Wp/rki/ခရီတေးရှတ်ယုဂ်
ခရီတေးရှတ်ယုဂ် သို့မဟုတ် မြေဖြူယုဂ် ( /krəˈteɪʃəs/ ) [1] ရေ လွန်ခရေနှစ်ပေါင်း ၁၄၅ မှ ၆၆သန်းခန့်ဟိ ဘူမိဗေဒခေတ် ဖြစ်ရေ။ ၎င်းရေ သက်လယ်ကပ် ဧ တတိယနန့်နောက်ဆုံးကာလဖြစ်ပြီး အရှည်ဆုံးဖြစ်ရေ။ နှစ် ၇၉သန်းဝန်းကျင်တွင်၊ ၎င်းရေ ဖန်နာရိုဇိုးဝစ် မဟာကပ် တစ်ခုလုံးဧ ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အရှည်ဆုံးရေကာလအပိုင်းအခြားဖြစ်ရေ။ ထိုအမည်ရေ လက်တင်ဘာသာ creta, "chalk" မှဆင်းသက်လာပြီး ခေတ်ဧ နောက်ဆုံးတစ်ဝက်တွင်ပေါတိရေ။ ၎င်းကို တိရေအနိန်နန့် အတိုကောက် K၊ ၎င်းဧ ဂျာမန်ဘာသာပြန် Kreide အတွက် ဖြစ်ရေ။
ခရီတေးရှတ်ယုဂ်ရေ နွေးထွေးရေရာသီဥတု ဟိရေကာလဖြစ်ပြီး မြင့်မားရေeustatic ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်တိ ဖြစ်ပေါ်ကာ ကုန်းတွင်းပိုင်း ပင်လယ်ရေ တိမ်ပိုင်းတိစွာကို ဖန်တီးပီးရေ။ ဒိုင်နိုဆော တိရေ ကုန်းမြေပေါ်တွင် ဆက်လက်လွှမ်းမိုးနေချိန်တွင် ဒေသမုဒ္ဒရာတိနန့်ပင်လယ်တိတွင် မျိုးသုဉ်း လားရေရေနေတွားလားသတ္တဝါတိ ၊ အ မိုနိုက် တိ၊ ကမ္ဘာကြီးရေ ရေခဲတိ ကင်းစင်ပြီး သစ်တောတိရေ တောင်ရိုးစွန်းတိအထိ ကျယ်ပြန့်လာခရေ။ ထိုအချိန်တွင် နို့တိုက်သတ္တဝါတိ နန့်ငှက် အုပ်စုအသစ်တိ ပေါ်လာရေ။ Cretaceous အစောပိုင်းကာလတွင် ပန်းပွင့်အပင်တိ ပေါ်လာပြီး မြန်ဆန်စွာ ကွဲပြားလားကာ ခရီတေးရှတ်ယုဂ် နှောင်းပိုင်းတွင် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် အထင်ရှားဆုံး အပင်အုပ်စုဖြစ်လာကာ၊ အရင်က ပျံ့နှံ့နေရေgymnosperm အုပ်စုတိ ကျဆင်းခြင်းနန့်မျိုးသုဉ်းလားခြင်းရို့နန့်တိုက်ဆိုင်ပါရေ။
ခရီတေးရှတ်ယုဂ် (သက်လယ်ကပ်နန့်အတူ) ရေ ခရီတေးရှတ် –ပေလီယိုဂျင်း(Cretaceous–Paleogene) မျိုးသုဉ်းခြင်းဖြစ်ရပ် ၊ ငှက်မဟုတ်ရေဒိုင်နိုဆောတိ၊ pterosaurs နန့်ရေနေတွားလားသတ္တဝါကြီးတိ အပါအဝင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် မျိုးသုဉ်းလားခြင်းနန့်အတူ အဆုံးသတ်ခရေ။ ခရီတေးရှတ်ယုဂ်ဧ အဆုံးကို သက်လယ်ကပ်နန့်Cenozoic Eras တိကြားတွင်ဟိရေအစုလိုက်အပြုံလိုက်မျိုးသုဉ်းခြင်းနန့်ဆက်စပ်နေရေဘူမိဗေဒလက္ခဏာဖြစ်ရေရုတ်ခြည်း Cretaceous–Paleogene နယ်နိမိတ်က သတ်မှတ်ရေ။
ဗျုပ္ပတ်နန့်သမိုင်း
[edit | edit source]သီးခြားယုဂ်အဖြစ် ခရီတေးရှတ် 1822 ခုနှစ်တွင် ဘယ်လ်ဂျီယံဘူမိဗေဒပညာသျှင် Jean d'Omalius d'Halloy မှ Terrain Crétacé ၊ [2] ပါရီမြစ်ဝှမ်း [3] တွင် strata ကိုအသုံးပြုပနာ ကျယ်ပြန့်ရေမြေဖြူခဲ အိပ်ရာတိအတွက် အမည်ပေးခရေ။ အဏ္ဏဝါ ကျောရိုးမဲ့ သတ္တဝါ တိဧ အခွံတိဖြင့်၊ အဓိကအနိန်နန့် coccoliths ) ကို အနောက်ဥရောပဧ အထက်ပိုင်း Cretaceous တွင် တွိ့ဟိရရေ။ Cretaceous ဟူရေအမည်ရေ လက်တင်ဘာသာ creta မှဆင်းသက်လာပြီး မြေဖြူ ဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ။ [4] Cretaceous ဧနှစ်ပိုင်းခွဲဝေမှုကို Conybeare နန့်Phillips ရို့က 1822 ခုနှစ်တွင်အကောင်အထည်ဖော်ခရေ။ 1840 တွင် Alcide d'Orbigny ရေ French Cretaceous ကို အဆင့်ငါးဆင့် (အဆင့်) ခွဲထားရေ - Neocomian ၊ Aptian၊ Albian၊ Turonian နန့်Senonian ၊ နောက်ပိုင်းတွင် Urgonian နန့်Neocomian နန့်Aptian နန့်Albian နန့်Turonian ကြား Cenomanian ရို့ကို ထည့်သွင်းခရေ။ [5]
ကိုးကား
[edit | edit source]- ↑ Dictionary.com
- ↑ "Observations sur un essai de carte géologique de la France, des Pays-Bas, et des contrées voisines" (1822): 353–376.
- ↑ Sovetskaya Enciklopediya (in Russian). Moscow. 1974. pp. vol. 16, p. 50.
- ↑ Glossary of Geology. Washington, D.C. 1972. p. 165.
- ↑ "Cretaceous". 2012. Retrieved 2021-01-08.
Cretaceous