Wp/mzs/Patuá

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mzs
Wp > mzs > Patuá

PatuáDóci papiaçám di Macau)qui língu di gente antigo di Macau.

PRONOMES[edit | edit source]

VARIÁVEIS[edit | edit source]

  • Este(a) – Estunga ou Este
  • Esse(a) – Acunga
  • Aquele(a) – Acunga ou Aquêle
  • Outro(a) – Otrunga ou Ôtro
  • O plural usa-se acrecentando ao pronome a palavra quanto. Assim temos:
  • Estunga-quanto – Estes(as)
  • Acunga-quanto – Esses(as) e Aqueles(as)
  • Otrunga-quanto – Outros(as)
  • O(a) que – Acunga qui
  • Os(as) – Quim
  • mesmo(a), mesmos(as) – onçom, mesmo ou igual

Exemplos[edit | edit source]

  • Êle jâ botâ acunga-quanto sapato-sapato na estunga armário (ele colocou aqueles sapatos neste armário);
  • Acunga-quanto pêsse-pêsse sâm di estunga pescadô (Esses peixes são deste pescador)
  • Nano jâ levâ su família vai pa otrunga vánda (Nano levou a sua família para outro lado);
  • Iou onçom uví êle falâ (eu mesmo ouvi-o falar)
  • Êle tem mesmo aqui (ele está mesmo aqui)
  • Corê co aguâ nom sâm igual (correr e voar não é o mesmo)

INVARIÁVEIS[edit | edit source]

Os promones em Português isto, isso e aquilo, normalmente não se empregam. Todavia em certas situações empregam-se no sentido de “esta coisa” ou “aquela coisa”. Assim temos:

  • Isto – Estunga ancusa
  • Isso ou Aquilo – Acunga ancusa

Exemplos[edit | edit source]

  • Estunga ancusa sâm fêo (Isto é feio)
  • Acunga ancusa sâm bom pa saúdi (Isso é bom para a saúde)
  • Acunga ancusa sâm salgado (Aquilo é salgado)

VERBOS MAQUISTAS[edit | edit source]

Os verbos em Patuá derivam, em regra:

  • a) do infinito dos verbos portugueses, suprimindo-se r final.
  • b) do infinito dos verbos de origem diversa, como a malaia – v.g. chubí (beliscar), chipí (apalpar) –, a cantonense – v.g. vangueâ (desmaiar);
  • c) de formas de conjugação correspondentes à terceira pessoa do singular ou plural dos verbos portugueses. Assim, como o verbo sâm (ser), tem (ter, haver, estar em), pódi (poder), vivo (viver), sábi (saber)

A sua conjugação é invariável, partindo da forma orginal do verbo em causa, tal como acontece na língua chinesa ou na grande maioria dos verbos ingleses.

Assim temos,

  • Iou andâ; Vôs andâ; Êle andâ, …etc.
  • Iou querê; Vôs querê; Êle querê…etc.
  • Iou chipí; Vôs chipí; Êle chipí… etc.

O TEMPO DO VERBOS

A conjugação dos verbos no seu tempo em regra não oferece dificuldades.

O Presente do indicativo conjuga-se com a forma do infinito do verbo sem quaqluer outro acrecento. Assim: – Iou vai casa – Eu vou para casa

– Hôze tem festa! – Hoje há festa!

O presente contínuo usa-se antepondo a partícula ta ao verbo em causa. Muitas vezes porém, conforme o contexto da sua utlização, confunde-se com o presente do indicativo:

– Iou ta vai iscóla – Estou a ir para a escola ou Vou à escola.

– Ta vem-ia! – Estou a vir (venho!).

O Passado (pretérito perfeito) conjuga-se antepondo ao verbo a partícula jâ. Assim: – Iou jâ vai casa – Eu fui para casa.

– Ónte jâ tem festa! – Ontem houve festa!

A forma do Pretérito Imperfeito é contextual, ora utlizando-se como no Presente, ora como no Passado.

                    –    Ónte quelóra iou sai casa … – Ontem, quando saía de casa…
                   – Na tempo antigo, casa-casa de Macau sâm más grande –Antigamente as casas de Macau eram maiores.

O Futuro conjuga-se antecipando o verbo com a palavra logo. Assim, – Iou lôgo vai casa – Eu irei para casa.

– Amanhâm lôgo tem festa! – Amanhã haverá festa!

No Patuá, os verbos básicos:

SÂM (SÃ)[edit | edit source]

Derivado de “São” a terceira pessoa do plural do verbo Ser.

Iou sâm (eu sou)

Vôs sâm (tu és/você é)

Ele sâm (ele/ela é)

Nos sâm (nós somos)

Vosotro sâm (vós sois)

Ilotro sâm (eles/elas são)

TÊM[edit | edit source]

No sentido de Ter (possuir)

          – Iou tem unga casa (tenho uma casa); Ilotro tem festa pa vai (eles têm uma festa para irem);  Chico tem sapeca para comprâ sôm (O Chico tem dinheiro para as compras).

No sentido de Haver (existir)

         – Na Macau tem gente di tudo laia (Há gente de todo género em Macau); Tem quanto dia iou nunca vai olâ fita (Há quanto tempo que não ia ao cinema)
         – Tem dia qui tá chovê, tem dia qui tá sol qui falâ basta! – Há dias que chove, há dias que faz sol até dizer chega!


No sentido de Estar (em)

         – Vôs tem na úndi?(onde estás?);  Ele tem na vánda di Taipa (ele está na Taipa) ; tem quanto ano-ano qui ele tem na Saiong, vivo nali-vánda (Há muitos anos que ele se encontra em Portugal, a morar lá).