Wp/mos/Tumba Francesa

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Tumba Francesa
tumba francesa
music genre, type of dance
Subclass ofmusic of Cuba Tekre
Country of originCuba Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00052, https://ich.unesco.org/fr/RL/00052, https://ich.unesco.org/es/RL/00052 Tekre

Tumba frança yaa Afro-Cuban wã sẽn yaa yɩɩl la bobd sẽn yit Oriente, Kuba. A yaa yembs sẽn yi Frans soolmã sẽn boond t'a Saint-Domingue wã n wa n wa n lebg Haïti wã n wa ne-a. A soabã sẽn da yaa yembs n wa n be Kuba soolmã pʋga, a sẽn wa n wa ne yembd kɩɩsgã sẽn zĩnd yʋʋmd 1790 wã poore. Yʋʋm kob-gĩnd 19 soabã saabẽ, b kɩtame tɩ b lugl b sẽn boond tɩ "sociétés françaises de la tombe", tɩ b tãabã bal n ket n be.

Dɩtbã[edit | edit source]

Tumba frança wã naagda Afirik Wɛtgã, Bantu, Frans la Ɛspayn buud toor-toorã yɩɩl buud toor-toor. Kuban nebã sẽn zãmsd mizikã wilgdame tɩ gom-biig ning sẽn yaa "tumba" yita Bantu la Mandinka gom-biis nins sẽn dat n yeel tɩ bobã pʋgẽ.[1] A Kuba, b tũnugda ne gom-biig ning sẽn yaa tumba wã n wilg bobã, sullã la yɩɩlã sẽn be tumba frança wã pʋgẽ. [2]

Sõngr sẽn yaa sõma[edit | edit source]

A sẽn boond tɩ "Tumbas francesas" yaa masã sẽn maand bũmb nins b sẽn maand tɩ b boond tɩ "mayora de plaza". [3]Sẽn sɩng ne yɩɩl ning sẽn yaa sẽn pa tar pãng n yɩɩl ne a sẽn yaa sẽn yaa sẽn boond tɩ kreyol cubano bɩ patuá cubano, yaa sẽn yaa spanyol ne frans kʋdemdã sẽn naag ne yɩɩl-kãsemdã. Sẽn na n wa n wa n baas n yɩɩl-a wã, b yɩɩla a catá (tõnd sẽn yaa tɩɩg sẽn yaa kʋɩl-dãmb n wẽed ne tãb-biis a yiibu) la b yɩɩl-dãmbã sẽn yaa pʋg-paalã (tõmbã) n yɩɩl yɩɩl-b n na n maan yɩɩl-ba.B sã n wa ket n wẽda a katã wã, b wẽnda a tumba a tãabã. B boond-b lame tɩ premier (sẽn yaa manma), bulá la segón. Yaa b sẽn boond tɩ "quinto" wã n kɩt tɩ b get-a wa "premier" wã.A sẽn yaa a Zeova Kaset soaba, a Zeova Kaset rãmbã sẽn yaa b tẽed-n-taasã me tara rol sẽn yaa sõma wa a sẽn maan a Zeova Kaset soabã. Toque masón wã pʋgẽ, b boondame tɩ tamborita (sẽn yaa tambora) sẽn tar zut a yiib n boond tɩ basã. Sẽn paase, tumberã la mayora wã ra maanda wa b sẽn boond tɩ chachá bɩ maruga. A sẽn yaa a sẽn yaa a Zeova Kaset soaba, a Zeova Kaset rãmbã me n kõ-a noor tɩ b tũ a Zeova. [4]

Tookã[edit | edit source]

Toque, bɩ tumba tʋʋm buud a tãab n be, tɩ ned kam fãa sẽn kẽed ne yɩɩl a yembr n be.

•A Mason. Yaa pipi toque wã. A tara mizikã fãa, la a yaa yɩɩll sẽn wõnd kontradanza sẽn yaa wa karẽn-biisã.

•A Yubá. Toque kãngã tũuda masón wã, n naag ne catá wã la tumba a tãabã. A yaa sẽn na yɩl n paam n bãng a Zeova. Yubá buud toor-toor yaa a yiib: macota la cobrero.

•B sẽn da yaa b taoor dãmba Sɩngrẽ wã, yaa yubá wã sull a yiib-n-soabã, la rũndã-rũndã, b get-a lame tɩ yaa toque. Yaa kãtã, kãtã la bulá. B yɩɩla b to-to wã taoore, tɩ rẽ n kɩt tɩ b boond-a t'a.

Yaa Santiago de Cuba bal la b maand toque a taab sẽn boond tɩ cinta. B boond-a woto, bala a maanda tɩɩg tɩɩg sẽn tar sãnem-rãmb sẽn yaa miuug, pemsem la zulum.

D dansã[edit | edit source]

Dãnd sẽn be tumba frança wã yaa wa Haïti affranchi wã, sẽn naag ne Frans sẽn tar-a toore, sẽn tar-b toore, la sẽn yaa n naan yɩll n maan n yɩɩl Afrika wã,[5] la yaa sẽn na n yɩlẽ n yɩɩl b sẽn naan yɩɩl n maan yɩɩl n yɩɩl n kõ tãmbã, la pa b sẽn na n maan tɩ b maan yɩɩl ne tãmbã wall ne tãmb-bõonb ye.[6] Dãndbã futã yaa toor-toorã la b sẽn maandã yaa sõma. [7]

B kūudumdã[edit | edit source]

Tumba francesas wã sɩngda yʋʋm kob-gĩnd 18 soabã saabẽ, la a sẽn wa n wa n wa be wã, a Zeova Kaset rãmbã sẽn wa n be n be n moond koɛɛgã n moond koɛɛgã, n kɩt tɩ b lebg burkĩna. Yʋʋm kob-gĩnd 19 soabã saabẽ, sẽn wa n wa n wa baas ne yembdã sẽn kaoob yʋʋmd 1886 wã, b lugla bu-zẽmsã tigims b sẽn boond tɩ tumba frança wã tẽngẽ wã, sẽn yɩɩd fãa Santiago de Cuba la Guantánamo. B sẽn da naanã ra yaa wa Afirik rãmbã sẽn da yaa pĩnd rãmbã. Sẽn maand-b yɩɩlã wilgame tɩ b yaa Frans-Haïti nebã,A wilgame tɩ yaa Haïti n yi. Yʋʋm kob-gĩnd 20 soabã pʋɩ-sʋkẽ, b ra ket n maanda b sẽn boond tɩ "Tumba francesas" Kiba rɩtgẽ wã, sẽn yɩɩd fãa b sẽn boond t'a toque masón wã. La b sã n wa maan toque wã, b maanda rẽ ne b taab taab buud-goam taab wɛɛngẽ. Yaa neb a tãabo n be be: La Caridad de Oriente (tõnd sẽn boond tɩ La Fayette) sẽn be Santiago de Cuba; Bejuco sẽn be Sagua de Tánamo, Holguín; la Santa Catalina de Riccis (tõnda sẽn boond tɩ la Pompadour) sẽn be Guantánamo.

D sẽn gʋlsd bũmb ninsã[edit | edit source]

Sã n yaa ne Afro-Cuban buud toor-toorã, b pa yãt a sẽn gʋls to-to wã sõma ye. Yʋʋmd 1976 wã, a Danilo Orozco sẽn yiis album ning sẽn boond tɩ Antología de la música afrocubana VII wã, la a Areito sẽn yiis-a wã, a wilga yubá la masón toques buud toor-toore.

Gesã tãabã[edit | edit source]

Sebtiise[edit | edit source]

  1. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Fernando_Ortiz_Fern%C3%A1ndez
  2. https://books.google.com/books?id=uspTNzJ_NoYC
  3. https://en.m.wikipedia.org/wiki/JSTOR_(identifier)
  4. https://books.google.com/books?id=XGzKzOH9vawC
  5. https://books.google.com/books?id=BN_49ho6AKkC&pg=PA60
  6. https://books.google.com/books?id=nhCRJ4u_CYIC
  7. http://www.unesco.org/culture/ich/RL/00052

Sẽn paase[edit | edit source]

  • A Estéban Pichardo y Tapia (1836). "Tumba". Diccionario provincial de voces cubanas (b sẽn gʋls ne Ɛspaynã). Matanzas: Imprenta de la Real Marina  ⁇  via Internet Archive.

Zems-n-taase[edit | edit source]

  • 4 videos Cutumba sẽn yɩɩnd tumba française