Wp/mos/Yacouba Sawadogo

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Yacouba Sawadogo
Yacouba Sawadogo
human
Sex or gendermale Tekre
Country of citizenshipBurkina Faso Tekre
Given nameYacouba Tekre
Family nameSawadogo Tekre
Date of birth1946 Tekre
Place of birthOuahigouya Tekre
Date of death3 December 2023 Tekre
Place of deathOuahigouya Tekre
Native languageMooré Tekre
Languages spoken, written or signedFrench Tekre
Occupationfarmer Tekre
Work locationBangr-Raaga Forest Tekre
Ethnic groupMossi people Tekre
Award receivedRight Livelihood Award, Champions of the Earth Tekre

Yaa Yaacuba Sawadogo (1946 - 3 yʋʋm 2023) yaa Burkĩna wã pʋʋg soab la tẽn-gãong bãngd sẽn tũnug ne siglg sẽn boond tɩ zaï n lebs n deeg tẽnga sẽn sãam ne ko-ko-ko-koglgã la komã. B boond-b lame tɩ "agro-forestry" la "farmer-managed natural regeneration".[1]

Yʋʋmd 2010 wã, filim-gʋlsd a ye sẽn boond t'a "The Man Who Stopped the Desert" n zĩnd Etazĩni wã n wilg a vɩɩmã.[2]

A Sawadogo ra gomda Mossi buud-gomdẽ.[2] Yʋʋmd 2018 wã, b kõo a ye "Right Livelihood Award".[3] Yʋʋmd 2020 wã, b kõo-a-la tẽnga bĩngã.[4]

Sawadogo kiime yʋʋm 2023 yʋʋm 12 soabã, a yʋʋm 77.[5]

A kibare[edit | edit source]

Burkina Faso sẽn be sa-kãsengã sẽn be saharã sẽn be rɩtg n be tãnga la sa-kãseng n be tãng tãnga. La b pa le tõe n maan bũmb sẽn na yɩl tɩ b tõog n paam laafɩ ye. Sẽn yɩɩd fãa, yaa yʋʋmd 1972 n tãag yʋʋmd 1984 wã la komã sẽn maan n kʋ neb tus la tus la tus n yɩɩd woto.

La ko-kãsengã kɩtame tɩ b lebg weoogd wʋsgo. La ne bũmb a taab sẽn yaa wa zĩ-gãong sẽn yaa toogo, tẽn-tẽeb zãbgsem sẽn yaa wẽnga, la tẽn-tẽngã sẽn yaa wʋsg n yɩɩd, sãoongã kɩtame tɩ tẽn-tẽnsã sẽn pa tar koomã paas wʋsgo, sẽn yɩɩd fãa sẽn be tãnsãb pʋsẽ, sẽn yaa tɩlae ne tẽn-tẽns sẽn yaa gãn-kɛgẽ wã bɩɩbã.[1] La b pa ra maandẽ ye, b ra pa le tar bũmbu, la b ra pa tar bũmbo. Woto me kɩtame tɩ yʋʋm 1980 wã, koomã sẽn be koom zugã boog ne metr a yembr yʋʋmd fãa.[1][1]

Tẽnsã sãoong[edit | edit source]

A Sawadogo ne a Mathieu Ouédraogo sẽn yaa tẽng-bĩis siglgã siglgã sigla, sɩngame n makda tẽnga sẽn sãamã manegre.[6] A ra tũuda taab sẽn yaa nana, sẽn yaa sẽn yaa to-to ne zĩ-kãng: cordons pierreux la zaï-rãmbã.[7][7] A Sawadogo ne a Ouédraogo fãa maana b sẽn tõe fãa n paas b bãngrã la b bãngrã sẽn na yɩl n tõog n bãng b bãngrã zĩig fãa.[7]

Cordons pierreux[edit | edit source]

B sẽn boond tɩ "Cordon pierreux" yaa kug-rɩt sẽn yaa wa b sẽn tar b nusã sẽn be pʋʋgẽ wã. B sẽn dat n maan yaa b naan naan naan naan zĩ-gãosgo. [1] Sa-kãseng sã n wa, a kɩtdame tɩ b tʋk tãnsã n tɩ ta zĩ-gãongã zugu, n yaool n kẽed ne tãnsã. D sã n boog koomã sẽn be tẽngã pʋgẽ wã, d na n paama sẽk n kẽ tẽngã pʋgẽ. B sẽn tigimd b zĩ-kãnga wã me yaa zĩ-sõngo tɩ b tõe n yãgsẽ. Bãadã boogda koomã n paasdẽ, la b yẽgã wã wãbda tẽnga sẽn yaa kãn-kãe wã, n kɩt tɩ koomã lebgd nana.[8]

Zaï holes[edit | edit source]

Zay-rãmbã sẽn na n paam koomã, b rɩkda manesem a taab n na n paam-b koomã. B yaa gãosg sẽn be tẽnga pʋgẽ. Sẽn yɩɩd fãa, b ra tũnugda ne-b n lebs n maneg tẽngã sẽn pa tar koomã. Sawadogo sɩngame n dɩkda bõn-naandsã n pidsd b ne bõn-naandb la bõn-naadb sẽn tõe n sãamd b yĩng n kõ bõn-vɩɩs nins sẽn tar nafa wã sor. B sẽn tar-a wã, a tara bõn-naands sẽn maand tɩ b tõe n kẽed n kẽedẽ. A paasame me tɩ b gãneg-b lame n yɩɩd modɛl nins sẽn da yaa toor-toorã.[1] B tũnugda ne zayi-rãmbã n sõng tɩ b bɩɩs tɩɩs, sorgo, la miisã.[7]

Governmenti wã zab la koglg[edit | edit source]

Yʋʋm kobs a yiib pʋgẽ, Sawadogo sẽn da tʋmd ne zay-rãmbã kɩtame t'a tõog n naan zĩ-gãong sẽn yaa aakre 250,000 [8], sẽn kɩt tɩ b mao ne goosneema wã n paam n paam tẽnga pʋga, la a tõog n kogl goosneema. La b sẽn yã zĩ-kãng ne satelite wã, b tõe n yã-a lame. Rẽ poore, tẽnga tẽnga sẽn be Ouahigouya wã rɩka zĩiga, la b maana goosneema tʋʋm sẽn na yɩl n paas tẽnga ligd ye.[9] Sã n yaa ne programã, a Sawadogo ne a zakã rãmb ned kam fãa tara sor n na n paam a akr a yembr piig pʋɩɩr a yembr sẽn yaa m2 400 la b pa paam yaood ye.

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 https://web.archive.org/web/20180805205137/https://www.thenation.com/article/regreening-africa/
  2. 2.0 2.1 http://www.1080films.co.uk/yacoubamovie/index.htm
  3. https://rightlivelihood.org/the-change-makers/find-a-laureate/yacouba-sawadogo/
  4. https://www.unep.org/championsofearth/laureates/2020/yacouba-sawadogo
  5. https://www.rfi.fr/fr/afrique/20231203-yacouba-sawadogo-l-homme-qui-a-arr%C3%AAt%C3%A9-le-d%C3%A9sert-s-est-%C3%A9teint
  6. https://www.reuters.com/article/us-burkina-landrights-hunger/they-will-destroy-my-fathers-grave-says-farmer-who-turned-back-the-desert-idUSKCN11W1Y6
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 https://books.google.com/books?id=Y1yj68UfmX8C&pg=PA5
  8. https://web.archive.org/web/20170203211156/http://ngm.nationalgeographic.com/2008/09/soil/mann-text/6
  9. https://web.archive.org/web/20210726134843/https://faso-nord.info/protection-de-lenvironnement-au-burkina-un-autre-prix-special-pour-le-fou-du-desert-de-ouahigouya