Wp/rki/ပါဖောင့်မန့် အက်
ပါဖောင့်မန့် အက် (performance art) ဆိုစော် ပရိသတ်ကိုဖျော်ဖြေရေ တင်ဆက်ရေ Entertainment မဟုတ်ပါ ။ အနုပညာရှင်တိယင့်ရင်ထဲမှ ပွင့်အန်ထွက်ကျလာရေခံစားမှုတိကို ဖော်ထုတ်တင်ဆက်ရေ အနုပညာအမျိုးအစားဖြစ်ပါရေ။ အနုပညာပစ္စည်းဆိုစော် လူချမ်း သာတိယင့်ဈေးကွက်ကစားမှု၊ အသုံးချခံမှုတိကို စက်ဆုတ်ရွံရှာပြီးကေ တော်လှန်ပြောင်းလဲထားရေ အနုပညာပုံသဏ္ဌာန် အမျိုးအစားဖြစ်ရေ။ ပါဖောင့်မန့် အနုပညာဆိုစော်၊ အနုပညာရှင်ဧခံစားမှုကို ချက်ချင်းတုံ့ပြန်ရိုက်ခတ် ခံစားလာရရေအများုင်း တင်ဆက်ခြင်းဖြစ်ပါရေ။ ပစ္စုပ္ပုန်တည့်တည့်ဖို့လုပ်ပြီးကေ၊ ချက်ချင်းပြီးကေပျောက်လားရေ အနုပညာပါ။ အရောင်းအဝယ်သဇောတရားတိလုပ်လို့ မရတော့ရေအတွက် အနုပညာသမား စစ်စစ်ဘဝကို ခံယူချင်သူတိသာ တင်ဆက်ပြသရေအနုပညာ ပုံသဏ္ဍန်ဖြစ်ပါရေ။ အနုပညာနန့့် ငွေရှာမှု ကို စက်ဆုတ်ရွံရှာသူတိ၊ မိမိဧခံစားမှုကို ရိုးရိုးသားသားနန့့် စစ်မှန်စွာတင်ပြသူတိသာ လုပ်ဆောင်ရေ အနုပညာအမျိုးအစား ဖြစ်ပါရေ။ လွတ်လပ်မှု ကိုမြတ်နိုးသူတိ၊ အဆောင်အယောင်တိကို ငြီးငွေ့လွယ်သူတိ၊ အမှန်တရားသစ်ကို ရှာဖွေသူတိသာလုပ်ဆောင်နိုင်ရေ အနုပညာအမျိုး အစား ဖြစ်ပါရေ။
ပါဖောင့်မန့် အနုပညာသမားတစ်ယောက်ဟာ ဇာတ်လမ်း (Script)၊ ယင်းချင့်ရိုက်စော် (Director) နန့့် တိတိကျကျစည်းမျဉ်း၊ စည်းကမ်းဇောင်တိနန့့် လုပ်ဆောင်ဖျော်ဖြေခြင်းမဟုတ်ဘဲ၊ အနုပညာရှင်ဘဝနန့့် သမိုင်းကြောင်းက ခံစားမှုတိကလူးလွန့်လာပြီးကေ၊ စူးစူးနစ်နစ်ခံစားပြီးကေ ပေါက်ကွဲလာ ရေခံစားမှုတိကို အနုပညာပုံသဏ္ဌာန်အသစ်နန့် တင်ဆက်လိုက်တာဖြစ်ပါရေ။ ဒေတင်ဆက်မှုတိဟာ အနုပညာနန့့်ဘဝ၊ ဘဝနန့့်သမိုင်း ကြောင်း၊ သမိုင်းကြောင်းနန့့်ပတ်ဝန်းကျင်၊ စက်ဆပ်မှုတိ ရှုပ်ထွေးစွာ ရောနှောပေါင်းစပ်လာခပါရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ပါဖောင့်မန့်အနုပညာသမား တိဟာ သူနီထိုင်ရေ လူနီအဖွဲ့အစည်းယင့်မကျေနပ်မှုတိကို တင်ပြလာတာတိ့နိုင်ပါရေ။ ဥပမာ – နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ အရှုပ်အထွေးတိ ပေါက်ကွဲ မှုတိ၊ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး သဇောတရားတိနန့် ကိုယ်ဧပါဖောင့်မန့်အနုပညာနန့့် တင်ဆက်လေ့ ဟိပါရေ။
ရိကလင်း (Yues Klein)၊ ဂျိုးဆက်ဘွိုင် (Joseph Beuys) စရေ ပါဖောင့်မန့်အနုပညာကို ၁၉၆၀ တစ်ဝိုက်တွင် စတင်ပြုလုပ်ခရေ။ ယင်းချင့် မှ တစ်ဆင့်အနောက်ဥရောပမှ အရှေ့ဥရောပသို့ ပျံ့နှံ့လာခပါရေ။ ၁၉၆၀ ပတ်ဝန်းကျင်လောက်ဖို့ရာ ဂူထိုင်းအုပ်စုကလည်း ဂျပန်နိုင်ငံ၊ အာရှဖို့ ပါဖောင့်မန့် အနုပညာကို စတင်လုပ်ဆောင်နီပြီးကေ ဖြစ်ပါရေ။ ၁၉၆၂ ဖို့တော့ ဂျပန်နိုင်ငံမှ ပါ့ဖောင့်မက်ပွဲတော် (performance festival) ကိုစတင် ကျင်းပပြုလုပ်ခပါရေ။ ထိုမှတစ်ဆင့် အာရှတိုင်းပြည်တိကို တစ်စ တစ်စ ပျံ့နှံ့လားခရေ။ ရခိုင်နိုင်ငံဖို့ ၁၉၉၆ ခုနှစ်ဖို့ အနုပညာရှင် “ပိုပို”က စတင်ပြုလုပ်ခပြီးကေ ၁၉၉၇-၂၀၀၀ ထိ အောင်မြင့်၊ ထိန်လင်း၊ ငြိမ်းချမ်းစု၊ ယင်းချင့်စော် ပြုလုပ်လာပြီးကေ ပါဖောင့် မန့်အနုပညာကို ပြန့်ပွားစေခရေ။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်ဖို့ ပါဖောင့်မန့်ပွဲတော် (performance festival) ကို စတင်ပြုလုပ်နိုင်ခရေ။
ဂုအချိန်ဖို့ဆိုကေ နိုင်ငံတကာပါဖောင့်မန့် အနုပညာရှင်တိနန့် ပူးပေါင်းကာ (Exchange program) နန့် (performance festival) တိ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြုလုပ်နိုင်ခပြီးကေ ဖြစ်ပါရေ။”
