Wp/ppl/Taneshtilis Ipanpa Tay Ipal Muchi Tukniwan Nujme (tajkwilul)

Ne Wikipediaj Tik Nawat Achtu Iswat pal Wikipediaj Tepalewilis Tajtaiwan Chinamit

Logoj pal ne Tay Ipal Muchi Tukniwan

Ini ne tajkwilul ipal ne Taneshtilis Ipanpa Tay Ipal Muchi Tukniwan Nujme (1948) ipal ne Tejtechan Senputzujtuk:

Achtutaketza

IKA pal muchi tukniwan welit kichiwat tay kinekit, pal muchiwa tay yek wan pal nejmachnemit muchi, achtu muneki ma muchi kishmatikan ka muchi tukniwan nujme ne taltikpak kipiat ipatiw wan welit kenha, wan ka ini te weli muishtilia aka;

IKA kwak sejse kielkawtiwit wan inatiwit ka te tatka ne tay ipal muchi tukniwan kichijtiwit sejse sujsul te yejyek ken muchi tukniwan tinatiwit ka te weli ijkiuni, wan muneshtijtuk ka ne mas wejkapan tay kielewiat muchi, yaja ma muchiwa se taltikpak ma welikan inat tay kinekit muchi ne takamet wan siwatket, wan ma welikan kimatit tay kinekit, wan ma te aka majmawi wan ma te aka muneki tatka;

IKA muneki, su ne takamet te yawit munekit musumat pal muishtiat ka itan ne tatuktianit te yejyek wan ne techchiwiliat tay te yek, ma mupalewi ne tay ipal muchi iwan ne tatuktilis ipal te tajtuli;

IKA muneki ma tikchiwakan ne tay tiwelit pal ne tejtechan pewat muwikat yek sejse iwan sejseuk; IKA ne tukniwan ipal ne Tejtechan Senputzujtuk inatiwit ijtik ne Achtu Tajkwilul ka kimatit ka muchi munekit kipiat ne mas wejwey tay ipal muchi tukniwan, ka se takat o siwat kipia ipatiw wan uni kenha pal muchi, wan yawit kichiwat tay welit pal muchi tiwelit tinejnemit ka tuishpan tik ne tepalewilis pal tinemit yek wan pal tikpiat ken tipanut wan welit tikchiwat tay tiknekit;

IKA ne Ejestadoj ijtik ne Kalpuli pal ne Tejtechan Senputzujtuk inatiwit ka yejemet yawit sentekitit iwan ini Kalpuli pal kichiwat muchi tay welit pal ma inakan nujme ka yek wan ma muchiwa tay muneki pal tajpiat ne tay ipal muchi tukniwan wan tay muchi welit kichiwat; WAN IKA muneki, pal weli muchiwa ini tay inatiwit, ma tikmatikan muchi kenha tay uni tay ipal muchi wan tay welit muchi;

YAJIKA ini WEY SENNEMIT taneshtia ini TANESHTILIS IPANPA TAY IPAL MUCHI TUKNIWAN NUJME ken se pal muchi tikmatit tay tiknekit tikchiwat tik muchi ne tejtechan wan muchi ne talmet, pal kiane muchi tejemet wan muchi ne kajkalpuli ipal ne chinamit ma kielnamikikan senpa ini Taneshtilis wan pal tamachtiat ma tikejekukan ma muita yek muchi ini tay tupal wan tay welit tikchiwat, wan tik sejse techan wan ijtik muchi ne taltikpak ma yawit inat ka yek wan ma yawit kichiwat ijkiuni ken ina, tik ne Ejestadoj ijtik ini Kalpuli wan nusan tik ne tejtechan nemit ka inhitan.

Ne Taneshtilis tik Castillaj

Tajtajkwilul

Tajkwilul 1

Kwak muchi tukniwan tinesit welit tikchiwat tay tiknekit wan kenha tupatiw wan tay tupal kenha. Muchi welit tiyultaketzat wan tikpiat tasenmatilis, wan nemi pal timuwikat sejse wan sejse ken tukniwan.

Tajkwilul 2

Muchi tay ina tik ini Taneshtilis ka yaja tupal wan welit tikchiwat, yaja ipal muchi, tesu semaya pal sejse ka kipiat se itechan o itachishka, nian ka yaja ukich o ka siwat, nian ipanpa ne itaketzalis, iteumatilis, tay ina ipanpa ne kalpuli o ipanpa muchi tay kineki, nian katiawel itechan o ká ne itejteku, tay kipia, kan nesik, nian sejseuk. Nusan te nemi pal tiktajtanit ken ne tukalpuli, ne tutajtuli o ken ijtuk ijtik ne tutechan o ne tutal, nian nemi pal tikitat su ne tutechan o ne tutal mutuktia isel o nemi itan ne tatuktilis ipal ukse techan.

Tajkwilul 3

Muchi tiwelit tiyujyultuk, welit tikchiwat tay tiknekit wan ma te yawit techmiktiat.

Tajkwilul 4

Te aka weli ina ka tejemet tiipal, wan ma titekitikan ipal su te tiknekit, wan te aka weli technamakat nian techkuat nian welit techpiat ijkiuni.

Tajkwilul 5

Ma te aka muchiwa torturar, wan ma te kichiwilikan aka tatka, wan ma te kiwitekikan ken yawi tasejselia wey, nian ken te nemi yek ma kichiwilikan se tukniwan, nian ken yawi ishpinawa sujsul.

Tajkwilul 6

Muchi, nujme nemit, welit muishmatit ken se tukniwan iishpan ne tajtuli.

Tajkwilul 7

Muchi tikenhat iishpan ne tajtuli wan ne tajtuli weli techpalewia muchi kenha wan ma te aka tachia ká tejemet. Wan muchi tejemet welit titajtanit kenha ma techpalewikan pal te aka yawi techilwia ka te, ipanpa se tay tinat tik ini Taneshtilis, wan ma te aka kilwi aka ma techchiliwikan ijkiuni.

Tajkwilul 8

Muchi tiwelit tiktajtanit ka su te techmakat tay ina ne tajtuli ka se wey tay tupal, ma techkakikan tik ne tajtakakiluyan ipal ne tutal wan ma technankilikan kan muneki.

Tajkwilul 9

Te welit techtzakwat, techilpiat o techtuktiat wejka su te kipiat se taika yek.

Tajkwilul 10

Pal tikmatit tay tupal wan tay nemi pal tikchiwat, wan su aka inatuk ka tikchijtiwit se tay te weli muchiwa, muchi tejemet tikenhat wan welit tiktajtanit ma techkakikan ken muneki wan ishpan muchi, wan ne techkakit ma te kipalewikan ne se mas que ne seuk.

Ne Taneshtilis tik Aleman

Tajkwilul 11

(1) Su inatiwit ka se tejemet kichijtuk se tay ina ne tajtuli ka te weli muchiwa wan ma tashtawi, ma kikakikan ishpan muchi pal kitat su kichijtuk se tay teyek ken ina ne tajtuli, wan ma muchiwa muchi pal weli mupalewia, wan ma te ina aka ka yaja kichijtuk tay te yek hasta ma muilwiti ka kia kichijtuk.

(2) Ma te inakan ka se kichijtuk se tay te yek wan ma tashtawi ipanpa se tay yaja kichijtuk o se tay te kichijtuk, su kwak kichijki te ina katka ne tajtuli ipal ne itechan o ne tajtuli ijtik muchi ne tejtechan ka ne tay kichijtuk te yek wan ma tashtawi ne kichiwa ijkiuni. Nusan ma te kilwikan ma tashtawi mas que tay ina katka ne tajtuli ma tashtawi kwak yaja kichijki se tay te yek.

Tajkwilul 12

Te welit inat nian kichiwat tatka tay te yek ipanpa tay tikchiwat tusel, nian ipanpa tupilawan, nian ipanpa ne tukal nian ipanpa ká iwan titajtaketzat wan timutajkwiluat, su te kipiat se taika yek. Muchi welit tiktajtanit ma techpalewi ne tajtuli pal te muchiwa ijkiuni.

Tajkwilul 13

(1) Muchi welit tinejnemit wan timuchantiat kan tiknekit ijtik ne tajtal ipal ne tuestadoj.

(2) Muchi welit tikisat tik ne tal kan tinemit, melka yaja ne tutal, wan welit timukwepat tik tutal.

Tajkwilul 14

(1) Su techtemuat pal techchiwiliat tay te yek wan te nemi taika, muchi welit tiktajtanit ma techajkawakan tinakat tik ukse tal pal timupalewiat wan welit tinakat ka né.

(2) Te ijkiuni su techtemuat ipanpa se tay inat ka tikchijtiwit te yek su te ipanpa ne kalpuli, wan nusan su tikchijtiwit se tay inatiwit ne Tejtechan Senputzujtuk ka te weli muchiwa.

Tajkwilul 15

(1) Muchi tejemet welit tikpiat se tutalchanejkayu.

(2) Te welit kishtiliat aka ne italchanejkayu su te kipiat se taika yek. Te welit kilwiat aka ka te weli kipata italchanejkayu su kineki.

Tajkwilul 16

(1) Ne takamet wan siwatket tea kukunet welit munamiktiat wan welit kipiat inpilawan. Te aka weli ina ka te welit ipanpa intechan, ipanpa intalchanejkayu nian ipanpa inteumatilis. Kipiat ne tajtaipal kenha pal munamiktiat, kwak munamiktijtiwita wan kwak muajkawat.

(2) Semaya welit munamiktiat su ne yawit munamiktiat kinekit munamiktiat.

(3) Ne familiaj ne takutun pal ne chinamit ken muneki wan ne itetzilnaj, wan ne chinamit wan ne estadoj ma kipalewikan.

Tajkwilul 17

(1) Muchi tejemet welit tikpiat tupalwan ka tukwaj wan nusan welit tiksenpiat iwan sejseuk.

(2) Te welit kishtiliat aka ipalwan su te kipiat se taika yek.

Tajkwilul 18

Muchi tiwelit tiyultaketzat, titasenmatit wan titankwaketzat ken tikelewiat. Nusan kineki ina ka welit tikpatat tuteumatilis o tay tikmatit tik tuyulu. Muchi welit titaneshtiat, tusel o inwan sejseuk, ishpan muchi o ka tuchan, ne tuteumatilis wan tutayulmatilis: ijkiuni welit titamachtiat, tikchiwat, titankwaketzat wan titajpiat.

Tajkwilul 19

Muchi tejemet welit tinat wan titaneshtiat tay tiknekit. Kineki ina ka welit tikmatit muchi tay tiknekit wan ma te techilwikan tay nemi pal tikmatit. Nusan kineki ina ka welit tiktemuat, tikwit wan titamakat tajtamatilis wan yujyultaketzalis ken tikelewiat wan kan tikelewiat.

Tajkwilul 20

(1) Muchi tejemet welit timusenputzuat wan welit tisennemit iwan nejmachnemilis.

(2) Te welit techilwiat ma tinemikan tik se sennemit su te tiknekit.

Tajkwilul 21

(1) Muchi tejemet welit tikpiat tutekiw ijtik ne kalpuli pal tutechan. Welit tinemit tejemetsan wan nusan welit tikishpejpenat ká yawi nemi tik ne kalpuli. Te welit techilwiat ká ne nemi pal tikishpejpenat.

(2) Muchi tejemet welit tikpiat se tutekitilis ijtik ne iestadoj pal tutechan, wan kwak tikejekuat tikalakit tik uni tejtekitilis muchi tejemet tikenhat.

(3) Ne itetzilnaj ne tatuktilis ipal ne kalpuli, ne itaelewilis ne techan, wan pal mumati tay kielewia ne techan, seujseujti yawit muchiwat tejteishpejpenalis yekkaya, kan muchi welit teishpejpenat wan mupuat kenha. Ma teishpejpenakan ichtaka, wan su te, ma muchiwa ken muchi welit teishpejpenat ken kielewiat.

Tajkwilul 22

Muchi, ken sejse ipal ne chinamit, welit tikpiat chinantatekipanulis. Iwan ne itekiw muchi ne techan wan insentekitilis muchi ne tejtechan, ken weli wan ken kipia ne Estadoj, muchi welit tikpiat tay tupal: kineki ina ma techpalewikan pal tikpiat ken tipanut wan tay timunekit ken se ipal ne chinamit, wan pal titajpiat ne tuculturaj, pal kiane welit tikpiat tay timunekit pal te tishpinawat wan pal timuiskaliat yek ken takamet wan siwatket.

Tajkwilul 23

(1) Muchi tiwelit titekitit, tiwelit tinat katiawel ne tekitilis tiknekit, tiwelit tikpiat se tupatiw ken muneki wan ken yek, wan welit techpalewiat su te tiwelit titekitit.

(2) Muchi, su titekitit kenha, ma techtashtawikan kenha, wan ma te inakan ka sejse kia wan sejseuk inte.

(3) Muchi ká titekitit, nemi pal techtashtawiat ken muneki wan ken yek, pal kiane tiawit tiwelit timutekipanuat tejemet wan tupilawan ken muneki pal tikpiat ken tipanut ken muneki, wan su te techajsi, ma techpalewi ne chinamit pal tikpiat.

(4) Muchi welit tiketzat wan tisennemit tik sijsindicatoj pal tiktajtanit tay tupal.

Tajkwilul 24

Muchi welit timusewiat wan tipashaluat o timawiltiat. Nusan kineki ina ma te techilwikan ma titekitikan wey su te timusewijtiwit, wan kwak tiwelit tipashaluat ma techtashtawikan nusan.

Tajkwilul 25

(1) Muchi tejemet welit tikpiat tay timunekit pal tejemet wan ne tupilawan welit tinemit yek wan tikpiat taiwan tipanut, pal kiane tiawit tikpiat tutakwal, tukwajkwach, ne tukal, se tapajtiani, wan ma techpalewikan kwak muneki. Nusan ma techmakakan se chinantatekipanulis su te tiwelit titekitit, tikukuyat, tikpiat se tukululisyu, miki tushulejyu o tusiwaw, wan kwak tichulejtiatiwit o kwak te welit timutekipanuat ipanpa sejse tay muchijtiwit.

(2) Titajpiakan wey wan tikinpalewikan ne tenajnan wan ne kukunet. Ne chinamit ma kinpalewi muchi ne kukunet kenha, su munamiktijtiwit ne intejteku wan su te munamiktijtiwit kenhaya.

Tajkwilul 26

(1) Muchi tejemet welit timumachtiat. Muchi welit tipanut ne achtu tamachtiluyan wan welit timumachtiat tay muchi timunekit melka te titashtawiat tumin. Ma panukan tik ne achtu tamachtiluyan muchi ne kukunet. Muchi welit mumachtiat se tekitilis su kinekit. Pal kalakit tik ne weytamachtiluyan, su se mumachtijtuk yek wan kineki kalaki, ma kinhajkawakan kalakit muchi kenha.

(2) Tik ne tamachtiluyan nemi pal welit timuiskaliat ken siwatket wan takamet wan pal timumachtiat tikitat yek tay ipal muchi ne tukniwan wan ma tiwelikan muchi tay tiknekit. Ne tamachtiluyan ma techiskali pal nujme timumatit, timuitat yek wan timupalewiat ijtik muchi ne tajtal, tejtechan wan teujteumatilis, wan pal tikpalewiat ne Tejtechan Senputzujtuk tik ne itekiw pal tinejmachnemit senpa.

(3) Ne intejteku ne kukunet welit inat achtu ken kinekit ma kinmachtikan ne inpilawan.

Tajkwilul 27

(1) Muchi tiwelit tikpalewiat kwak muchiwa muchi tay ipal ne culturaj pal ne techan, welit timukwesuat iwan ne itayektzinchiwalis wan welit tikpiat tay yek ipal ne cienciaj wan timupalewiat iwan.

(2) Kwak se tejemet kichiwa se tamatilis, se amat o se tay yektzin, ma inakan ka yajasan kichijtuk wan ma kipia ne ipatiw ipanpa tay kichijtuk.

Tajkwilul 28

Muchi welit titajtanit ma muketza se tatuktilis ipal ne chinamit wan ijtik ne tejtechan kan yawit tamit yekawit muchi ne tajtay tupal wan muchi tay tinatiwit ka welit tikchiwat tik ini Taneshtilis.

Tajkwilul 29

(1) Ika semaya tik ne chinamit weli muiskalia wan uksi muchi tay kipia se siwat o se takat, nusan tikwikiliat sejse ne chinamit.

(2) Semaya welit tinat ka se te weli kipia ne tay ipal o ne tay kineki kichiwa kwak ina ijkiuni ne tajtuli, wan semaya su ne tajtuli ina ijkiuni pal kiane yawi muchiwa ma muishmatikan ne tay ipal sejseuk wan ma sejseuk welikan kichiwat tay kinekit, wan pal muchiwa tay muneki pal ma muchiwa tay yek, ma tinejmachnemikan wan ma muchi tinemikan yek tik se chinamit kan muchi welit tinat tay yek.

(3) Ini tajtay tupal wan ne tay welit tikchiwat te keman welit muchiwat su te naka yek iwan tay kinekit wan tay inat ne Tejtechan Senputzujtuk.

Tajkwilul 30

Te welit tikmatit ka tatka tik ini Taneshtilis kineki ina ka se Estadoj, o se tepewa, o se takat o siwat weli kichiwa tatka su kichiwa uni pal kipulua se tay tupal o se tay welit tikchiwat ken tinatiwit tik ini Taneshtilis.

Sejse ilpika tik ne Internet

• Ini tapatalis (2013) pal ne tapatalis tik se PDF (nusan kipia ne tajkwilul tik Castillaj, wan se taketzalistal iwan ne tajtaketzalis uij)
• Ukse tapatalis tik Nawat pal ne Taneshtilis (pal 1998)
• The Universal Declaration of Human Rights (tik Ingles)
• Declaración Universal de Derechos Humanos (tik Castillaj)