Wp/quc/Q’ateb’al usipojem pa qulaj
Q’ateb’al usipojem pa qulaj uq’atexik le usipojem palajaj. Are taq kya’ we q’ateb’al chi kech uk’iyal, kqaj le uk’axal pa le ucholajil winaq.[1] Ktob’anik are taq kojom q’ateb’al yab’il chi kech e 90% winaq wene jun 85%.[2] Keb’ toq’b’al rajawaxik are chi qas knajtin uchuq’ab’ le kunab’al. Le umajib’al toq’b’al are utz are taq le ak’alab’ 12 pa 18 kik’ilal . Le ukab’ toq’b’al kkoj chi kech le ak’alab’ le keb’ kijunab’ pa 6 junab’.[1] man xajtajinaq ta ukojik are taq k’o chi le yab’il man kub’an ta chi k’ax wene kchokonik.[3]
Chajib’al
[edit | edit source]le q‘ateb’al usipojem upaqulaj sib’alaj rech q’alb’al k’u’x, xuquje’ man sita nim uk’axal kuya’o.[1][3] Wene kuya’kq’oxow nitz’ on kasipojik jawi’ le xb’an wi le toq’oj chi’l nitz’ q’aq’. Man qas ta uk’axal kuya’o.[1] Man k’o ta q’alajisab’al are chi kya’ k’axk’olil rech ibo’ch’ chi rij le q’ateb’al yab’il.[3] Le q’ateb’al yab’il rajawaxik man kya ta chi kech winaq le e eyowab’ ixoq on nimatajinaq imunosupresión.[1] Kb’ixik kuya’ uk’axal chi kech le ak’alab’ are taq kkoj chi kech le e kinan are taq eyowab’ ixoq chik; xa k’ut, man k’o ta tz’ib’am.[1][3] Pine’ xa chech kajk’as rech ak’ elesam wi le q’ateb’al yab’il, utz kaya’ chi kech le e eMan kuk’ulaj ta saqmol chi kech.[3]
Ukojik
[edit | edit source]E k’i yakatajem rech uwachulew chi’l k’i taq amaq’ pa le yakatajem rech uwachulew k’o pa kichak le ub’anik ukowil chech jun winaq ruk’ taq q’ateb’al yab’il ij chi’l q’ateb’al yab’il rubiola Eta’matalik pacha’ MMR.[1] Le uxolanem ruk’le oxib’ kanoq chi’l le q’ateb’al yab’il rech varicela eta’matalik pacha’ MMRV xuquje’ k’olik.[3] Pacha’ 2005 110 taq amaq’ xkiya’ le q’ateb’al yab’il pa jewa’ ub’antajik. Pa taq k’olib’al jawi’ xb’an wi le q’ateb’al yab’il uya’om uwachinem rech jun 90% xq’aj le ucholajij yab’il. Nima jun nik’aj billions toq’b’al xya’ik.[1]
B’antal kanoq, wokaj chi’l ub’antajik
[edit | edit source]jun q’ateb’al usipojem upaqulaj xya’ uwujil pa ri junab’ 1948; xa k’ut man naj ta kunanem xub’ano.[3] K’exsuk’umam taq q’ateb’al yab’il xmajix uk’ayixik pa ri 1960s. Le umajib’al q’ateb’al yab’il are IMan k’o ta b’anowem le b'anowem petinaq are le k'astal taq uchikopil yab'il le qajinaq uchuq'ab'.[1] Are wa’ Ucholajil nim ub’antajik taq kunab’al wokwokaj rech utzwachil, le qas nim ub’antajik kunab’al kajawataj pa jun ucholajil Wokob’al rech utzwachil.[4] K’i uwach taq ub’antajik le kkojik pacha’rech 2007.[1]