Wp/quc/Kotz’ij rech tow mayij toq’ob

kotz'ij chike le kaminaqib' pale kik'olib'al

Pa le komon ub’yam Chuatroj rech chwimiqina kariqitaj pa uwiqiq’ab’ le tinimit. Xa rumal cher le nimaqtaq tata’ib’ le k’amaltaq b’e rech le ch’aqab’ ulew ri xkichomaj chi rajawxik ka suk’umax uwach le chak jawje’ kmuqwi le kaminaqib’.   Xab’a rumal cher xnich’ar uwach le loqalaj ulew jawje kemuq wi le qatat qanan le ke kamik. Chijun keb’ oxib’ junab kanwa chuquje’ le ajch’amiyab’ xiqiloq chi ch’aqab’ ulew rech kanimarik le k’olib’al kech kaminaqib’ pa le komon ub’yam Chuatroj.  Xane man etamatal taj chi kaloq nawa le ch’aqap ulew rumal ri man taj ta kanoq le b’e rech kunimaj ke q’axb’ik le qatat qanan are taq que kemuq chik pawa we jun qat ulew k’ate xloqik.

Kamik ri rumal cher xe k’iyar le kaminaq’ib kajawtajik kab’an q’axem aretaq kemuq le kaminaqib’ sub’alaj k’ac kariqik rumalcher ek’o taj le nik’aj kamininaqib’ rech najtir oje.   Rumal wa le k’amaltaq b’e xkichomaj chi rajawxik kab’an ub’anik.  Rumal wa xkitana kinojib’al chikekch le nimaq taq tata’ib’ rech kapaj rij jachike ri rajawxik kab’anik.   K’itaq nojib’al xya ub’ixik rumal cher ma xaqta chab’anala’ ri jastaq.   Xumal k’uwa’ xpaj rij jachike ri kaya usuk’ub’al jachike ri je kel apanoq chikiwach konojel.   Xak’une’ chech ronojel le chomanik xkil apanoq chi are kumajij ke salab’ax nik’aj kaminaqib’ e lajuj chikonojel rech utz kunimaj kajaq b’i le b’e rech mam kexalqatix chuquje mam ke tak’alelox taj le kaminaqib’ are taq kemuq chi jun chik.

Rumal k’uwa xel chikiwach chi rajawxik kata’ na toq’ob’ chike le qatit qamam emuqutalik, ¿jas ta k’ub’anik ke cha’ wa? Rumal k’ula’ xe xulik wa chirilik chi uta’ik jachike ri rajawxik kab’anik.  Xchol k’uwa’ chikiwach chijawxik nim ub’anik kab’anik rech maj jewa jeri.  Xtzijob’ex chikech le k’amal taq b’e chi rajawxik kata’ ri mayij toqob’ chech ri kulewal chuquje ri kanima’ remuqutalik rumal cher le qanan ulew umatzem uq’alum chijun joropa junab’, wa elanaq uk’x chike.  Rumal k’uwa’ katana toqob’ chech le qanan ulew chuquje chikech le kaminaqib’ rech kunimaj keq’asax chik pa jun k’olib’al chik.   Chuquje xuchixik rech maj jewa jeri kuk le kajik kich’aqat, aretane, xecha wa ri nim taq tat nim taq nan xech’awik, ri jororemal chuquje xi tewchib’al kaya taj pa ki k’alemal konojel le keriqitaj pa le k’omo ri ek’as na kamik ri.

Rumal wa chech le oxlajuj keme xb’anik jachike rix chomaxik xkoj jun kotz’ij pale ily’an wi le kaminaqib’ chuta’ik b’a ri mayi toqob’ chech le ixchomaxij.  Le k’amaltaq b’e xkita’ jun toqob’ chech jun ajchak patan (jun ajq’ij) rech kuq’axaj apanoq chike riqatik qamam chech uta’ik kuyb’al mak chuquje che uq’asaxik panoq ri mayij toq’ob’ chikiwach wa le imuqutalik chuquje chuta’ik le tewchib’al pakik’aslemal le kixoqilal, kachajilal, kachalal, kalk’wal kanoq ri ekaminaqib’.   Rumal k’uwa sipax panoq ri jun kantela, ri pom, ri chaj, ri xepo, ri kwilko, ri raxpom, ri q’ol, kotz’ij, xaqchaj chuquje b’a ri rora’, rech kas tane kechawa, kulaxpanom ri qatit qamam kechawa.  Xkoj k’uwa we kotz’ij aq’abil xane maja kasaqirik aretaq sipax apanoq chikech ri nim tat nim tat nan.   Sub’aj jel xub’an le loqalaj q’ak qas chij chi k’amawaxik le jun kotz’ij xya’a apanoq chikech.

Kech wa wex xk’ulmatajik ri sub’alaj nim etamanik chuquje nim nojib’al kuya kanoq chaqe rumal cher k’i taq jastaq ri man qaqil ta chik kamik, wine etamatalik ncher mam kayataj ub’e chik kamik ri.  Chuquje xuk’ut kanoq chi are taq k’o jun rajawxik rajawxik katana ri mayi ri toq’ob’ chech ri qanan ulew, chech ri qanima’ ri ekaminaq chik chuquje chikech ri ek’aslik rech pajamarij, pa utzilal chuquje chisaqil k’ab’an ri jas taq.