Wp/rki/ကျောက်စိမ်း
ကျောက်စိမ်းဟု ပြောဆိုခေါ်ဝေါ်နီကတ်ကေလည်း ယေဘုယျအားဖြင့် ဂျေဒိုက် (Jadeite) နန့် နက်ဖရိုက် (Nephrite) ဟူ၍ ကျောက်စိမ်းနှစ်မျိုးဟိရေ။ ဤနှစ်မျိုးရေ အမြင်အားဖြင့် ခပ်ဆင်ဆင် တူကေလည်း စင်စစ်တွင် တစ်ခုနန့်တစ်ခု လုံးဝ ကွဲပြားခြားနားရေ။ ယင်းကွဲပြားမှုကို ပြင်သစ်လူမျိုး သိပ္ပံပညာသျှင် ဒမား (Damur) ဆိုသူက စနစ်တကျ ခွဲခြားပြသခဧ။ အဆိုပါကျောက်စိမ်းနှစ်မျိုးတွင် ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းရေ ပိုမိုကောင်းမွန်လှပပြီး ပိုရှားပါးသည့် အမျိုးအစားဖြစ်ရေ။
သမိုင်းကြောင်း
[edit | edit source]ကျောက်စိမ်းကို သမိုင်းမတင်မီ ခေတ်တိကပင် လူသားရို့ အသုံးပြုခကြောင်း သိဟိရပေရေ။ ကနဦးကျောက်စိမ်းကို ယင်းဧ မာကျောရေသတ္တိကြောင့် ကျောက်လက်နက် တန်ဆာပလာတိအဖြစ် အသုံးပြုခကတ်ခြင်းဖြစ်ရေ။ ယဉ်ကျေးမှု တဖြည်းဖြည်း ထွန်းကားလာရေအခါ လူသားရို့ရေ ကျောက်စိမ်းကို အလှအပ အဆင်တန်ဆာပလာ ပစ္စည်းတိအဖြစ် သုံးစွဲလာကတ်ရေ။ တရုတ်ပြည်တွင်မူ ကျောက်စိမ်းကို လွန်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၄၀ဝ၀ ခန့်ကပင် အကြီးအကျယ် သုံးစွဲခကတ်ရေ။ ထိုခေတ်က တရုတ်လူမျိုးရို့ရေ ကျောက်စိမ်းရုပ်တုတိကို အဆောင်အယောင်သဖွယ် သုံးစွဲခကတ်ပြီး သေဆုံးရေအခါ ယင်းကျောက်စိမ်းတိနန့်အတူ ဂူသွင်းလိ့ဟိရေ။
တရုတ်လူမျိုးတိရေ ကျောက်စိမ်းကို ကျောက်တိအားလုံးဧ အချုပ်အခြာ အကြီးအကဲကျောက်မျက်အဖြစ် မှတ်ယူကတ်ရေ။ ယင်းကျောက်စိမ်း ကျောက်မျက်ကို ဆင်မြန်းသူတိုင်းတွင် သဒ္ဓါရက်ရောခြင်း၊ ရဲစွမ်းသတ္တိနန့်ပြည့်စုံခြင်း၊ တရားမျှတရေ စိတ်ဓာတ်ဟိခြင်း၊ မိမိကိုယ်မိမိ နှိမ့်ချရေ နိဝါတ တရားဟိခြင်း၊ အသိအလိမ္မာ ဉာဏ်ပညာ ကြီးမြင့်ခြင်း စရေ ဂုဏ်အင်္ဂါကြီး ငါးရပ်နန့် ပြည့်စုံရေဟု အယူဟိရေ။
တရုတ်လူမျိုးတိဧ ကျောက်စိမ်းနန့် ပတ်သက်၍ ယုံကြည်ထားရေ ရှေးဟောင်းပုံပြင်တစ်ပုဒ်မှာ ကျောက်စိမ်းကို ကောင်းကင်နတ်မင်းက လူသားရို့အား ပီးရေ လက်ဆောင်ဟူ၍ ယူဆကတ်ရေ။ တရုတ်လူမျိုးရို့ဧ ယုံကြည်ချက်အရ ယူဟန်းဟုခေါ်ရေ ကျောက်စိမ်းနတ်သားရေ ကောင်းကင်ဘုံ တောင်ထွတ်ပေါ်တွင် တောင်ခြေတွင် ကျောက်စိမ်းပင်တိ ပေါက်ရောက်ရေဆိုဧ။ တရုတ်ရို့ဧ တာအို (Taoiam) ဘာသာတွင် ကျောက်စိမ်းကို အဖိုဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ “ယန်” (Yang) ဟူသော စကားဖြင့် ခေါ်ဆိုကတ်ဧ။
တရုတ်လူမျိုးတိရေ ကျောက်စိမ်းကိုအသုံးပြုဝတ်ဆင်ကေ ၎င်းကျောက်စိမ်းရေဝတ်ဆင်အသုံးပြုသူပိုင်သျှင်အား အန္တာရယ်မှကာကွယ်ပီးခြင်း၊ ပိုင်သျှင်ဧကျန်းမာရီးကိုကောင်းအောင် စောင့်လျှောက်ပီးနိုင်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ကျောက်စိမ်းကိုတရုတ်လူမျိုးတိရေ ကံကောင်းခြင်းကိုယူဆောင်လာပြီး ကံဆိုးခြင်းတိကိုကာကွယ်တားဆီးပီးနိုင်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။
တရုတ်လူမျိုးတိရေ ကျောက်စိမ်းကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဦးဆုံးစတင်အသုံးပြုခသည့်လူမျိုးတိဖြစ်ကတ်ရေကို ရှေးနှစ်ပေါင်းလေးထောင်ကျော်စဉ်တွင် ၎င်းရို့အသုံးပြုခကတ်ရေကျောက်စိမ်းပန်းပုတိ၊ ကျောက်စိမ်းဖြင့်ပြုလုပ်ထားရေ လူ့အသုံးအဆောင်၊ လက်ဝတ်ရတနာတိကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် သိဟိနိုင်ရေ။ ထို့ကြောင့် ကျောက်စိမ်းကိုတရုတ်လူမျိုးရို့ဧ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်တစ်ခုအဖြစ်အသိအမှတ်ပြုကတ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင်မည်သည့်လူမျိုးထက်မဆို ကျောက်စိမ်းကိုပို၍ တန်ဖိုးထားတက်ကတ်ရေ။
တရုတ်လူမျိုးတိရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင်မြန်မာနိုင်ငံ ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်ဒေသမှ ၉၅ရာခိုင်နှုန်းအထိအဓိကထွက်ရေ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းကို [[翡翠|Fěicuì]]သို့မဟုတ် [[硬玉|Yìngyù]] ဟုခေါ်ဆိုပြီး တရုတ်ပြည်နန့်အခြားအရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတိတွင်ထွက်ဟိရေ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းတိကို [[软玉|Ruǎn yù]] ဟုခေါ်ဆိုရေ။
တရုတ်ပြည်တွင် ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်း မထွက်ဟိဘဲ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းသာ ထွက်ဟိရေ။ တရုတ်ပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံ ဆင်ကျန်ပြည်နယ်တွင် နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းတိကို ရှေးနှစ်ပေါင်းတိစွာကပင် တူးဖော်ခကတ်ရေ။ ထို့ကြောင့် တရုတ်ပြည်ရေ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ဟိရေ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းတိအား ၁၈ ရာစုနှစ်တိကပင် ဝယ်ယူတင်သွင်းခကတ်ရေ။
ဂျေဒိုက်နန့် နက်ဖရိုက် ခြားနားချက်
[edit | edit source]
ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းနန့် နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းရို့ဧ ခြားနားချက်တိမှာ ယင်းကျောက်စိမ်းနှစ်မျိုးလုံးရေ ဖြစ်ပုံ ရင်းမြစ် အနီအထား အသွင်ပြောင်းကျောက်တိ ဟိရာ ဝန်းကျင်၌ ဖြစ်ပေါ်ခကတ်ကေလည်း တွင်းထွက်အုပ်စုချင်းမတူဘဲ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းရေ ပိုင်ရော့ဆင်း (Pyroxene) တွင်းထွက်အုပ်စုတွင် ပါဝင်၍ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းရေ အမ်ပီဖိုး(Amphipole) တွင်းထွက်အုပ်စုတွင် ပါဝင်လီရေ။
ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းနန့်နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းရို့ဧ ခြားနားချက်တိထဲမှ သိသာထင်ရှားပြီး အရီးအကြီးဆုံးရေတစ်ချက်မှာ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းတွင် နီရောင်အောက်၌ယင်ကောင်ဧအတောင်ပံကဲ့သို့စူးရှပြီး ရောင်ပြန်ဟပ်စေရေကမ္ဘာပေါ်တွင် မည်သည့်တွင်းထွက်တွင်မှမမြင်တွိ့နိုင်ရေ ယမ်းဆိုသည့်အလွှာပါဟိရေ။ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းတွင် ကြွေကဲ့သို့သောစူးရှမှုအားနည်းရေ အလွှာသာပါဟိချေရေ။ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းတိဧအစိမ်းရောင်ရေ ကြည့်ရှုသူအား ကြည်လင်အေးမြရေရေအောက်ထဲတွင် အစိမ်းရောင်ဖန်ပုလင်းကိုကြည့်နီရသကဲ့သို့ရေရသမျိုးကို ပီးစွမ်းစေနိုင်ပြီး နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းတိမှာမူ လီထဲတွင်ကြည့်နီရသကဲ့သို့သောရသမျိုးသာပီးစွမ်းနိုင်ချေရေ။
ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းရေ လက်ယှက်ထိုးအနီအထားမှာ ဟိရေ ပုံဆောင်ခဲချေတိဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားရေ။ မျက်နှာပြင်တွင် ကျောက်ပေါက်မာကဲ့သို့သော ချိုင့်ခွက်ချေတိ၊ အဖုအထစ်ချေတိနန့် ပြည့်နီရေ။ ၎င်းရို့ကို အဏုကြည့် ကိရိယာ မှန်ဘီလူးအောက်တွင် ကောင်းစွာ မြင်ရရေ။ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းကား လက်ယှက်ထိုးအနီအထားဟိရေ အမျှင်ချေတိဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားရေ။ အမျှင်အလိုက် အနီအထားဟိရေ။ အမဲဆီရောင် တောက်နီရေ ရောင်လက်ဟိရေ။
ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းတွင် ခရမ်း၊ အနက်၊ အညို၊ အနီ၊ လိမ္မော်၊ အဝါ၊ အဖြူ၊ နို့နှစ်ရောင်နန့် အစိမ်းရောင် အမျိုးမျိုးဟိရေ။ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်း၌ သစ်ရွက်စိမ်းရောင် အမျိုးမျိုး၊ မီးခိုးနန့် အစိမ်းရောင်အမျိုးမျိုးဟိရေ။
ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းကို အပူပီးရေအခါ အရည်ပျော်၍ ပျော့ဖတ်အဖြစ်သို့ အလွယ်တကူ ပြောင်းလဲလားရေ။ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းရေ အလွယ်တကူ မပြောင်းလဲချေ။
ထို့ပြင် ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းဧ ထူးခြားချက်မှာ အပူရှိန်ပြင်း၍ ကြီးမားရေ ဖိအားဟိသည့် မြေမျက်နှာပြင်အောက်ဘက် မိုင် ၂၀ မှ ၃၀ အထိ နက်ရေ အလွှာတိတွင် ဖြစ်ပေါ်လိ့ဟိရေ။ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်း အပေါ်ယံအခွံအကာတိအား ဖဲ့ထုတ်လိုက်သည့်အခါမှ အစိမ်းရောင် ကျောက်ကြောတိဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားသည့် ကျောက်စိမ်းဧ အတွင်းပိုင်းကို မြင်ရရေ။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ရေ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းရေ နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းထက် ပိုမို၍ကောင်းမွန်ပြီး ပိုရှားရေ အမျိုးအစားဖြစ်ရေ။
ကျောက်စိမ်းထွက်ဟိသည့် ဒေသတိ
[edit | edit source]နက်ဖရိုက်ကျောက်စိမ်းကို တရုတ်ပြည် ဟိုတန်ဒေသ၊ ဗြိတိသျှ၊ ကိုလံဘီယာ၊ ဩစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊ ရုရှား၊ တောင်ကိုရီးယား၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ အီတလီ၊ ပိုလန်၊ ထိုင်ဝမ်၊ အလက်စကား၊ ကယ်လီဖိုးနီးယား ဒေသတိ၌ တွိ့ဟိရရေ။ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းကို ဂွာတီမာလာ၊ ဆိုက်ဗေးရီးယားနန့် မြန်မာနိုင်ငံရို့တွင် တွိ့ဟိရရေ။
ကျောက်စိမ်းဧ ဓာတုဖွဲ့စည်းမှု
[edit | edit source]သန့်စင်ရေ ဂျေဒိုက်ကျောက်စိမ်းဧ စံထား ဓာတ်ဖွဲ့စည်းပုံတွင် ဆိုဒီယမ်၊ အလူမီနီယမ်၊ ဆီလီကိတ်ရို့ ပါဝင်ပြီး ယင်းဧပုံသေနည်းမှာ NaAlSi2O6 ဖြစ်ရေ။ ယင်းတွင် ဆီလီကွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ၅၉.၄ ရာခိုင်နှုန်း၊ အလူမီနီယံအောက်ဆိုဒ် ၂၅.၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဆိုဒီယမ်အောက်ဆိုဒ် ၁၅.၄ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်ရေ။
သို့ရာတွင် ဤအချိုးအတိုင်း ဖော်ပြပါဒြပ်အောက်ဆိုဒ်တိ ပါဝင်ရေ ကျောက်စိမ်းရေ သဘာဝတွင် မဟိနိုင်ပေ။ ဇာကြောင့်ဆိုကေ ကျောက်စိမ်းဧ ဇာကွက် (Lattice) တွင် ဆိုဒီယမ်နန့် အလူမီနီယမ်ရို့ဧ နီရာကို အခြားရေ အိုင်ယွန် (Iron) တိက ဝင်ရောက်နီရာယူ အစားထိုးဖလှယ်ရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ယကေလည်း ၎င်းအစားထိုးဖလှယ်ရေ အိုင်ယွန်တိဧ ပမာဏမှာ နှစ် ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ ဟိရေ။
ကျောက်စိမ်းနန့် ဆင်တူယိုးမှား တွင်းထွက်တိ
[edit | edit source]အရည်အသွေးကောင်းရေ ကျောက်စိမ်းတိ ရှားပါးလာခြင်းကြောင့် အချို့က အရည်အသွေးညံ့ရေ ကျောက်စိမ်းကို အရောင်ဆိုး၍ တုပပြုလုပ်လာကတ်ရေ။ ယခင်ခေတ်တိက ဆေးဆိုးကျောက်စိမ်းတုတိကို လွယ်ကူစွာ ခွဲခြားသိဟိနိုင်ကတ်ကေလည်း ယခုခေတ်တွင် အသုံးပြုရေ ဆေးတိမှာ အမျိုးအစားကောင်းမွန်လှသဖြင့် လွယ်ကူစွာ ခွဲခြားမသိနိုင်ပေ။
ကျောက်စိမ်းနန့် ဆင်တူသည့် အစိမ်းရောင် သဘာဝတွင်းထွက်တိမှာ ခရိုင်ဆိုပရေ့(Chrysoprase) ၊ အစိမ်းရောင်ဆိုးထားရေ မဟူရာဖြူ (Chalcedony) နန့် ဆမစ်ဆိုနိုက် ( Smithsonite) စရေရို့ဖြစ်ရေ။ ဆမစ်ဆိုနိုက် တွင်းထွက်ရေ ပင်ကိုအားဖြင့် ခဲသတ္ထု ထုတ်လုပ်နိုင်ရေ ခဲသတ္တုရိုင်း တွင်းထွက်တစ်မျိုးဖြစ်ရေ။ ယင်းကို (Bonamite) ဟူ၍လည်း ခေါ်ရေ။