ဌာန်းခြင်း မပီးကေလည်း သူထုတ်ပြန်သည့် အမိန့်၊ဥပဒေတိမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို တိုးတက်ပြန့်ပွားအောင် အားပီးခရေကိုမူ ထင်ရှားစွာတွေ့မြင်နိုင်ရေ။ သို့အနိန်နန့် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ ကျော်မျှ ညှဉ်းပန်းသတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခရရေ ခရစ်ယန်အယူဝါဒီရို့ရေ ချမ်းသာခွင့်ရလာကတ်ပြီးးကေ၊ ခရစ်ယန်သာသနာလည်း ထွန်းကားပြန့်ပွားလာတော့ရေ။ သူ့အမိန့်ဖြင့် ခရစ်ယာန်ကျောင်းတော်ရေ အခွင့်အရီးတိစွာရပီးရုံမျှမက ဘီလ်တယ်လ်ဟမ်ပီး ဖွားတော်မူရာကျောင်း နန့် ဂျေရူးစလမ်မြို့တွင် သင်္ချိုင်းတော်ရာကျောင်း ပိုင်ရေ ကျောင်းတော်ကြီးတိကို ဆောက်လုပ်ခွင့်ရခကြခြင်းဖြစ်ရေ။ ခရစ်ယန်အယူဝါဒ၌ အယူအဆကွဲလွဲပနာ အငြင်းပွားပြီးကေ သင်းကွဲမည့် အရိပ်အယောင်တိ ပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် ၃၂၅ ခုနှစ်တွင် အာရှမိုင်းနားပီး နိုင်စီးယားမြို့၌ သာသနာရီးကောင်စီတရပ် ခေါ်ယူ ကျင်းပခဧ။ ထိုကောင်စီတွင် ကိုယ်တိုင်ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်ပနာ သာသနာရီးညီညွတ်မှုကို ဖြစ်စေခရေ။ နိုင်စင်းဝါဒရေ ထိုအချိန်မှ စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဧ။

ကွန်စတန်တင်းလက်ထက်တွင် အာရှမိုင်းနားပီး လက်အောက်ခံနယ်တိရေ ရံဖန်ရံခါ ထကြွကြသဖြင့်၊ နိုင်ငံတော် အရှေ့ပိုင်းနယ်တိနန့် နီးကပ်စိမ့်ရေငှာအင်ပါယာ အရှေ့ပိုင်းပီး ဘန်ဇိုင်တီယမ်မြို့တော်ကို မိမိနာမည်ဖြင့် ကွန်စတန်တီနိုပယ် ဟုပြောင်းခေါ်စေပြီး အသစ်ပြန်လည်တိုးချဲ့တည်ဆောက်ကာ မင်းနေပြည်တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ရေ။ (ဂနိ အီစတန်ဘူလ်၊တူရကီနိုင်ငံ) ထိုမြို့တော်သစ်ရေ ၁၄၅၃ အထိ အရှေ့ရောမအင်ပါယာဧ မြို့တော်အဖြစ်တည်ပီးနေခပိုင် နောက်ရာစုနှစ်တိစွာတိုင်အောင်ပင် အော်တိုမန်အင်ပါယာဧ မြို့တော်အဖြစ်လည်း ဆက်လက်ကျော်ကြားခရေ။ (နေပြည်တော်ဟောင်း ရောမမြို့မှာမူ နှစ် ၁၅ဝ ခန့်အတွင်း၌ပင် ရန်သူရို့ဧ တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးမှုကြောင့် ပျက်သုန်းခရလီရေ။ ရောမမြို့တွင် တိုက်ရိုက်အုပ်စိုးရေ ဧကရာဇ်မပီးသည့်နောက် ပုပ်ရဟန်းမင်းဧ တန်ခိုးအာဏာရို့ရေ အီတလီနိုင်ငံနန့်တကွ အနောက်ဥရောပတလွှားတွင် တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်ကျယ်ပြန့်လာလီရေ။)

ကွန်စတန်တိုင်းမတိုင်မှီက ရောမဧကရာဇ် ဒိုင်အိုကလီတန်(၂၈၄-၃၀၅)က ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တိကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် နှိပ်ကွပ်သည့်တိုင် ခရစ်ယာန်ဘာသာအနိန်နန့် ဆုတ်ယုတ်လားခြင်းမပီးရေကိုထောက်ပနာအချို့ရေသမိုင်းပညာသျှင်တိက ကွန်စတန်တိုင်းအနိန်နန့် ခရစ်ဘာသာသို့ကူးပြောင်းပြီး အားပီးခခြင်းမျိုးမပီးကေလည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာမှာ အတိယုံကြည်မှုရရန်မခက်ခဲသည့် အခြီအနေတွင်ပီးနေပြီဖြစ်သဖြင့် ကွန်စတန်တိုင်းပေါ်ထွက်မလာကေလည်း အနှေးနန့်အမြန် ဆိုပိုင် ခရစ်ယာန်ဘာသာအနိန်နန့် အောင်ပွဲခံရန် ပီးနေရေဟုဆိုကတ်ရေ။ မည်သို့ဆိုစေကာမူ ကွန်စတန်တိုင်းရေ ရောမအင်ပါယာဧ ဧကရာဇ်အနိန်နန့် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို အားပီးခခြင်းမှာ ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် ကြီးမားရေ ဘာသာရီးအပြောင်းအလဲ၊ နိုင်ငံရီးအပြောင်းအလဲကို ဖြစ်စေခရေမှာ ငြင်းမရနိုင်သည့်အချက်ဖြစ်ရေ။

ကွန်စတန်တိုင်းရေ အရှေ့တိုင်းထုံးစံရို့ကို နှစ်ခြိုက်ပနာ သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်စံနစ်ဖြင့် အုပ်စိုးခဧ။ သို့ရာတွင် အခြီအနေနန့် လိုက်လျောညီစွာ ချင့်ချိန်ဆောင်ရွက်တတ်သဖြင့် အမြော်အမြင်ကြီးရေ ဧကရာဇ်တစ်ပါး ဖြစ်ရေဟု ဆိုနိုင်လီရေ။ သာသနာ့ဝန်ထမ်း ဂိုဏ်းအုပ်ကြီးတိအား အုပ်ချုပ်ရီးကောင်စီအဖွဲ့ဝင် ဘုရင့်အတိုင်ပင်ခံတိအဖြစ်ဖြင့် ခန့်အပ်ခဧ။ တရားဥပဒေတိကိုလည်း ခရစ်ယန်အယူဝါဒတရားနန့် အညီ အညွတ်ဖြစ်စီရန် ပြုပြင်စီရင်ခလီရေ။ ၃၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါးရှန်းရို့ဧ ထိပါးခြင်းကို ခုခံတိုက်ခိုက်ရန် စစ်ထွက်ရင်းလမ်းခရီး၌ နာမကျန်းဖြစ်ပနာ ကံကုန်လီရေ။ ထိုနောက်ဆုံး နာမကျန်းဖြစ်ရေ အချိန်ရောက်မှပင် နန်းတက်သည့်အခါမှစပနာ ပြုစုအားပီးခရေ ခရစ်ယန်သာသနာကို အကြွင်းမဲ့ သက်ဝင်ယုံကြည်လျက် ဗတ္တိဇံမင်္ဂလာ (ဝါ) ရေနှစ်မင်္ဂလာကို ခံယူခရေဟု ဆိုကတ်ရေ။ ကွန်စတန်တိုင်းမပီးသည့်နောက် သူထူထောင်ခရေ အင်ပါယာနိုင်ငံကြီးရေ ကျန်ခရေ သားတော်သုံးပါးဧလက်ထက်၌ အစိတ်စိတ်ကွဲပနာ အင်အားနည်းပါးလား လေတော့ရေ။