Wp/rki/ချိုက်လွန်

ချိုက်လွန်

ချိုက်လွန်(蔡倫 Cai Lun) (အေဒီ ၁၀၅ ဝန်းကျင်)ရေ တရုတ်လူမျိုး မိန်းမစိုးတစ်ဦးဖြစ်ရေ။ နောင်လာနောက်သားတိက ၎င်းအား စက္ကူကို စတင်တီထွင်သူအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကတ်ရေ။ သူတီထွင်သည့် စက္ကူကြောင့် ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှု ထင်ထင်ရှားရှား ပြောင်းလဲတိုးတက်ကေလည်း ၎င်းကိုမူ လူသိမတိလှပေ။ မည်သည့်အချိန်၊ မည်သည့်ဒေသတွင် မွေးဖွားရေ၊ ကွယ်လွန်ရေကို လည်းမသိရပေ။

ရှေးကလူရို့ရေ စက္ကူမပေါ်မှီက တိရစ္ဆာန်ရို့ဧ အရိုးတိ၊ သစ်ခေါက်တိ၊ လိပ်ခွံတိနန့် ဝါးခြမ်းပြားတိပေါ်တွင် ဗျည်းအက္ခရာတိကို ရီးထွင်းမှတ်တမ်းတင် သယ်ဆောင်လားလာကြရရာမှ စက္ကူတီထွင်ပေါ်ပေါက်လာသည့်အတွက် တိစွာပင် အဆင်ပြေလာပြီး အသိပညာ၊ စာပေဗဟုသုတရို့ကိုလည်း လွယ်ကူစွာ ပြန့်ပွားအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်လာရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် စက္ကူကျေးဇူးမှာ မသေးလှဟုဆိုရဖို့။ ရှေးအီဂျစ်လူမျိုးရို့က ပက်ပီရပ်စ် (papyrus) ကျူပင်မှ တဆင့် စက္ကူကြမ်းအဆင့်ကို ထုတ်လုပ်သုံးစွဲနိုင်ကေလည်း ကုန်ကျစရိတ် ကြီးမြင့်ရေကြောင့် သုံးစွဲမှု မတွင်ကျယ်လှပေ။

တရုတ်သမိုင်းမှတ်တမ်းတိအရ အေဒီ ၁၀၅ နှစ် တရုတ်ဟန်မင်းဆက်လက်ထက် ဧကရာဇ် ဟွန်တိလက်ထက် မိန်းမစိုးဖြစ်သူ ချိုက်လွန်က စက္ကူကို တီထွင်ရေဟု သိပီးရရေ။ ထိုတီထွင်မှုကြောင့် ရာထူးတိုးကာ ဘွဲ့ထူးဂုဏ်ထူး ချီးမြှောက်ခံရပြီး ချမ်းသာသူတစ်ဦး ဖြစ်လာခရေ။ ယကေလည်း နန်းတွင်းလုပ်ကြံမှု တစ်ခုတွင်ပါဝင်သည့်အပြစ်ဖြင့် ရာထူးချခံရကာ မထင်မရှား တိမ်မြှုပ်ပျောက်ကွယ် ရရှာရေ။ ယကေလည်း အချို့ရေ မှတ်တမ်းတိအရ ချိုက်လွန်ရေ မိမိဧ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်သည့် အနိန်နန့် ရေချိုး၊ အဝတ်ကောင်းဝတ်ပြီး အဆိပ်ရေက်ကာ အဆုံးစီရင်ခရေ ဟုလည်းဆိုရေ။

သို့ဖြင့် စက္ကူမှာ အရီးကြီး၊ ထိပ်တန်း တရုတ်နိုင်ငံတွင်းဖြစ် ကုန်ပစ္စည်းအမယ်တစ်မျိုး အနိန်နန့် ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချခြင်း စတင်လာတော့ရေ။ အစက တရုတ်နန်းတွင်းက တိုက်ရိုက်ချုပ်ကိုင်ပြီး ပြုလုပ်နည်းကို အတိမသိနိုင်ရန် လျှို့ဝှက်ထိန်းချုပ်ခရေ။ ယကေလည်း ၇၅၁ တွင်စက္ကူပြုလုပ်သည့် တရုတ်အချို့ကို အာရပ်ရို့ ဖမ်းမိသဖြင့် အာရပ်ရို့လည်း စက္ကူလုပ်နည်း ရပီးလားခရေ။ မကြာမှီပင် ဘက္ကဒက်မြို့မှ စက္ကူတိ ဈေးကွက်သို့ စတင်ဝင်ရောက်လာရေ။ အာရပ်တိထံမှ ထိုပညာကို ဥရောပသားရို့ ရပီးရေမှာမူ ၁၂ ရာစုရောက်မှဖြစ်ရေ။

တီထွင်မှုကြောင့် ကွာဟလားရေ ယဉ်ကျေးမှု

စက္ကူလုပ်နည်းရေ အာရပ်လောက၌ ပျံ့နှံ့လားပြီး၊ ၁၂ ရာစုတွင် ဥရောပက အာရပ်တိမှ တဆင့် ရပီးရေ။ စက္ကူသုံးစွဲမှု တဖြည်းဖြည်း ပျံ့နှံ့လာပြီး ဂူတင်ဘတ်က ပုံနှိပ်စက်ကို တီထွင်ပြီးသည့်အခါ၌ အနောက်နိုင်ငံတိရေ ပေကညစ်အစား ‌စာရီးရာ၌ စက္ကူကို အစားထိုး သုံးစွဲလာရရေအထိ တီထွင်မှုရေ အောင်မြင် ကြီးကျယ်ရေ။ တရုတ်ပြည်၌ ချိုက်လွိမ် မတိုင်မီအချိန်က စာအုပ်အတော် တိတိကို ဝါးနန့် ပြုလုပ်ရေ။ စာအုပ်တိရေ လေးလံပနာ သယ်ရပင်ပန်းရေ။ အချို့စာအုပ်တိကို ပိုးချည်ပေါ်၌လည်း ရီးသားကေလည်း အတိ သုံးရန်အတွက်မူ အလွန် ဈေးကြီးရေ။ အနောက်နိုင်ငံတိရေ စက္ကူမပေါ်မီက သိုးသားရေချော၊ နွားငယ် အရေချောတိဖြင့် ပြုလုပ်ထားရေ သားရေချောပေါ်၌ စာရီးရရေ။ ဂရိ၊ ဥရောပနန့် အီဂျစ်လူမျိုးတိက ကျူစက္ကူမျိုးကို အသုံးပြုရေ။ သားရေချောတင်မက ကျူစက္ကူတိပါ စာရီးနိုင်သည့် အဆင့် ဖြစ်လာအောင် ပြုပြင်မှုမှာလည်း ကုန်ကျစရိတ် အလွန်ထောင်း‌ရေ။ ချိုက်လွိမ်က စတီထွင်လိုက်ရေ စက္ကူရေ စာရီးသည့်အခါ၌ သာမဏ အဘက်ဘက်၌လည်း အသုံးဝင်ရေ။ ချိုက်လွမ်ရေ ဂူတင်ဘတ် အလျင် ပေါ်ပေါက်ခသူ ဖြစ်ပြီး စက္ကူကို မတီထွင်ခပါက ဂူတင်ဘတ်ရေ ပုံနှိပ်စက်ကို တီထွင်နိုင်ရန် အကြောင်း မပီးနိုင်ဟု ယူဆကတ်ရေ။

အေဒီ ၂ ရာစုမတိုင်မီ တရုတ်ရို့ ယဉ်ကျေးမှုရေ အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုလောက် တိုး‌တက်ခြင်း မပီးဘဲ၊ အေဒီ ၁ ရာစုမှ ၁၀ ရာစုထိ နှစ်ပေါင်း ၇၀၀၊ ၈၀၀ လောက်အထိ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှုရေ အနောက်တိုင်းထက် ပိုပနာ တိုးတက်မှု ပီးရေ။ ၁၅ ရာစု နောက်ပိုင်း၌မူ အနောက်ဥရောပက တရုတ်ထက် ပိုတိုးတက်လာရေ။ အကြောင်းရင်းမှာ အလွန်ပင် သျှင်းလင်းရေ။ စိုက်ပျိုးရီးနန့် ပေထက်အက္ခရာတင် စာရီးသားမှု၌ တရုတ်ပြည်ထက် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံတိက တီထွင်ရေ။ ချိုက်လွိမ် မတိုင်မီက တရုတ်ပြည်၌ စာရီးရန် ပစ္စည်းကိရိယာ အလွယ်တကူ မပီးချေ။ အနောက်နိုင်ငံ၌ အရည်အသွေးမကောင်းလှကေလည်း သစ်သား၊ ဝါးဖြင့် ပြုလုပ်သည့် စာရီးပစ္စည်းထက် သာသည့် ကျူစက္ကူ ပီးရေ။ စာတိကို မှတ်တမ်းတင်ရန် သင့်တင့်လျောက်ပတ်ရေ ပစ္စည်း မပီးခြင်းရေ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရာ၌ ကြီးမားရေ အဟန့်အတား ဖြစ်နီခရေ။ တရုတ်စာပေပညာသျှင် တယောက်ရေ စာအုပ်တဖဲ့ချေမျှကို သယ်ယူရန်ပင် ဝေါယာဉ် တခု လိုရေ ဖြစ်ရာ၊ ဒေနည်းဖြင့် အစိုးရ ယန္တရားတိကို အုပ်ချုပ်ရန် အလွန်ပင် ခဲယဉ်းမည်ကို ခန့်မှန်း ကြည့်နိုင်ခရေ။

ချိုက်လွိမ်ဧ စက္ကူ တီထွင်မှုကြောင့် အခြီအနေ အရပ်ရပ် လုံးဝ ပြောင်းလဲလားကာ၊ စာရီးရန်နန့် မှတ်တမ်းတင်ရန် စက္ကူတီထွင်ပြီး ရာစုနှစ် တဖဲ့ချေအတွင်း၌ အနောက်နိုင်ငံကို အမီလိုက်နိုင်လားရေ။ အနောက်နိုင်ငံဧ ယဉ်ကျေးမှု နှေးကွေးစွာ ဖွံ့ဖြိုးနေစဉ် ရေကြောင်းပြ လမ်းညွှန်အိမ်မြှောင်၊ ယမ်းမှုန့်နန့် ဘလောက် ပုံနှိပ်ခြင်းကို တီထွင်ပြီးရေ တရုတ်ရို့ရေ စက္ကူကို တီထွင်လိုက်သည့် အခါတွင်မူ သားရေချောထက် ပိုပနာ ပေါတိရေ ဖြစ်ပနာ တရုတ်က အနောက်နိုင်ငံထက် တိုးတက်လားခြင်း ဖြစ်ရေ။ အနောက်နိုင်ငံတိက စက္ကူကို စသုံးလာပြီးနောက်၊ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှုနန့် ကွာဟချက်ကို လျော့နည်းအောင် လုပ်နိုင်ပြီး တရုတ်နန့် ယှဉ်နိုင်လာရေ။ ယကေလည်းငြား မာကိုပိုလိုဧ ရီးသားချက်တိအရ၊ ၁၃ ရာစုတုန်းက တရုတ်ပြည်ရေ ဥရောပထက် ပိုပနာ ချမ်းသာကြွယ်ဝရေဟု ဖော်ပြရေ။ တရုတ်ပြည်ရေ နောက်ပိုင်း အနောက်နိုင်ငံတိ နောက်ကောက်သို့ ကျလားသည့် အကြောင်းရင်းမှာ ၁၅ ရာစုနှစ်တွင် ဂူတင်ဘတ်ဟု ခေါ်ရေ ဉာဏ်ကြီးသျှင် တဦးက စာအုပ်တိ အမြောက်အမြား စုပြုံထုတ်နိုင်မည့် နည်းလမ်းသစ် တရပ်ကို ထုတ်ဖော်နိုင်ခရေမှ စလီရေ။ ယပြီးနောက် ဥရောပတိုက်ဧ ယဉ်ကျေးမှုရေ တဟုန်ထိုး တိုးတက်လာပြီး၊ ထိုစဉ် တရုတ်ပြည်၌ ဂူတင်ဘတ်မပီးရေ ဖြစ်ရာ တရုတ်ရို့ရေ ဘလောက်ပုံနှိပ်ခြင်းဖြင့်သာ ကျေနပ်နေရေ ဖြစ်ပနာ ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်နှုန်းရေ နှိုင်းယှဉ် ပြောရေ ပီးကေ နှေးကွေးလားရေ ဆိုရေ။

မည်သို့ပင် ဆိုစေ၊ စက္ကူရေ ချိုက်လွိမ် တီထွင်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀ ကျော်မှသာ ဥရောပတိုက်သားတိ အသုံးပြုနိုင်ခြင်း ဖြစ်ပြီး၊ အာရပ်တိ ထံမှ တဆင့် ရပီးခြင်းလည်း ဖြစ်ရေ။ စက္ကူ ထုတ်လုပ်နည်းရေ အလွန် ဉာဏ်ကြီးရေ ပါရမီသျှင် တဦးဧ တီထွင်မှု မျိုးပင် ဖြစ်ပြီး၊ သူတီထွင်ခရေ စက္ကူလုပ်နည်းကို ဂနိတိုင် ဆက်လက် အသုံးပြုနေကတ်ရေ။