Wp/mos/Tereré

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Tereré
Tereré
drink
Subclass ofmate Tekre
CountryParaguay Tekre
Country of originParaguay Tekre
Intangible cultural heritage statusheritage asset listed by IPHAN, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01603, https://ich.unesco.org/fr/RL/01603, https://ich.unesco.org/es/RL/01603 Tekre
Usesmaté leaf Tekre

Tereré (tõnd sẽn yit guarani[1]) yaa yerba mate (botanical yʋʋr sẽn boond tɩ Ilex paraguariensis) sẽn naag ne koom sẽn yaa ko-kãsem, ne koom-ko-kãsemse, la pohá ñaná (tõnda sẽn yaa tɩɩmã)[2] la b ningd koglg sẽn yaa kãsenga. B sẽn da wa n naan-a wã yii America sẽn deng a Columbian wã, tɩ b lebg n lebg n yaa buud a taab a sẽn da be a Paraguay soolmẽ wã. Gʋarɩni nebã boond-a lame tɩ ka'ay,[3] tɩ ka'a rat n yeelame tɩ tɩɩs la y rat n yeelame t'a yaa koom. B leb n maanda buud a to ne sokre, [4]b boond-a t'a "Juice tereré" bɩ "Russian tereré", sẽn zemsd ne zĩiga.[5] [6]Yʋʋmd 2020 yʋʋm-nif kiuug rasem 17 wã, [7]UNESCO wilgame tɩ Paraguay tẽnga teré wã yaa buud-gomd sẽn pa tar yõod ne nebã, tɩ rẽ naag ne rãamã (teré) la a sẽn maand ne tɩtbã (pohá ñaná).[8][9]

Tūudum ni kūudum bãngr[edit | edit source]

A yaa wa mate wã, tɩ yaa rãam sẽn yit yerba mate wã me pʋgẽ. Yaa Paraguay tẽnga, la b get-a tɩ yaa nin-buiida. Yʋʋm wʋsg sẽn looge, a lebga nebã sẽn nong Brezil soolmã kiidã, Bolivi soolmã kiisẽ wã, la Argentina (tẽnsã sẽn yaa zĩ-kãense, zĩ-kãnga sẽn yaa zĩm-kãnga n yɩɩd zĩ-kãensa sẽn yaa zĩmã).[10]

B sã n da tar tɩb-rãmbã, b sã n da kõ-b tɩb-n-tɩrsã, b sãnda b tɩb-b tɩ b rɩkd-b tɩ tɩb-dãmbã, wala peerini, kokou, mins, sarsaparille, rũm-rɩt-rɩk, burrito, agri, b sẽn boond tɩ bẽg-rɩdga, batatilla, verbena, spikesedges, ajenjo, ra-kẽem-rɩsgo, escobilla, limon balm, safrõ krok, zengir, taropé, perdudilla blanca, la b taabã. Rũndã-rũndã, Paraguay tẽnga pʋgẽ, b tara b sẽn na n koosd ne bãaga la b koosd ne b sẽn na yɩl n paam tɩ b rɩt-b-la b sẽkẽ wã. Yaa woto la m segd n maane [11].

B yeelame tɩ b yũuda rãamã n yɩ Paraguay wã wã soda. B maanda "Tere wã kibs rasem a tãab" yʋʋmd fãa. Sẽn zems ne rezolukɩ 219/2019, tẽnga tẽnga zʋrnallã sẽn geta bũmb ning sẽn yaa bũmb ning sẽn be tẽnga pʋgẽ wã wilgame tɩ b tara tẽnga minim la b mi a taab sẽn yaa bũmb nins sẽn pa tar yõod ne tẽnga wã. Sẽn paase, yʋʋmd 1998 tɛka, Itakyry tẽngã yaa "Terre wã kibs" tigis roogo. [ B sẽn da wa n maand bũmb ningã ].[12]

A kūudumdé[edit | edit source]

Sɩngrẽ wã, a ra yaa Gʋarãn nebã n dɩt-a, la a ra rɩkda a Zeova Kaset rãmbã sẽn da be Gʋarãn-Zeziit rãmbã misiõ wã wakatẽ. Sẽn yi-b n kẽng tẽn-zẽmsã n tɩ moonẽ wã, b ra maanda kʋɩlen-kɩɩn yʋʋm kobse. Nebã maanda koomã nug a ye la b maand guampa (sẽn yaa matã, wall porongo) (sẽn boond tɩ Spaans) bɩ cuia (sẽn beed ne Portugal) ne bombilla (sẽn b boond tɩ Spaand) bɩ bomba (sẽn sẽn boond tɩ Portugal) sẽn yaa b sẽn pʋɩt-b to-to wã. A Guaraní-Jesuit misiõ wã zĩiga tara zĩ-sõngo, la b tẽedame tɩ rãam-kãngã kõta yĩngã kom-peelem, la tɩ tõe n yɩɩ rãam sẽn pa tar kalori wʋsgo. Sẽn paase, yaa tʋʋm-kãseng sẽn wilgd tɩ b kɩs sɩd ne taab la b zemsd taaba.[13]

Neb wʋsg yũuda tereré ne tɩl-dãmb sẽn yaa tɩɩm la tɩɩm. Arzɛntayn-nor-dʋgẽ wã, b maanda-a ne koom, tɩl-poak la yiis-kẽmb (b boond-a t'a teré de agua) bɩ ne kisd-rãmba, wala sẽn be Brezil sẽn be zĩ-wũndã-dʋʋgẽ wã. Woto tũnuga ne tẽng-biis fãa, wala makre, Arjantɛn tẽnga, la Paraguay tẽns wʋsg pʋsẽ, b maanda-a ne tɩt-yẽemsã. Paraguay kiidã, b maanda-a ne a kisg sẽn yaa a kisg n dɩt-a. [1] A sẽn naag a biis yũud ne a tereré wã, b boond-a lame t'a tereré de jugo (a sẽn naag a yũud ne-a) Arjantɛn soolmã sẽn be sa-rab-gõoneg sasa wã, wall a tererè ruso (a sẽn boond-a Risi wã) sẽn be Paraguay soolmẽ wã, bala, a yaa a sẽn be Arjantɛn ne a worg-dʋgo la Paraguay soolmã sẽn yaa zĩ-kãsengã pʋgẽ wã.[14]

Gwagpa yaa bõn-bõoneg sẽn tõe n yɩ ne rũms rog-n-goam, sẽn yaa wa rũms sẽn yaa wa ne rũms, sãnem sẽn pa tar zu-loees, tɩɩs, porongo (buud sẽn yit Amerika sẽn-gwɛdgẽ wã) bɩ sãnem. Naoor wʋsgo, b sã n dɩkd b mens n dɩkd ligdã, b pakd-b lame. B sã n pa rɩkd a meng n kõ-a koomã, b segd n zãgsda a sã n pa naan n dɩk-a.

Bõn-bõn-bõoneg yaa sãnemd sẽn tar tɩbg n be a yembr n be a yerba wã pʋgẽ. } Kooma b sẽn paasd koomã n digd a pʋgẽ wã, b kɩtdame tɩ koomã lebg sẽn yaa vẽenega, sẽn yaa vãad ne koomã

D sẽn maandã[edit | edit source]

Tereré consumed from a guampa made of cattle horn with a silver bombilla

Sẽn yɩɩd fãa, b sɩngda ne gom-biis sẽn yaa yerba mate sẽn be guampa 2/3 n ta 3/4 pʋgẽ.[15] Rẽ poore, b paasda koomã ne we-kãsems n ningd-b koom-koglg pʋgẽ. B sã n dat tɩ b yũ tɩb bɩ tɩb sẽn yaa b sẽn dat n dɩ wã, b sã n dat n tɩ naag ne koomã, b sãn pa rɩt tɩb bɩ b yũud tɩb ye. B sã n dɩt-a, b ningda koomã a yerba wã zugu, n yiisd-a ne sãnem-dõog sẽn boond tɩ "bombilla". B leb n pidsda koomã wa b sẽn datã.

Tẽns nins sẽn be tẽn-tẽngã[edit | edit source]

Argentina tẽnga, b maanda tereré ne a kisg sẽn yaa a kisg n paas tẽnga pʋgẽ, sẽn yɩɩd fãa yʋʋm-paagã wakate, sẽn yɩɩd yaa yʋʋm tusr kiuugã pʋgẽ.[16]

A Tereré yaa Arjantɛn nebã rɩɩb sẽn naag ne a ye, wala a Qom nebã, sẽn dɩt-a ne b rɩɩb sẽn yaa wa b sẽn dɩt n dɩt-b ne b sẽn dɩtẽ la b sẽn dɩgd-b ne torta fritas bɩ chipá cuerito wã. B sẽn maan vaeesg n wilg tɩ sẽn yɩɩd 90% n yaa Qom nebã rɩta tereré wakat fãa.

La b sẽn da wa n maandẽ wã, b ra maanda kof n paasd b sẽn nong n yũ wã.

Ges-y me[edit | edit source]

  • Mate con malicia
  • Bãngr-gomd sẽn gomd Bɛlzill nebã rɩɩb yelle

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. https://dle.rae.es/terer%C3%A9
  2. https://web.archive.org/web/20110821092333/http://www.tererevip.com/wp0/index.php/acerca-de/
  3. https://web.archive.org/web/20111021070742/http://www.uni-mainz.de/cgi-bin/guarani2/diccionario.pl
  4. https://www.ellitoral.com/index.php/id_um/273667-la-unesco-declaro-al-terere-patrimonio-inmaterial-de-la-humanidad-bebida-ancestral-guarani-informacion-general.html
  5. http://www.laclave.com.py/2019/04/16/jovenes-estenos-lanzan-linea-de-hielos-saborizados-con-remedios-refrescantes/
  6. https://infonegocios.com.py/y-ademas/terere-pantano-el-emprendimiento-que-con-g-100-000-invento-una-nueva-forma-de-tomar-terere
  7. https://www.ultimahora.com/paraguay-festeja-el-dia-nacional-del-terere-bebida-simbolo-su-identidad-n876351.html
  8. https://www.ip.gov.py/ip/unesco-admite-candidatura-del-terere-y-poha-nana-como-patrimonio-de-la-humanidad/
  9. https://www.abc.com.py/este/2020/02/16/festival-del-terere-propone-serie-de-espectaculos/
  10. https://www.bbc.com/mundo/noticias-55369299
  11. http://www.ma-tea.com/pages/Terere.html
  12. https://mate.com.es/comprar-bombilla
  13. http://www.ultimahora.com/todo-el-terere-n880767.html
  14. http://rinconrecetas.com/como-hacer-un-mate-terere/
  15. http://www.scielo.org.ar/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1852-73372014000100006
  16. http://www.scielo.org.ar/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1852-73372014000100006

Sẽn paase[edit | edit source]

  • Asunción 1537: Río de la Plata y de Matto Grosso do Sul gastronomi wã ma. A Vidal Domínguez Díaz (2017).
  • A Poytáva: A Paraguaya Gastronomya Sɩngr la a Wẽnde. A Graciela Martínez (2017).