Wp/rki/ပွီး(Dermatophytosis)
ပွီး(Dermatophytosis or Ringworm) ရေ နို့တိုက်သတ္တဝါတိဧ အရေအပြားပေါ်တွင် မှိုကြောင့်ဖြစ်သည့် ယားနာတစ်မျိုးဖြစ်ရေ။ အထူးသဖြင့် လူ၊ အိမ်မွေး တိရစ္ဆာန်တိဖြစ်ရေ သိုး၊ ကြောင်နန့် အခြားနို့တိုက်သတ္တဝါတိတွင် ဖြစ်ပွားရေ။ ထိုရောဂါကို ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်တွင် ဖြစ်ပွားနီပြီး အထူးသဖြင့် ချွေးထွက်တိရေ လူတိနန့် အားကစားသမားတိတွင် တိ့ရလီရေ။
သမိုင်း[edit | edit source]
ပွီးရောဂါရေ ၁၉၀၀ ခုနှစ်မတိုင်မီကပင် ပျံ့နှံ့နီပြီး ဖြစ်ရေ။ ထိုအချိန်က ကန့်မှုန့်တိ သို့မဟုတ် အိုင်အိုဒင်း၊ ပြဒါးဒြပ်ပေါင်းတိဖြင့် ကုသမှုတိ ပြုပီးခရေ။
ရောဂါလက္ခဏာနန့် အပြင်ပိုင်းအသွင်အပြင်[edit | edit source]
ပွီးရေ လူတွင် ဖြစ်တတ်ရေ အင်မတန်မှယားယံရေ အရေပြားရောဂါ ဖြစ်ရေ။ ရောဂါလက္ခဏာမှာအရေပြားပေါ်တွင် အနီရောင်အဝိုင်းချေဖြစ်ပေါ်လာရေ။ အလယ်တွင် အရောင်ဖျော့နေတတ်ပြီး ဘေးသားတိက နီနီရဲရဲချေဖြစ်နီတတ်ရေ။ အလယ်မှာတော့ အဖြူရောင်လိုလို အဖတ်ချေတိ(တခါတရံ) ဟိတတ်ရေ။ အနီရောင်အဝိုင်းချေရေ ဘေးက ပုံမှန်အရေပြားထက် အပေါ်ကိုမြင့်တက်နီတတ်ရေ။ ကုတ်လိုက်မှသာ နီသာထိုင်သာဟိလားတတ်ရေ။ တဖြည်းဖြည်းနန့် ထိုအနီရောင်အဝိုင်းချေရေ ဧရိယာကျယ်ကျယ်လာပြီး တခြားနီရာတိမှာလဲ ပွားလာတတ်ရေ။ ဒါကိုတော့ Ring Worm ဟုခေါ်ရေ။့
အရေပြားမှိုစွဲတက်ရောဂါကို အချေတိမှာ အတိ့ရများကေလည်း အသက်အရွယ် မရွေး၊ ကျား၊မ မရွေး ဖြစ်ပွားနိုင်ရေ။ ထိုမှိုရေ ကာရတင်းဟုခေါ်ရေ အရေပြားပေါ်တွင် ဟိသည့်ပရိုတိန်းအနွယ်ဝင်ဓာတ်တစ်မျိုးအား စားသုံးသည့် ကပ်ပါးကောင်တိဧ တုံ့ပြန်မှုတိမှ ဖြစ်ပေါ်လာရေ။ ထို ကာရတင်းဓာတ်ကို အရီးပြားပေါ်တွင်(သို့မဟုတ်) ဆံပင်၊ အမွေးနန့် ခြီရီးလက်ရီးတိတွင် တိ့ရရေ။ ထိုမှိုတိရေ အရေပြားတိ ခြီာက်သွေ့နီကေ(သို့မဟုတ်) နွေးနီကေ အဖြစ်များရေ။ ယကေလည်း ထိုမှိုတိရေ ဆံခြည်ချောင်းလေးတိဧ အတွင်းပိုင်းတွင် (သို့မဟုတ်) ထိုဆံခြည်မျှင်တိဧ အပြင်ပိုင်းတွင် တိုက်ရိုက်အသက်သျှင်ကျန်ရစ်နီကတ်ရေ။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်တိတွင်မူ အမွေးတိဧ မျက်နှာစာ နန့် အရေပြားတိပေါ်တွင် အသက်သျှင်နီကတ်ရေကို တိ့ရလီရေ။ ရှက်၍ မပြရဲလို့စနစ်တကျမကုသဘဲ နီးစပ်ရာ ကြားဖူးနားဝ ဆီးဝါးတိနန့်လည်း ကြိတ်ပြီး ကုသနီတတ်ကတ်ရေ။ ပွီးရေ အရေပြား၊ ဦးရေပြား၊ ပေါင်ကြား၊ ခြီရီး၊ လက်ရီးနန့် ကိုယ်လုံးနီရာအနှံ့ဖြစ်ပွားနိုင်ရေ။
အခေါ်အဝေါ်နန့် ကူးစက်ပုံ[edit | edit source]
ပွီးပေါက်သည့် နီရာ ပေါ်ကို မူတည်ပြီး အခေါ် အဝေါ် ကွဲပြား လားရေ။ ဦးရေပြား မှာ ဖြစ်ကေ tinea capitis ပေါင်ကြား မှာဖြစ်ကေ tinea cruris ခြီထောက် မှာဖြစ်ကေ tinea pedis အစ ဟိသဖြင့် ခေါ်ဆို ပါတယ် ။ အရီးကြီးရေမှာ အခေါ်အဝေါ်မဟုတ်ချေ။ မည်သို့ကူးစက်နိုင်လဲ ဆိုတာ သိထား ရပါမည်။ ပွီးက တစ်ယောက်နန့် တစ်ယောက် ကူးစက် လွယ်ပါတယ် ။ အသားချင်း ထိတိ့ရုံနန့် ကူးစက် နိုင်ရေ။ အသုံး အဆောင် အဝတ်အစား တိကို ဝေမျှ စုပေါင်း သုံးစွဲခြင်း ( ဥပမာ ခေါင်းဘီး ၊ မျက်နှာသုတ်ပုဝါ ၊ အဝတ်အစား ၊ အိပ်ယာ ) တိက နီ ကူးစက် နိုင်သလို အများသုံး ရေကူးကန် ၊ ရေချိုးခန်း တိက နီလည်း ကူးစက် နိုင်တာကို သတိပြုဖို့ လိုအပ်ပါရေ။ ပွီး ရဲ့ လက္ခဏာတိက ဒေဆောင်းပါဧအစပိုင်းမှာ ဖော်ပြထားပြီးဖြစ်ရေ။ ပွီးဟာ မြင်လိုက်တာနန့် သိသာရေ။ သေချာ အောင် စစ်ဆီး မယ်ဆိုကေတော့ အမှောင်ခန်း ထဲမှာ အပြာရောင် လင်းတန်း ( Wood’s Lamp ) နန့် ထိုးကြည့်ပြီး စစ်ဆီးတာ ၊ အရေပြားကို ခြစ်ယူပြီး အဏုကြည့် မှန်ဘီလူး အောက်မှာ စစ်ဆီးတာ ၊ မှိုကို မွေးပြီး ( culture and identify in Dermatophytes Test Medium ) စစ်ဆီး တာတိကို ပြုလုပ်နိုင်ရေ။
ကုသခြင်း[edit | edit source]
ပွီးပေါက် တာဟာ ရှက်စရာမလိုချေ။ ဆီးသာ ကုသဖို့ လိုအပ်ပါတယ် ။ ဆရာဝန်ကို ပြစရာ မလိုပဲ မိမိ ဘာသာ မိမိ ကုသလို့ ရရေ။ အရေပြားကို သန့်သျှင်း ခြီာက်သွေ့ နီအောင် ထားဖို့ လိုအပ် ပါတယ် ။ မှိုကြောင့် ဖြစ်တာအတွက်မို့ မှိုသတ်ဆီး တိ လိမ်းဖို့ လိုအပ် ပါတယ် ။ ဈေးကွက်ထဲမှာ နာမည်မျိုးစုံနန့် အရေပြားရောဂါအတွက် လိမ်းဆီးတိကို တိ့ရရေ။ miconazole, clotrimazole အစ ဟိတဲ့ anti-fungal မှိုသတ်ဆီး တိပါတဲ့ လိမ်းဆီး တိလိမ်းဖို့ လိုအပ်ရေ။ အချို့ လိမ်းဆီးတိက Hydrocortisone နန့် ရောစပ် ထားတာဟိပါတယ် ။ ဦးရေပြားမှာ ပွီးပေါက် တဲ့ သူတိ အတွက်တော့ Pyrithione Zinc ပါတဲ့ ခေါင်းလျှော်ရည် မျိုး သုံးစွဲ သင့်ပါတယ် ။ ( ဥပမာ Head & Shoulders ခေါင်းလျှော်ရည် ) ဆီးတိကို ပုံမှန်လိမ်းဖို့ လိုအပ်သလို တကိုယ်ရေ သန့်သျှင်းရီးကို ဂရုပြုဖို့လည်းလိုအပ်ပါတယ် ။ ကုတ်မိလို့ ပွန်းပဲ့ပြီး ဘက်တီးရီးယားပိုးတိ ဝင်ပြီး ပြည်တည်မယ် ၊ အရည်တိ ထွက် နီမယ်ဆိုကေ ပဋိဇီဝဆီးတိနန့် ကုသဖို့ လိုအပ်ပါရေ။ ပွီးပေါက်တာ အရမ်းဆိုးနီကေ ၊ တခြားနီရာတိပါ ပွားလာတယ်ဆိုကေ ၊ လက်ရီးတိမှာဖြစ်နီကေ ၊ လိမ်းဆီးတိနန့် ( ၄ ပတ်ကြာလို့မှ )မသက်သာဘူးဆိုကေ ဆရာဝန်နန့် ပြသတိုင်ပင်ဖို့ လိုအပ်ရေ။ လိုအပ်ကေ Ketoconazole ကဲ့သို့ရေ မှိုသတ်သည့် ရေက်ဆီးတိဖြင့် ကုသနိုင်ရေ။
ကာကွယ်နည်း[edit | edit source]
- အရေပြားကို အမြဲ သန့်သျှင်းခြီာက်သွေ့အောင်ထားပါ။
- ရှန်ပူနန့် ပုံမှန်ခေါင်းလျှော်ပါ ။ အထူးသဖြင့် ဆံသဆိုင်မှာ ဆံပင်ညှပ်ပြီးကေ ၊ ခေါင်းလျှော်ဖို့ မမေ့ပါကေ့။
- အသားချင်းထိရတဲ့ အားကစားနည်းတိလုပ်ပြီးကေလဲ ခေါင်းလျှော်ရေချိုးပါ ။
- ခြီအိတ် ၊ အတွင်းခံဘောင်းဘီတိကို နိ့စဉ်လျှော်ဖွတ်ပါ။
- အဝတ်အစား ၊ ခေါင်းဘီး ၊ မျက်နှာသုတ်ပုဝါ တိကို မျှဝေသုံးစွဲခြင်းကို ရှောင်ကြည်ရပါမယ် ။ ကိုယ်ပိုင်သီးသန့်ထားပြီး သုံးစွဲတဲ့ အကျင့်ပြုလုပ်ပါ ။
- အနာအား တတ်နိုင်သ၍ မကုတ်ပါနန့်။ မိမိကိုယ်တိုင် ပွီးပေါက်နီကေလည်း ရှက်စရာ အားငယ်စရာမဟုတ်ပါ။
သေချာ ကုသလိုက်ပါ။ ယားယံပြီး ကုတ်ဖဲ့ နီရတဲ့ ဝေဒနာတိ ၊ ရှက်လို့ လူတောထဲ မလား ရဲတာတိ မကြာခင် ပျောက်လားမည်ဖြစ်ရေ။