Wp/nci/Galiatlālpan
| |||||
| |||||
Galiatlālpan, Francia[1][2][3], āchcāuhca motōcāitia Franciatlācatlahtohcāyōtl (Francéstlahtolli République Française ahnozo La France ), cē tlācatiyān Europan, auh ītēcuacān Paris ca.
Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca Mictlāmpa Huēyātl, canahpa huitztlāmpa īpan Monaco tlālhuac īpan Tlālnepantlah Huēyātl, canahpa īcihuātlāmpa caxtiltēcatl In Pirineos tepētlanco in ōmpa Andorra īhuān Caxtillān, īhuān canahpa tlāpcopa Belgica, Luxemburgo, inic īca in Alpes tepētlah tepētlanco in ōmpa Teutontlālpan, Suiza īhuān Italia.
Francia quipiya itlalhuac, Tlalhuactli Corcé, ipan hueyatl Mediterráneo iquiziyampa. Ixachitlānco quipia in Francitēcatl Guyana cuaxochtia ipan no Brasil huitztlampa ihuan Surinam iquiziyampa, noyuhqui quipiaoccequin tlalhuactli quemeh Martinica, Guadalupe, San Bartolomé, San Martín, San Pedro ihuan Miquelon. Ipan Indico ilhuicatl , in tlalhuactli Mayotte ihuan Reunion, occequin tlalli cah Francitecatl Polinesia ihuan Yancuic Caledonia, ipan Ilhuicaātl Pacífico. In tlalpan ahmo ochanti in Atolon ihuan Tlalhuactli Clipperton; ihuan in francial tlālpan huitztlampa iuhqui Antartida.
Tlāltōcāitl
[edit | edit source]In tlahtōlli Francia, in āquin achtopa ōquihto ōcatca Chīmalpahin iuhqui Francia īpampa in caxtillāntlahtōlli ic in latintlahtōlli Francia quihtōznequi Francotlālli īpampa in francotlācah tlein ōchantih Franconia (teutontlahtōlli: Franken, Unterfranken, Oberfranken īhuān Mittelfranken) īpan in āxcān Bavaria, Alemania. In francotlācah ōcatca germaniatlācah ōquitēpeuh in Gallia. Īca in tlanehnelōliztli in francotlācah (germaniatlācah) īhuān in gallotlācah (celtatlācah) ōtlācatih in franciatlācah.
In latintlahtōlli huehcāuh tōcāitl Gallia quihtōznequi Gallotlālli cē huehcāuh tlācah; inīn tōcāitl, Enrique García Escamilla ōnāhuatlahtōlcuep iuhqui Gallitlālpan, inīn tlahtōlli ōmocuep ītech chānehqueh motenehua gallotlācah īpampa Francia moihmati franciatlahtōlli ītechcopa La France Moderne īpampa francotlācah, inīnqueh tlācah ōpanoh in ātōyātl Rin ihcopa tlahtōāni Capeto ōtōcāitia inīn tlālli iuhqui Île-de-France, āxcān Paris in huehcāuh ahmotenehua francus ahnozo in tlālli Franken Alemaniaco.
Tlahtōllōtl
[edit | edit source]thumb|left|200px|Napoléon Bonaparte. [[Īxiptli:Eugène_Delacroix_-_La_liberté_guidant_le_peuple.jpg|thumb|left|200px|Ixiptli itechcopa La Liberté.]]
Inin tlalpan ōchantiaya īpan huēhuetlācah in ītōcā tlācatl Cro-Magnon in ompa Grimaldi no Chancelade ītlein āxcān yehhuāntin tlacah iuhquin apan Somme xiuhpan 25 000 A.C. Huēhuehtlācah Neandertal ōtlahcuiloh ooztoco in ompa La Chapelle-aux-Saints, Le Moustier no La Ferrasie, ōquichcuācuahuehmeh in ōmpa oztotl Lascaux, Font de Gaume icampa francitecatl Pirineo tepetlahco.
Inīn xiuhpan 1624, ōquitlaliqueh teōpixcacoyōtl in ītōcā Richelieu iuhquin inic cē huēyi tlahtōcāteixiptlatzin in ōmpa Francia. Tlācatl in cenhuelitini catca.
Zātēpan xiuhpan 1637, francitlamatini in ītōcā René Descartes, quihcuiloa īāmox in motōcāyotia "Discours de la Méthode" ahnozo Template:Nah2 "Ītlahtōlyo in Mecayōtl".
Īpan 1666 xihuitl, Louis XIV, ōmpa Francia itto iuhquin inexcuitil huehueintin tlahtoque īncenhueliyo. Yehhuātl, quilmach, quilhuaya: "l’état c’est moi", in tlein quitōznequi: "cah nehhuātl in tlahtocāyōtl".
Īpan xiuhpan 1748, tlahcuilōcatzin in ītōcā Montesquieu quipanitlaza īāmox in tlein Francitlahtōltica motōcāyotia "De l’Esprit des Lois", Inīn xiuhpan 1751 ōmpēhua Francia īpanitlazaliz huēyi āmoxtli in tech ixquichtlamatiliztli.
Inīn xiuhpan 1783, tlamatinih Montgolfier, in Iquique icnīuhtin catcah, ōpatlanqueh in oquic yehhuān quihuacayah inic cē huēyi patlanizolxittotomoctli in ōmpa āltepēpan Versailles, imixpan huēyitlahtoāni occē Louis XVI īhuān īnamictzin Marie Antoniete. Īpan 1789 xihuitl nicān ōmpēuh huēyi yāōyōtl itic Francia. Īpan 1804 xihuitl, motlahtōcātlalico Napoléon Bonaparte iuhquin huēyi intlahtōcāuh francitēcah.
Cemānāhuacāyōtl
[edit | edit source]Francia quipiya itlalhuac, Tlahuactli Corcega, ipan hueyatl Mediterráneo iquiziyampa. Ixachitlanco quipia in Francitecatl Guyana cuaxochtia ipan no Brasil huitztlampa ihuan Surinam iquiziyampa, noyuhqui quipiaoccequin tlalhuactli quemeh Martinica, Guadalupe, San Bartolomé, San Martín, San Pedro ihuan Miguelón. Ipan Indico ilhuicatl , in tlalhuactli Mayotte ihuan Reunión, occequin tlalli cah Francitecatl Polinesia ihuan Yancuic Caledonia, ipan Pacífico Ailhuicatl. In tlalpan ahmo ochanti in Atolon ihuan Tlalhuactli Clipperton ihuan in francitecatl Tlalpan huitztlampa iuhqui Antartida.
[[Īxiptli:Mont-Blanc 001.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl Mont Blanc.]]
Teutontlālpan mictlampa quipiya hueyixtlahuac ica miacquin atezcatzintli, hueyatenco īca Hueyatl Mictlampa tlen cenca zacatlah icampa cuacuahuehmeh, In Atoyatl Loire pano ipan hueyixtlahuac canahpa Tlanitlālpan ica Belgica ce tlalli cenca pantanoza ca. Nochi mictlān quiyahuicpa ihuān cuauhtlah.
Quipia nahui regiones naturales quemeh Alpino tepetlah huitztlampa īhuān ihuehcapan altitud in Mont Blanc ica 2,926 m. in tepetl ocachi ahco ipan Francia. Occe yoliztlalpan noyuhqui nicān Alpes in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Loira, in Tepetlah Alpes iquiziyampa tlen nemi ihuic Passau ihuan Regensburg canahpa Checatl Tlācatlahtohcāyōtl quenin parque nacional Bavaritēcatl cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl Danubio canahpa tlahtocayotl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. Tlīlcuauhtlahcamac in ōmpa Baden-Württemberg huitztlampahuīc.
Yeyāntli
[edit | edit source]Nican yeyāntli ahmoneuhqui īpan mochi Francia, inon tlācatiyān īca mediterreaneo yeyāntli īca miactin tēpetl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl[4]. Nicān mictlāmpa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah Alpes in ompa Cantabria, Asturia ihuān León. Nochipa tepetlampa quipia miac cuauhtlah cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica Andorra īhuān Francia In tepetlah Pirineo ca, cē yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyātl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ōmpa atentli Bretagne īhuān atentli Bass-Normandie.
Īpan nō tlahcopampa zacatlah īca ehecahuacqui, Francia nican quipia ixtlahuatl īhuān tepetzintli quemeh motenehua La Loire icampa arabitēcah.
Yōlcatiliztli
[edit | edit source]Tlanahuatīliztli īhuān cemitquimatiliztli
[edit | edit source]Francia īxeliuhca
[edit | edit source]| Francia īxeliuhca | |||
| center|450px | |||
| Cemāxcāyōtl | Chānehqueh (2005) | Tlaīxpayōtl (km²) | Tēcuacān |
| Francia Tlācatlahtohcāyōtl | 63 213 894 | 551 695 | Paris |
| 1. Provence-Alpes-Côte d'Azur | 4 998 000 | 31 400 | Marseille |
| 2. Alsace | 1 815 488 | 8 280 | Strasbourg |
| 3. Aquitaine | 3 150 890 | 41 308 | Bordeaux |
| 4. Auvergne | 1 341 000 | 26 013 | Clermont-Ferrand |
| 5. Basse-Normandie | 1 453 000 | 17 589 | Caen |
| 6. Bourgogne | 1 631 000 | 31 582 | Dijon |
| 7. Bretagne | 4 365 500 | 34 023 | Rennes |
| 8. Champagne-Ardennes | 1 334 000 | 25 606 | Châlons-en-Champagne |
| 9. Centre | 2 538 000 | 39 151 | Orléans |
| 10. Corsega | 302 000 | 8 680 | Ajaccio |
| 11. Franche Comté | 1 159 000 | 16 202 | Besançon |
| 12. Haute-Normamdie | 1 915 000 | 12 317 | Rouen |
| 12. Île-de-France | 11 694 000 | 12 012 | Paris |
| 13. Languedoc-Roussillon | 2 548 000 | 27 376 | Montpellier |
| 14. Limousin | 727 000 | 16 942 | Limoges |
| 15. Lorraine | 2 343 000 | 23 547 | Metz |
| 16. Midi-Pyrénées | 2 782 000 | 45 348 | Toulouse |
| 17. Nord-pas-de-Calais | 4 018 644 | 12 414 | Lille |
| 18. Pays de la Loire | 3 553 353 | 32 082 | Nantes |
| 19. Picardie | 1 890 000 | 19 399 | Amiens |
| 20. Poitou-Charentes | 1 722 000 | 25 809 | Poitiers |
| 21. Rhône-Alpes | 6 208 000 | 43 698 | Lyon |
.svg&action=edit&redlink=1){kind=link}
Tequiyōtl
[edit | edit source]thumb|200px|Xocomecapixcayotl ipan in Region Champagne. Francia cē tequiyōtl īpan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in ahuicyaniliztli ic cualli yeyantli īpan itentli Mediterraneo Hueyatl. Francia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan Tepetlah Pirineo, nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Paris īhuān Nantes. In Peugeot cē tepozmalacatl otlachihualoc īpan Caxtillān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli.
In cuilotl inīc cē pixcayōtl in ōmpa Francia, occequīntīn caxtiltēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa xocomecatl (inic yei hueyicauh īpan tlalticpactli), zapalōtl, lalaxtli, cintli, ācintli, xītomatl, limaxocotl, ichcatl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, tlīltepoztli, amochitl, temētztli īhuān Iztāctepoztli.
Chānehquehliztli
[edit | edit source][[Īxiptli:Tour Eiffel, École militaire, Champ-de-Mars, Palais de Chaillot, La Défense - 01.jpg|thumb|150px|left|Paris]] [[Īxiptli:Lyon.jpg|thumb|150px|right|Lyon]] [[Īxiptli:Marseille-corniche.jpg|thumb|150px|left|Marseille]] [[Īxiptli:Toulouse by night with Basilique Saint-Sernin.jpg|thumb|150px|right|Toulouse]]
Francia quipia 46.200.737 chānehqueh ipampa 1 Tlacēnti 2007. In tlalli icampa tlācatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Iquiziyampa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Paris altepetl. Francia cē tlācatiyān quenin piya calpōllacatl icampa mācēhualtica vascotlacah, bretontēcah, catalantēcah, occē noyuhqui tlanemi ixachi tlācatl occēquintin tlācatiyān.
Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli Mediterraneo Hueyatl, Atlantico ailhuicatl ihuan atzatitlan āltepētl Paris, tlalnepantlah quipia tepitzin tlacatl ipan altepēmaitl, quemeh La Mancha Ixtlahuatl ahnozo tepetlah, Alpes tepetlampa nozo Pirineo tepetlampa.
Tlācanemitiliztli
[edit | edit source]Tlahtōlli
[edit | edit source][[Īxiptli:Map-Francophone World.png|thumb|left|200px|In Franciatlahtōlli.]] Francitlahtōlli (Francitlahtōlcopa Français) ītōcā in āchcāuhtlahtōlli īpan Francia īhuān occequīntīn Cemānāhuac tlācatiyān. In yancuic franciatlahtolli ce macehualtlahtolli tlen quipia tenyotica yolloochicaahuac ipan nochi tlacatiyan. In Ile de Paris in macehualtlahtolli icopa, Inon tenyotlahtolli imachiyo ximoamatlahcuiloc.
Neltococayōtl
[edit | edit source]Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa catolicismo romano. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā lutero tlalnetoqui, ortodoxo tlalnetoqui, īhuān inglatēcatlalnetoqui.
Francia ca cē tlācatiyān ixachi católicos Europanco, in Franciatlahtohcāyōtl ahmō inic cē neltococāyōtl. In xexeliuhca intlā teōneltococāyōtl tlācapachotiliztli īhuān īopacholiz in tētlamamaquiliztli inīn tlācatlahtocāyōtl omcauh ic, īhuān ayāc catca īpan inīn nahuatīlli quin āxcān. Ihtoquiztia in āchcāuhteōtiliztli īpan caxtiltēcatl tlahtocāyōtl yezquia zan niman catolicoteōnechicoliztli, īhuān Constitución ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequīntīn.
Tōltēcayōtl
[edit | edit source]right|thumb|150px|In cancan hueyi mihtohtli ipan Le café de Paris ipampa Jean Béraud. [[Īxiptli:IMG 0133(Eiffel in Evening).jpg|thumb|left|150px|In Tour Eiffel.]]
Francia cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac toltecah ihuan amatlacuilonih. Nican tenyohtica ipan hueyi amatlahcuilo Victor Hugo, huehueyi cuayollomatinih quemehtic teutontēcah René Descartés, Francis Bacon ihuan occequintin.
Tour Eiffel (Franciatlahtōlli:"Eiffel huehcapancalli") ītōcā cē huehcapancalli tlaquetzalli in 1889 xihuitl īpan Paris huēyāltepētl, Francia. Ca tlaquetzalli īpan 1899 xihuitl World Fair.
Īxiptlayōliztli
[edit | edit source]In Francia Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Franciatlacahtlahtocayotl ica in franciatlacah expresionistas ic Jean Béraud.
Tlacualcāyōtl
[edit | edit source]Francia tlacualcayōtl diferente itechpa ce tlalli canah occepa, Ipan Francia huitztlampa chaneh tlacua neuctlaxcalli, octli, tlatetzauhtli, nacacuitlaxcotli ihuan teixhuinotl. Nican tlacatiyan in chanehqueh tlacuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuacuauhnacatl, mazanacatl itechcopa totomeh in totolnacatl ihuan canauhnacatl.
In neuhcayotlacualli nohuiyanyoh centlahcol xinachtli ihuan neuctli notzopelic xoconeuctli ica tlaxcalli. Cequintin teutontecah tlacuah tlatlahcatilnacatl no tlatetzauhtli ica tlaxcalli ipampa in tenihzaloni. Ocachi itechcopa 300 ahmoneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. Nicān tlācatiyān nichanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacualli itech occequin tlacatiyanco. Italia itlacual quemeh pizza ihuan pasta, no turquitlacualli ihuan arabiatlacualli quemeh in kebab cateh cenca cualli iuhtoc, ipan hueyi altepetl. Noyuhqui nican tlacatiyan in chaneh tlacua chinatlacualli ihuan greciatlahcualli.
Mazqui in octli cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan Franciaco, in tlailli tlacatiyan in huino. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 200 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi hueyic centlalticpac. Itechpahuicpa 18 tlacatiyan icalaquiyampa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli ipampa tzopelatl omacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapohualli inic matlahtlionahui), ihcuac in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi hueyic (tlapohualli inic yei).
Tōnalizcāyōtl
[edit | edit source]Cuīcayōtl
[edit | edit source][[Īxiptli:Bagad.JPG|thumb|180px|Ehuatlapitzatianih Bagad Lann-Brioué, ipan Bretagne.]] Francia cuīcayōtl ce hueyi īhuān cenca occequi Europancopa, nican tlālpan quipiya nochi instrumentos musicales tlen opano itechcopahuicpa Asia, Africān Mictlampa īhuān Europan Tlahcopampa. In mecahuēhuētl ce instrumento tocado nican Francia. In ehuatlapitzalli occe instrumento tocado īpan Bretagne īhuān Rouen.
Miaquīntīn cuīcayōtl neneuhcāyōtl cah inīn tlācatiyān iuhquin rock, pop nōzo tlātlamantic. Huēyi tlacuīcaliztli.
Huēyi cuīcatiani
[edit | edit source]Momotlalcāyōtl
[edit | edit source][[Īxiptli:Zinedine Zidane 2008.jpg|thumbnail|derecha|150px|Zinedine Zidane ce momotlachihuani centlalticpactli īpan Futbol.]]
In necēpanicnēliztli Francia ompan Olimpicayoh Mahuiltiliztli cah huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Teutontlālpan otlachiuh in Olimpicayoh Mahuiltiliztli ipan Paris 1900 īhuān Paris 1924 (ihcuac tlacatiyan catca ixeliuhcopa Teutontlālpan Iquiziyampa).
Ahzoquen inic yei ahcān itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli nozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl.
Caxtillān oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih īpan momotlalcayōtl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 īhuān quiquiuhpatoltiliztli.
- 50px Francia īpan Olimpicayoh neāhuiltiliztli.
Nō xiquitta
[edit | edit source]Āmoxtiliztli
[edit | edit source]
- CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. Annals of his time. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; ANDERSON, Arthur J. O. Codex Chimalpahin: Society and Politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan and Other Nahua Altepetl in Central Mexico. (Inglatlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- DE SAHAGÚN, Bernardino īhuān ANDERSON, Arthur J. O. Psalmodia Christiana. University of Utah Press, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl: 1993. (Nāhuatlahtōlli- Inglahtōlli)
Tlahtōlcaquiliztilōni
[edit | edit source]- ↑ Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo Francia īpan Annals of his Time.
- ↑ Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo francia īpan Codex Chimalpahin.
- ↑ Bernardino de Sahagún yeh ōquihcuilo Francia īpan Psalmodia Christiana.
- ↑ Quihtōznequi temperatura
Amōxtiliztli
[edit | edit source]- This article was copied from Huiquipedia nah:Francia; The reason for copying inside Incubator from Huiquipedia (nah) is to improve the reaction and adapt to the spelling and grammar of Classical Nahuatl language.