Wp/rki/ဇီဝမျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း အဆင့်
ဇီဝမျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း အဆင့် (Taxonomic rank) ရေ ဇီဝဗေဒ မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း ထက်အောက်စဉ်စနစ်မှ မျိုးခွဲပညာသျှင် (taxonomist) ရို့မှ တက်ဆွန် (taxon)ဟုခေါ်ရေ သက်ဟိအုပ်စုတစ်ခု ဧ အဆင့်ကို ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်ရေ။ မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်းဆိုင်ရာ အဆင့်တိဧ ဥပမာအချို့မှာ နယ်ပယ် (domain)၊ လောက (kingdom)၊ မျိုးပေါင်းစု (phylum)၊ မျိုးပေါင်း (class)၊ မျိုးစဉ် (order)၊ မျိုးရင်း (family)၊ မျိုးစု (genus)၊ မျိုးစိတ် (species) စရေရို့ ဖြစ်ရေ။
အဓိက အဆင့်တိ
[edit | edit source]ကားလ် လင်းနီးယပ် (Carl Linnaeus) ရေ "Systema Naturae[1]" ပိုင် သူဧ ထင်ရှားရေ စာအုပ်တိတွင် လောက (kingdom)၊ မျိုးပေါင်း (class)၊ မျိုးစဉ် (order)၊ မျိုးစု (genus)၊ မျိုးစိတ် (species)နန့် မျိုးစိတ်ထက် တစ်ဆင့်နိမ့်ရေ အဆင့်တစ်ခု (စုစုပေါင်း ၆-ဆင့်) ပါဝင်ရေ ခွဲခြားမှုစနစ်ကိုသာ အသုံးပြုလားခရေ။
လက်ဟိခေတ်တွင်မူ အဆိုပါ ဇီဝဗေဒဧ သိပ္ပံနာမည်ပီးခြင်းကို အများသဘောတူ နာမည်ပီးစည်းမျဉ်းစနစ်တိဖြင့် ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်ကာ ပီးကြရန် သဘောတူထားရေ။ ထင်ရှားရေ နာမည်ပီးစည်းမျဉ်းစနစ်အချို့မှာ -
- အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရေညှိ၊ မှို နန့် အပင်နာမည်တိဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်း (International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants)[2]
- အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သတ္တဗေဒနာမည်တိဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်း (International Code of Zoological Nomenclature)[3]
ရို့ဖြစ်ကတ်ရေ။ ၎င်းရို့အရ အဓိကအမျိုးအစားခွဲခြားသတ်မှတ်ချက် (၇) ခုမှာ လောက (kingdom)၊ မျိုးပေါင်းစု (phylum)၊ မျိုးပေါင်း (class)၊ မျိုးစဉ် (order)၊ မျိုးရင်း (family)၊ မျိုးစု (genus)၊ မျိုးစိတ် (species) ရို့ဖြစ်ကတ်ရေ။ အဆိုပါစည်းမျဉ်းရို့တွင် မဖော်ပြထားကေလည်း (ကားလ်ဝို့ဇ် (Carl Woese) မှအဆိုပြုထားသည့်) နယ်ပယ် (domain သို့မဟုတ် ဒိုမိန်း)ကို ယခုအခါ အခြီခံအဆင့်အဖြစ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသုံးပြုကတ်ရေ။ ၎င်း နယ်ပယ် (domain သို့မဟုတ် ဒိုမိန်း) အဆင့်ရေ ၁၉၇၄-ခုနှစ်တွင် မော (Royall T. Moore) မှ စတင်မိတ်ဆက်ခရေ ဒမင်းနီယမ် (အင်္ဂလိပ်၊ dominion သို့မဟုတ် လက်တင်၊ dominium) နန့်အဓိပ္ပာယ်တူ စကားလုံးဖြစ်ရေ။[4][5]
| အဓိက မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း အဆင့်တိ | ||
| လက်တင် | အင်္ဂလိပ် | ရခိုင် |
| regio | domain | နယ်ပယ် |
| regnum | kingdom | လောက |
| phylum | phylum (in zoology) | မျိုးပေါင်းစု(သတ္တဗေဒအသုံး) |
| classis | class | မျိုးပေါင်း |
| ordo | order | မျိုးစဉ် |
| familia | family | မျိုးရင်း |
| genus | genus | မျိုးစု |
| species | species | မျိုးစိတ် |
သတ္တဗေဒအသုံး အဆင့်တိ
[edit | edit source]အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သတ္တဗေဒနာမည်တိဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်း (International Code of Zoological Nomenclature)တွင် မျိုးရင်းကြီး (superfamily)၊ မျိုးရင်း (family)၊ မျိုးရင်းသေး (subfamily)၊ မျိုးဇာတ် (tribe)၊ မျိုးဇာတ်သေး (subtribe)၊ မျိုးစု (genus)၊ မျိုးစုသေး (subgenus)၊ မျိုးစိတ် (species)၊ မျိုးစိတ်သေး (subspecies) ရို့အတွက် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်တိ ဟိရေ။
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သတ္တဗေဒနာမည်တိဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းမှ သိပ္ပံနာမည်တိကို "မျိုးရင်း-အုပ်စုနာမည်တိ"၊ "မျိုးစု-အုပ်စုနာမည်တိ"နန့် "မျိုးစိတ်-အုပ်စုနာမည်တိ"ဟူပနာ အုပ်စုခွဲထားရေ။ ဒေစည်းမျဉ်းတွင် အောက်ပါ မျိုးရိုးခွဲအဆင့်တိကို အများအလင်း ဖော်ပြထားရေ။
- မျိုးရင်းကြီး (Superfamily)
ရုက္ခဗေဒအသုံး အဆင့်တိ
[edit | edit source]အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရေညှိ၊ မှို နန့် အပင်နာမည်တိဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်း (International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants) ဧ စာပိုဒ် ၃.၁ အရ အရီးကြီးဆုံး အဆင့်တိမှာ လောက (kingdom)၊ မျိုးပေါင်းစု (division or phylum)၊ မျိုးပေါင်း (class)၊ မျိုးစဉ် (order)၊ မျိုးရင်း (family)၊ မျိုးစု (genus)၊ မျိုးစိတ် (species) ရို့ဖြစ်ကတ်ရေ။ စာပိုဒ် ၄.၁ အရ ဒုတိယအဆင့်တိမှာ မျိုးဇာတ် (Tribe)၊ section၊ series၊ varietyနန့် form ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ဒေစည်းမျဉ်းတွင် အောက်ပါ မျိုးရိုးခွဲအဆင့်တိကို အများအလင်း ဖော်ပြထားရေ။[6]
အဓိက အဆင့်တိ
- ဒုတိယ အဆင့်တိ
- နောက်ထပ် အဆင့်ခွဲတိ
လောက (kingdom သို့မဟုတ် regnum)
- လောကသေး (subregnum)
မျိုးပေါင်းစု (division သို့မဟုတ် phylum သို့မဟုတ် divisio)
- မျိုးပေါင်းစုသေး (subdivisio သို့မဟုတ် subphylum)
မျိုးပေါင်း (class သို့မဟုတ် classis)
- မျိုးပေါင်းသေး (subclassis)
မျိုးစဉ် (order သို့မဟုတ် ordo)
- မျိုးစဉ်သေး (subordo)
မျိုးရင်း (family သို့မဟုတ် familia)
- မျိုးရင်းသေး (subfamilia)
- မျိုးဇာတ် (tribe သို့မဟုတ် tribus)
- မျိုးဇာတ်သေး (subtribus)
မျိုးစု (genus သို့မဟုတ် genus)
- မျိုးစုသေး (subgenus)
- section (sectio)
- subsection
- series (series)
- subseries
မျိုးစိတ် (species သို့မဟုတ် species)
- မျိုးစိတ်သေး (subspecies)
- variety (varietas)
- subvarietas
- form (forma)
- subforma
ကိုးကား
[edit | edit source]- ↑ Linnaeus, Carl (1758). Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (in Latin) (10th ed.). Stockholm: Laurentius Salvius.
- ↑ Turland, N.J.; et al., eds. (2018). International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) adopted by the Nineteenth International Botanical Congress Shenzhen, China, July 2017 (electronic ed.). Glashütten: International Association for Plant Taxonomy. Archived from the original on 15 November 2015. Retrieved 2018-06-27.
{{cite book}}: Unknown parameter|lastauthoramp=ignored (|name-list-style=suggested) (help). - ↑ "The Code Online | International Commission on Zoological Nomenclature". Archived from the original on 2020-10-04. Retrieved 2020-10-04.
- ↑ Moore, R. T. (1974). "Proposal for the recognition of super ranks". Taxon 23 (4): 650–652. doi:. Archived 6 October 2016 at the Wayback Machine.
- ↑ Luketa, S. (2012). "New views on the megaclassification of life". Protistology 7 (4): 218–237.
- ↑ "International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants – Melbourne Code". IAPT-Taxon.org. 2012. Articles 3 and 4. Archived from the original on 10 October 2020. Retrieved 4 October 2020.