Wp/rki/ကွန်ဖြူးရှပ်

ကွန်ဖြူးရှပ်
ကွန်ဖြူးရှပ်(ဘီစီ ၅⁠၅၁-၄၇၉)
မွီးသက္ကရာဇ်	Kong Qiu c. 551 BCE Zou, Lu Template:Wp/rki/Awrap
ပျောက်ဆုံး
ကွယ်လွန်	c. 479 BCE (aged 71–72) Si River, Lu
ထာဝရ နားခိုရာနီရာ
Template:Infobox

တရုတ်အတွေးအခေါ်ပညာသျှင် ကွန်ဖြူးရှပ် (孔夫子 သို့ 孔子၊ Confucius) (ဘီစီ ၅⁠၅၁-၄၇၉) ကို ဂနိ တရုတ်နိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ဘက်ဟိ ရှန်တုန်ပြည်နယ် (山東 Shandong) ဟိ လူ (魯 Lu) နိုင်ငံငယ်လေးတွင် ဘီစီ-၅⁠၅၁ ခုက ဖွားမြင်ရေ။ ငယ်စဉ်ကပင် ဖခင်ဆုံးပါးယေအတွက်နန့် မိခင်မုဆိုးမက ကျွေးမွေးစီာင့်ရှောက် လာခရေ။ လူငယ်ဘဝက အစိုးရဝန်ထမ်းအဖြစ် တာဝန်ထမ်းခဖူးပြီးကေ ဝန်ထမ်းသက် အတော်ကြာမှ အလုပ်ထွက်ကာ အတွေးအမြင်တိကို စတင်ဟောပြောပို့ချရေ။

နောက်ပါတပည့်တိပြားလာပြီးကေ အသက်ငါးဆယ်အရွယ်တွင် လူအစိုးရက ရာထူးကြီးပေးကာ တာဝန် ထမ်းဆောင်ဖို့ ကမ်းလှမ်းရေကြောင့် မင်းမှုထမ်းဖြစ်ပြန်ရေ။ လေးနှစ်သာခံပြီးကေ ကုန်းတိုက်သူရို့ကြောင့် ပြည်နှင်ဒဏ်ဖြင့် ၁၃ နှစ်တိုင် နီရရှာရေ။ ထို ၁၃ နှစ်တွင် တရုတ်ပြည် ပဒေသရာဇ်နိုင်ငံငယ်လေးတိတွင် နယ်လှည့် ဟောပြောပို့ချသူအဖြစ် နီထိုင်သျှင်သန်ခရေ။ နာဖို့ကျော်ဘဝဖြင့် ဇာတိသို့ပြန်ရောက်ပြီးကေ ၅ နှစ်အကြာ (အသက် ၇၂နှစ်) တွင် ကွယ်လွန်ရေ။

ကွန်ဖြူးရှပ် ဆိုရေအခေါ်မှာ ကန်တုံ တရုတ်သံမှ ဖလှယ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီးကေ မန်ဒရင်းသံဖြင့်ဆိုလျှင် ခုန်ဖူဇီ (Koung Fu Zi) ဟု အနီးစပ်ဆုံး အသံဖလှယ်နိုင်ရေ။ ခုန်/ကွန် မှာမျိုးရိုးနာဖို့ ဖြစ်ပြီးကေ၊ ဖူ/ဖြူး နန့် ဇီ/ရှပ် မှာ အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သူ၊ ပညာကြွယ်ဝသူကို လေးစားသမူနန့် ခေါ်ဝေါ်ရေ အသုံးအနှုံးဖြစ်ရေ။ ထို့ကြောင့် ခုန်ပညာဟိလူကြီးမင်း ဟုအဓိပ္ပာယ်ရရေ။

ကွန်ဖြူးရှပ်ကို အတွေးအခေါ်ပညာသျှင်သာမက ဘာသာရီးရှေ့ဆောင်အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ကတ်ရေ။ ကိုးရီးယားကျွန်းဆွယ်တွင် ဘာသာရီး အသွင်ဖြင့် ကိုးကွယ်သေးရေ။ တရုတ်လူမျိုးရို့အတွက်မူ ဘဝလမ်းပြ ဒဿန ဆရာကြီးအဖြစ် ကြည်ညိုပြီးကေ ၎င်းဧ့လမ်းစဉ်တိကို လိုက်နာကတ်ရေ။

ကွန်ဖြူးရှပ်ဧ့ အတွေးအခေါ်ရို့မှာ အသစ်အဆန်း တိ⁠တိစားစား ပါလှရေမဟုတ်ပေ။ အဟောင်းကိုသာ ကောင်းအောင်ပြင်ပြီးကေ လူရို့မမေ့အပ်ကြောင်းကို အဓိကထား ဆိုဆုံးမခြင်းသာ ဖြစ်ရေ။ ယကေလည်း ထိုဆုံးမစာတိမှာ အစိုးရအုပ်ချုပ်ရီးကို ပဲ့ကိုင်ရေ လမ်းညွှန်ပြဋ္ဌာန်းချက်လည်း ဖြစ်လာရေ။ တရုတ်နိုင်ငံ မင်းဆက် အဆက်ဆက်၊ ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် သုံးနှစ်တစ်ကြိမ်ကျ ဘုရင်က ကြီးမှူးကျင်းပရေ နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဘုရင့်စာမေးပွဲတွင် ဖြေဆိုဖို့ ပြဋ္ဌာန်းထားရေ ကျမ်းမှာ ထိုကွန်ဖြူးရှပ်ဧ့ ၄ အုပ်၊ ၅ ကျမ်း (四書五經) ခေါ်ရေ (စာအုပ်အားဖြင့် ၄ အုပ်၊ ကျမ်းစာအားဖြင့် ၅ ကျမ်း) သာဖြစ်ယေအတွက်နန့် တရုတ်ရို့ အတွက် မဟိမဖြစ် ကျင့်ဝတ်ကျမ်း၊ အုပ်ချုပ်မှုရီးရာ စံကျမ်း၊ လူမှုရီးကျမ်း တိလည်းဖြစ်တော့ရေ။

သမိုင်းတွင် ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒီနန့် ကွန်ဖြူးရှပ်ဂိုဏ်းသားတိရေ တရုတ်နိုင်ငံကို ပထမဆုံးစုစည်း အုပ်ချုပ်ရေ ချင်မင်းဆက်(秦 Chin)လက်ထက် ပထမဆုံးဧကရာဇ်ဘွဲ့ခံ ရှီဟွမ်တီ(ချင်ဟိဟွမ်) (始皇帝 Shih Huang Ti) လက်ထက် ဘီစီ-၂⁠၂၁ ခုတွင် ပြင်းထန်စွာနှိပ်ကွပ်မှုကို ခံခရရေ။ ၎င်းဧ့ကျမ်းစာတိကို အဆိပ်အတောက်ဟု သတ်မှတ်ပြီးကေ မီးပုံရှို့ဖို့ အမိန့်ပေးရေသာမက ကျမ်းဆောင် အကျော်အမော်ရို့ကိုပါ မြေမြုပ်သတ်ဖြတ်ယေအတွက်နန့် ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒီရို့ ကပ်ဘေးသင့်ရေ ကာလဟုဆိုနိုင်ရေ။ ယကေလည်း ချင်မင်းဆက် အချိန်တိုအတွင်းပျက်သုဉ်းပြီးကေ နောက်တက်ရေ ဟန် (漢 Han) မင်းဆက် လက်ထက်တွင် အကြီးအကျယ် မြှောက်စားယေအတွက်နန့် ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒီရို့ ပြန်လည် ဦးမော့နိုင်တော့ရေ။

နောက်တစ်ကြိမ်အနီဖြင့် မော်စီတုန်း (毛澤東) ဦးဆောင်မူနန့် တရုတ်နိုင်ငံတွင် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရီး (文化大革命)ကြီးဆင်နွှဲစဉ်တွင်လည်း တစ်ကြိမ် ပြန်လည်နှိပ်ကွပ်ခြင်း ခံခရပြန်ရေ။ ကွန်ဖြူးရှပ်အထိမ်းအမှတ် ရုပ်တုတိကို ဖျက်ဆီးပစ်ခရေ။ ယကေလည်းလည်း သမိုင်းတစ်လျှောက် အခိုင်အမာနီရာယူပြီးကေ ဖြစ်ရေ ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒမှာ ပျက်စီးခြင်းသို့ မကျရောက်တော့ပေ။ အထက်ပါ နှစ်ကြိမ်မှလွဲလျှင် တရုတ်ပြည်ကို အုပ်ချုပ်ရေ ကျန်မင်းဆက်တိအားလုံးနီးပါးက ကွန်ဖြူးရှပ်ဒဿနကို နိုင်ငံတော် ဒဿနသဖွယ် လိုက်နာပြီးကေ၊ ၎င်းဧ့ လမ်းညွှန်ဆုံးမမှုရို့ကို ထိန်းသိမ်းလိုက်နာပြီးကေ အုပ်ချုပ်ရီးကို ဖော်ဆောင်ယေအတွက်နန့် တရုတ်ပြည်သူရို့ရေ ကမ္ဘာ့သမိုင်းတစ်လျှောက် အကောင်းဆုံးဟု ဆိုနိုင်ရေ အုပ်ချုပ်မှုစံနှုံးဖြင့် အုပ်ချုပ်ခြင်းကို ခံခရရေဟု ဆိုနိုင်ပေရေ။

ကွန်ဖူးဇီး

တရုတ်ပညာဟိသုခမိန်ကြီး ကွန်ဖူးဇီးရေ ဂုရှန်တွန် ကျွန်းဆွယ်တွင် အပါအဝင်ဖြစ်ရေ လူးနယ်၌ ခရစ်မပေါ်မီ ဖြစ်ရေ ဘီစီ ၅⁠၅ဝ ခုနှစ်တွင် ဖွားမြင်ပနာ၊ သူဧ့ဖခင်မှာ ခရိုင် တစ်ခုကို အုပ်ချုပ်ရေ လူကြီးဖြစ်ဧ့။ ကွန်ဖူးစီးဧ့ မျိုးရိုး အဖို့မှာ ကွန်ဖြစ်ပနာ ဖူးဇီးကား ပညာဟိကြီး၊ သို့မဟုတ် ဆရာ ကြီးဟု အနက်ရဧ့။ (ဆရာကြီးကွန် အဓိပ္ပာယ်ရရေ သူဧ့ အဖို့ကို၊ လက်တင်စာဖြင့် ရီးရာတွင် ကွန်ဖြူးရှပ်ဟု ဖြစ်လာရေ။)

ကွန် ၃ နှစ်သားအရွယ်တွင် သူဧ့ဖခင်ကွယ်လွန်ပနာ၊ ကျန်ရစ်သူရို့မှာ နီရီးထိုင်ရီး ကျပ်တည်းခဧ့။ ကွန်ရေ ၅ နှစ်သားခန့်ကပင် အခြားရေချေတိနန့် မတူဘဲ ဉာဏ်ပညာ ထက်မြက်သူဖြစ်ခရေ။ ၁၉ နှစ်သားအရွယ်တွင် အိမ်ထောင်ပြုရာ သား ၁ ယောက် သမီး ၂ ယောက် ထွန်းကားခလေရေ။

အသက် ၂၂ နှစ်အရွယ်တွင် ပညာအမြော်အမြင်နန့် ပြည့်စုံ ရေကွန်ရေ ကျောင်းတစ်ကျောင်း တည်ထောင်ပနာ လူ့ကျင့် ဝတ်တရားနန့် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ်မှုသဘောတရားတိကို သင်ကြား လေရေ။ သူဧ့တပည့် တိထံမှ နည်းတိမဟူ ဉာဏ်ပူဇော်ခတိကို လက်ခံပနာ သင်ကြားပေးကေလည်း စိတ်ပါဝင်စားခြင်းမဟိရေ တပည့်တိကိုကား လက်မခံချေ။ သူဧ့တပည့်တိတွင် လူးနယ်မှ ထိပ်သီးလူကုံထံတိ ပါဝင် လေရေ။

အသက် ၃၄ နှစ်အရွယ်တွင် ဆရာကြီး ကွန်ရေ နန်းစိုက်ရာမြို့တော်သို့ လားရောက်ပြီးကေလျှင် ရှေးဟောင်း စာပီ ပိဋကတ်နန့် သုခုမပညာရပ်တိကို ရှာဖွေဆည်းပူးပြန်ရေ။ အပြန်တွင် တိုင်းပြည်ဆူပူပနာ အုပ်ချုပ်သူမြို့စားလည်း ဆီနယ်သို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နီရရေနန့် ကြုံလေရေ။ မိမိရို့အပေါ် တွင် အုပ်ချုပ်သူကို တိုက်ခိုက်နှင်ထုတ်သူတိအား ကွန်ဖူးဇီး ရေ မတွိ့လိုယေအတွက်နန့် နီရပ်သို့မပြန်တော့ဘဲ၊ မြို့စားပြေးရာ သို့ လိုက်လားခဧ့။ သူဧ့တပည့်တိစွာလည်း သူနန့်အတူ လိုက်ပါလားကတ်ရေ။

လမ်းခရီးတွင် မိန်းမတစ်ယောက်ရေ သင်းချိုင်းရာ တစ်ခုဧ့အနီး၌ ငိုကြွေးလျက်ဟိရေကို တွိ့ရပနာ ပညာဟိကြီးက ရပ်တန့်ပြီးကေလျှင် အကျိုးအကြောင်းကို မေးမြန်းဧ့။ ငိုကြွေး လျက် ဟိရေ မိန်းမက 'ဒေနီရာ၌ ကျွန်မဧ့ ယောက္ခမ ရေလည်းကောင်း၊ လင်ရေလည်းကောင်း၊ သားငယ်ရေလည်းကောင်း၊ ကျားရဲဘေးဖြင့် သေဆုံးလားရေကြောင့် ငိုကြွေးနီပါရေ'ဟု ပြန်ပြောရေ အခါ၊ ပညာဟိကြီးက 'သို့ဖြစ်လျှင် ချစ်သမီး အဘယ်ကြောင့် ဒေမျှ ကျားရဲဟိရေအရပ်ကို မခွာသနည်း'ဟု မေးဧ့။ မယ် ဒုက္ခလည်း 'အသျှင်၊ ကျွန်မရေ ဒေနီရာ၌ နှိပ်စက်ရေ အစိုးရမဟိရေကြောင့် နီပါရေ'ဟု ဖြေလေရေ။ ထိုအခါ ပညာဟိကြီးရေ သူဧ့တပည့်တိ အား 'ချစ်သားရို့၊ ဆင်ခြင် ကြလော့၊ နှိပ်စက်ရေ အစိုးရရေ ကျားထက်ဆိုးပနာ ကျား ထက်ပင် ပိုမို ကြောက်လန့်ကြကုန်ရေ'ဟု ဩဝါဒစကား မိန့်ကြားခဘူးဧ့။

ထို့နောက်မကြာမီ ကွန်ဖူးဇီးလည်း ဇာတိဖြစ်ရေ လူးနယ်သို့ ပြန်လာပြီးကေနောက်၊ ၁၅ နှစ်ခန့် စာပီ လိ့လာ လိုက်စားယင်း သူဧ့တပည့်တိကို ဆုံးမဩဝါဒပေးခဧ့။ အသက် ၅၂ နှစ်အရွယ်တွင် ချွန်တူးမြို့တွင် တရားသူကြီး အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရရေ။ ယကေလည်း တိမကြာမီ ယခင်က ထွက်ပြေးရရေ မြို့စားဧ့ ညီဖြစ်သူ မြို့စားက ပြန်ခေါ်ပနာ ကြီးမြင့်ရေ ရာထူးတစ်ခုတွင် ခန့်ထားလေရေ။ ထို့နောက် ကွန်ဖူးဇီးအား ရာဇဝတ်ဌာနဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးအဖြစ်ခန့်ထားရေ အခါ သူဧ့စီမံအုပ်ချုပ်ပုံ ကောင်းမွန်လှရေကြောင့် ရာဇဝတ် မှုခင်းတိ ဖြစ်ပွားခြင်းမဟိဘဲ လိမ်လည်မှု၊ ဆိုးသွမ်းမိုက်မဲမှုတိ လည်း ပပျောက်လေရေ။

ယပိုင် စွမ်းဆောင်နိုင်မှုကြောင့် ကွန်ဖူးဇီးရေ လူအများ ဧ့ ကြည်ညိုလေးစားခြင်း ခံယူရရေနန့်အမျှ၊ အိမ်နီးချင်းဖြစ် ရေ နယ်တိမှ မြို့စားတိကမူ ကွန်ဖူးဇီးရေ တစ်နိနိ တွင် သူရို့ဧ့လူတိအပေါ်ဝယ် ဩဇာလွှမ်းမိုးလာဖို့ဟု စိုးရိမ်ကတ်ရေ။ လူးနယ်နန့် ကကောင်းနီးကပ်ရေ နယ်တစ်နယ်မှ မြို့စားရေ အခြားမြို့စားတိထက် ပိုမိုစိုးရိမ်ယေအတွက်နန့် အတီး အမှုတ် အကအခန်းတွင် ကျွမ်းကျင်ရေ မိန်းမချောချေတိ ကို လူးနယ်အုပ်ချုပ်သူ မြို့စားထံသို့ စီလွှတ်ပနာ မြို့စားကို ကွန်ဖူးဇီးအား ပစ်ပယ်စီဖို့ ဖြားယောင်းစီရေ။ ထိုသူဧ့ အကြံအစည် ထမြောက်အောင်မြင်ရေကြောင့် ကွန်ဖူးဇီးလည်း လူးနယ်မှ ထွက်ခွာလားရ ရှာလေရေ။

ထို့နောက် မြို့စားလည်း မေ့လျော့နီယေအတွက်နန့် ကွန်ဖူးဇီးအား ပြန်မခေါ်တော့ချေ။ ဆရာကြီးလည်း ၁၃ နှစ်မျှ ကာလပတ်လုံး တရုတ်နိုင်ငံ အနှံ့အပြားသို့ လှည့်လည်လားလာခပြီးကေမှ လူးနယ် သို့ ပြန်လာခလေရေ။ သို့ရာတွင် ဖို့ရေရာထူးကိုမျှ လက်မခံတော့ချေ။

ဆရာကြီးကွန်ဖူးဇီးဧ့ တပည့်ပေါင်း ၃ဝ⁠ဝဝ ကျော်ဟိရေ အနက် ၇ဝ၊ ၈ဝ ခန့်မှာ သူဧ့တပည့်ရင်း စာတတ်ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး တိ ဖြစ်ကြပနာ ထူးချွန်သူတိ ဖြစ်လေရေ။ ထိုတပည့်ရင်း တိရေ သူအနီး၌ နိညမပြတ် ရိုသေစွာဆည်းကပ်လျက် ဆရာကြီးပြုမူပြောဆို သွန်သင်သမျှကို တစ်စမကျန် နာယူ မှတ်သားကြလေရေ။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တိမှတစ်ဆင့် ပညာဟိကြီးဧ့ အကြောင်းကို ကျွန်ုပ်ရို့ သိကြရပေရေ။

ကွန်ဖူးဇီးဧ့ ဩဝါဒတိမှာ လူရို့ဧ့ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းမွန်ရီးဖြစ်ပနာ သာသနာရီးဆိုင်ရာ ဟောပြောချက်တိ မဟုတ်ပေ။ အသက်သျှင်နီစဉ်တွင် ဖို့သို့နီထိုင်ပြုမူမှ ကောင်းရေနီခြင်း ဖြစ်ဖို့ကို ဆောင်ပုဒ်ချေတိဖြင့် သွန်သင်ခဧ့။ သူဧ့ဩဝါဒတိစွာရို့တွင် 'သင့်အား သူတစ်ပါးက ပြုမူလျှင် သင်နှစ်သက်ဖို့မဟုတ်ရေ အပြု အမူမျိုးကို တစ်ပါးသူရို့အား ဖို့ရေအခါမျှ မပြုမူလေနန့် ဟူရေ စကားမှာ ဆရာကြီးဧ့ လက်သုံးစကားတစ်ရပ် ဖြစ်လေရေ။

သူမကွယ်လွန်မီ သူဧ့သားနန့် တပည့်ရင်းပညာတတ် ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ဦး ကွယ်လွန်ခလေရာ၊ ဆရာကြီးမှာ တိစွာ နှမြော တသမိလေရေ။ အသက် ၇၃ နှစ်အရွယ်သို့ ရောက်ပနာ သူ ကွယ်လွန်ရဖို့ကို သိရေအခါ တစ်ခုရေနံနက်စီာစီာတွင် လမ်းလျှောက်ယင်း 'တောင်ကြီးရေ ပြိုရဖို့။ သံတိုင်ရေ လည်း ကျိုးရဖို့။ ပညာဟိရေလည်း သစ်ပင်တိကဲ့သို့ ညှိုးနွမ်းပျက်စီးရချေဖို့တကား။'ဟု သံဝေဂစကား ကျူးရင့် ရေကို သူဧ့တပည့်ရင်းတစ်ယောက်က မှတ်သားထားခ လေရေ။

ကွန်ဖူးဇီးရေ ဘီစီ ၄၇၈ ခုတွင် ကွယ်လွန်အနိစ္စ ရောက် လေရေ။ သူဧ့ရုပ်အလောင်းကို ချူးဖူးမြို့တွင် ကောင်းစွာ မြှုပ်နှံသင်္ဂြိုဟ်ကြလေရေ။ သူရေ သာမန်လူသား တရား ဟော ဆရာကြီးမျှသာ ဖြစ်ကေလည်း ပညာဗဟုသုတ ပြည့်ဝ လှရေ သူတော်ကောင်းပညာဟိကြီးတစ်ဦး ဖြစ်ရေကြောင့် သန်းပေါင်းတိစွာရေ အရှေ့တိုင်းရင်းသားရို့က ဘုရား တစ်ဆူ ဂူတစ်လုံးအမှတ်ပြုပနာ ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်ကတ်ရေ။ တရုတ်လူမျိုးတိရေ နှစ်စဉ် ချူးဖူးမြို့ဟိ သူဧ့သင်းချိုင်းဂူသို့ လားရောက်ပနာ အရိုအသေပြုကတ်ရေ။ အသက်သျှင်စဉ်ကထက် ကွယ်လွန်ရေအခါမှ၊ ကွန်ဖူးဇီးဧ့ ဩဝါဒတိကို လိုက်နာ ကျင့်သုံးသူ ဦးရေ တိပြားလာရေ။ ဂုအခါ တရုတ်နိုင်ငံဟိ မြို့ကြီးတိုင်းတွင် ကွန်ဖူးဇီးအား ရည်စူးပနာ ဆောက်လုပ်ထား ရေ ဘုရားကျောင်း အနည်းဆုံးတစ်ဆောင်စီ ဟိလေရေ။