Wp/mos/Toguz korgol

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Toguz korgol
Toguz korgool gameã yĩnga, b yãkda a wood board

Template:Databox Toguz korgool (Kyrgyz: тогуз коргоол - "piis a nii wãbgã") yaa mankala zakẽ wã pʋgẽ game sẽn yaa neb a yiib sẽn tõe n maan n maan bũmbu.

Dɩk-y n ges-y[edit | edit source]

Rɩk-y n ges-y b sẽn tõe n maan bũmb ning fãa. "Kazna" a yiib n be ramb-ramb-kãensã sʋka, tɩ b tũnugd ne-b n na n tigs kug nins b sẽn deeg n yiis ned kam fãa nengẽ. Sɩngrẽ wã, kug a nu n be digri a yembr fãa pʋgẽ, sã n pa kazna wã, sẽn pa beẽ wã bal ye. Woto yĩnga, b segd n maana kug 162 fãa.

Rɩk-y n sɩng zabrã[edit | edit source]

B gʋlsda b tãb-biisã ne pem-peels la ne pem-bil. Sẽn zĩ-a wã yaa sẽn be-a wã n sɩngd zabrã.

D sẽn na n maan yɩɩr ne-yã[edit | edit source]

Sɩngr zĩigẽ
"Bɩ b yɩ wa b sẽn boond tɩ "Zũuni".

Nebã kẽndda ne taab. B sẽn maand woto wã, b rɩkda kug n dɩk koglg a ye n ning-a koglg a to wã. A sã n wa tar a meng naoorẽ, a rɩtda a sẽn pa tar koomã kugã fãa n pʋɩ-b n kõ-b-la a sẽn na n maan to-to wã. B ra segd n loba kug ning b sẽn wa n yiis-a wã. La sã n yaa roog a ye bal n da be, b ningda roogã roog ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.

D sẽn na n maan toguz korgool

Ned sã n wa paam kug a ye n lʋɩ a sãambã nugẽ, la kug-kãng pʋgẽ, kug-kãens sõor pa ta a ye, b tallda kug-kãens n bĩngd a sãamb a kasnã pʋgẽ. A sã n lʋɩ a poorẽ soabã pʋgẽ, a na n paama kug a tãabo. B sẽn na n yãk tɩ b naan tʋʋl-kẽengã, b tara gɩdgr a wãn:

  1. Ned sã n dat n maan yɩɩr a yembr bala, a tõe n maana yɩɩr a yembre.
  2. Ned ning sẽn zabd ne a nug a ye wã zõor a baasg (a nao-nin-n-soabã bɩ a rɩtgo) pa tõe n lebg zõor ye.
  3. A sã n yaa a soab nug a tãab-n-soabã nug a yembr, a pa tõe n maan a toor ye (yakr wɛɛngẽ, a soab nug-sẽn-soabã sẽn yaa a tãab-soabã zug ye, a pa na n tõog n lebg a tãab-no-soabã yĩng ye). Yaa ne noor tɩ b maan woto, la pa na n kɩt tɩ b maan wẽnga ye.

A sẽn lʋɩt kugẽ wã, a soab n deeg-a lame. A tõe n kɩtame tɩ b gʋls-a wakat fãa. Rɩʋʋngã baasdame, ned sã n pa tõe n kẽng a poorẽ wã, a sã n pa tar zũnd a poorẽ wã yĩnga.

Rɩk-rãmbã sã n wa sa, ned ning sẽn be a poorẽ wã n na n paam-a-la a sã n pa be kazna bɩ tuz pʋgẽ. Sẽn paam-a zooda yaa ned ning sẽn paam-a kug wʋsg a tuz la a kazna wã pʋgẽ. Ned sã n tar kug 81 n na n paam n kõ-a, b na n yɩɩga a yembr.

Sõng-n-taar[edit | edit source]

Yʋʋmd 1948 wã, b maana pipi togyzkumalak/togyzkorgool kibsã Almaty, Kazakhstan Soviɛt Socialist Republic. B ra wae n wẽeda no-koɛɛg n get noy nins sẽn da pa zemsã yelle. Rẽ kɩtame tɩ b lebg n naag taab n paas noy la noy sẽn yaa sõma yʋʋmd 1949 wã. [1]

Yʋʋmd 2010 yʋʋm-rɩt kiuug rasem 1-7 wã, a Zeova Kaset rãmbã sẽn da be Astana, Kazakhstan wã, n maan pipi Togyzmkumalak dũni gill kibsã. Rɩtbã wã b sẽn da be wã ra yaa tẽns 14 n yãag b taabã: Antigua la Barbuda, Sɩna, Alemayn, Gɛɛrsi, Kazahstan, Kyrgyzstan, Moongol, Rɛɛs, Ɛspayn, Suwis, Turkmenistan, Etazini, la Uzbekistan. Pagbã b sẽn na n yã wã yaa tẽn-zẽms a 10 n yi: Azerbaydɛn, Sɩna, Zekosko, Kazahstan, Kyrgyzstan, Mongoliya, Russi, Turkmenistan, ne Uzbekistan. Tẽns a naase n tʋm neb nins sẽn da yaa b rãmbã fãa: Kazahstan, Kyrgyzstan, Mongolia, la Rɛɛs. Uzbekistan tara karẽn-biis sẽn tar pãng wʋsgo.[3] Wala sakr, go, la sakr, dũniyã gill zug me, b maanda yɩɩr n baood b sẽn yit dũniyã gill zugã. Yʋʋmd 1993 wã, b lugla Togoz Korgool federasiõ wã Birgisi. Yʋʋmd fãa, b maanda Togyzkumalak dũni wã naaba; a sẽn zĩnd yʋʋm 2012 wã, a sẽn zĩnd a yiib-n-soabã yaa a sẽn zĩnd Pardubice, Tchèque. Sẽn yaa Togyzkumalak la Toguz Korgool dũni wã naaba yaa Asel Dalieva (pogs) la Nurbek Kabiyev (rãmba). A Zʋrɩtɛɛrã sẽn pa Azi wã yɩɩd a Jurij Nold (Alman). A Azi-Pĩngã pʋgẽ, b maanda pʋ-peels wʋsg tẽng zugu, tẽn-tẽngã zugu, la tẽn-tẽnsã zugu. Sẽn paase, yʋʋmd fãa, b maanda yɩɩl tẽns kẽer sẽn be Erɔp, sẽn tar a Zezi sẽn boond tɩ Angletɛɛr (Londõ), Alemayn (Schweinfurt), Swisɛɛr (La Tour-de-Peilz) la Tsɛɛrko (Prague la Pardubice). Toguz Korgool me kẽe dũni wã logtoɛɛmbã tʋʋm pʋga.

Rɩt-kãng yaa buud-goam sẽn yaa buud toor-toore. B wilgame tɩ Kazahstan pʋgẽ bala, b tara logtoɛɛmb sẽn yaa 10 000 la b tara zãmsg taoor dãmb sẽn yaa 200 bala.

Sõndb sẽn be[edit | edit source]

Akshorayev, A.
Toguz Kumalak: Kodeks i Klassifizirovanje Igri. Mektep, Alma-Ata (Soviet Union) 1980.
Machatscheck, H.
Zug um Zug: Die Zauberwelt der Brettspiele. Verlag Neues Leben, Berlin (Germany / GDR) 1972, 146-147.
Machatscheck, H.
Stein um Stein: Exotik der Brettspiele. Verlag Neues Leben, Berlin (Germany / GDR) 1984, 69 & 76-84.
Pantusov, N. N.
Kirgiskaya Igra Toguz Kumalak. In: Izvestia Obshchestva Arkheoligij, Istorij, i Etnografij pri Kazanskom Universitete (Kazan, Russia) 1906; 22: 249-252.
Sharipov, C. A. & Seitshanov, A. M.
Laws of Toguz Kumalak Game. Ministry of Tourism and Sports of the Republic of Kazakhstan, Committee of Sports Affairs, Astana (Kazakhstan) 2006.
Shotayev, M.
Rules of Intellectual Game: Toguz Kumalak. Turkistan (Kazakhstan) 2005.

Sõng-n-taase[edit | edit source]